#Літаратура

Восень

Над палямі хістаўся пашчэрблены месяц.
Вецер дзьмуў, і шумеў па-над Нёманам бор.
Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі
Падпаліла пагрэцца начлежны касцёр.
Падпаліла касцёр, прылягла у тумане,
Ды кароткім быў гэты пад зорамі сон:
Крык трывожны птушыны збудзіў яе рана,
Па зямлі ад кастра разліваўся агонь.
Загарэліся гнёзды, і іскры пажару
Пачала яна з птушкамі, з ветрам гасіць.
Толькі полымя ўжо разлілося ў імшарах,
Па лясах і палях, па курганах брусніц.
I па сённяшні дзень восень жару не можа
Пагасіць на зямлі, ходзе з краю у край,
Заліваючы ліўнямі ў полі бярозы
I цалуючы кожны рабінавы гай.

Максім Танк

#Літаратура

Над намі словы уладараць.
Мы чуем і гаворым іх.
Яны то здружаць, то пасвараць
Сяброў і ворагаў маіх.
Бо словы розныя бываюць.
Адны — агню стрымаюць шквал,
Другія словы забіваюць
Усё жывое напавал.
Ад слова сэрца халадзее,
Праходзяць сон і забыццё,
Ад слова рушацца надзеі,
Ад слова свеціцца жыццё.
Ад слова вырастаюць крылы,
А ў сэрца стукае любоў,
Ад слова прыбываюць сілы,
Дык не шкадуйце шчырых слоў!
А здатным толькі на дакоры
I гучна словамі грымець,
Каб не прыносіць людзям гора,
Было б найлепей анямець.

Сяргей Грахоўскі

#Літаратура

Я хаце абавязаны прапіскаю

Аркадзь Куляшоў

#Літаратура
#ЛюдзіБеларусі

30 верасня 1931 нарадзіўся беларускі паэт, перакладчык, празаік, драматург, літаратуразнавец, фалькларыст і грамадскі дзеяч Ніл Сымонавіч Гілевіч.

🖌 Не павераць, напэўна, нашчадкі,
Што такія былі ў нас парадкі,
Што дурнілі нас так верхаводы –
Ненавіснікі нашай свабоды,
Нашай мовы, і кнігі, і песні,
Нашых скарбаў і нашых святынь, -
Усяго, што мы ў душах пранеслі
Праз стагоддзяў смяротную стынь.

Як жа сталася, як гэта выйшла,
Што пад выжлаю шчэрыцца выжла,
А пад быдлам скацініцца быдла,
А пад хлусам крыўляецца хлус,
А пад злодзеем хмыліцца злодзей,
А пад лёкаем мыліцца лекай,
Аі пад гнусам капошыцца гнуc,
А пад гэтым усім – беларус?

#ГісторыяБеларусі
#Літаратура

У 1523 годзе — была аддрукавана паэма беларускага паэта-лацініста Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра» (лац.: «Carmen de statura ferіtate ac venatіone bіsontіs» — «Песня пра аблічча, дзікасць зубра і паляванне на яго»), якая складалася з прысвячэння каралеве Боне Сфорцы, уласна паэмы і 11 вершаў.

Першы вялікі вершаваны твор, напісаны на лацінскай мове для заходнеславянскага чытача, напісаны па замове Папы Льва X Медычы, выдадзены ў Кракаве.

Паэма лічыцца непераўзыдзенай у эпічным паказе Беларусі і беларускага народа да з’яўлення паэмы «Пан Тадэвуш» Адама Міцкевіча і «Новай зямлі» Якуба Коласа.

#Літаратура

А гэта плэйліст "Песня пра Зубра" на беларускай мове

https://youtube.com/playlist?list=PLFOasMnqCCd60BxlD9E3IRNkedQ5dw-cj&si=7zDyeeFjrrpTRWA1

#Літаратура

Отговорила роща золотая...»
С. Ясенін,

пераклаў Аркадзь Куляшоў

Адгаварыла восень залатая
Вясёлай мовай залатых бяроз.
І выраю, што ўдалеч адлятае,
Ужо нічый не дораг болей лёс.

Чым даражыць? Жыццё, як вандраванне, —
Прайшоў, зайшоў і дом пакінуў свой.
Аб адышоўшых мроіць канаплянне
З шырокім месяцам над заваддзю рачной.

Стаю адзін сярод раўніны голай,
А журавоў знікае чарада,
Аб маладосці думаю вясёлай,
Ды мне ў былым нічога не шкада.

Мне не шкада ні светлае хвіліны,
Мне не шкада пражытых марна дзён.
Гарыць агонь чырвонае рабіны,
Але нікога не сагрэе ён.

Не абгараць рабінавыя кісці,
Пажоўкласць не загубіць асакі.
Так, як раняе дрэва ціха лісце,
Раняю я маркотныя радкі.

І калі час завеяю суровай,
Як смецце, іх зграбе ў адзін грудок...
Скажыце так... што залатою мовай
Адгаварыў бярозавы лясок.

1924.

#Літаратура

Отговорила роща золотая...»

С. Ясенін,

пераклаў Аркадзь Куляшоў

#Літаратура

ВЯРТАННЕ З ВАРШАВЫ НА ВЁСКУ

Францішак Карпінскі

Во з нізкай страхою, абмазаны глінай
Убогі дамок мой ці проста – хаціна.
Печ тая ж без кафлі... Усё, як было тут.
Ды штосьці дамок пахіліўся да плоту.
Шчаслівы, хто мае надзел свой пад небам,
Усё на ягоным стале ёсць, што трэба.
Свой хлеб, свая скварка, гарох з свайго току,
Напоі свае, свая жонка пры боку.
Каб гэтак раней думаў я, ашуканы!
Каб жыў сабе ў вёсцы, нікому не знаны!
Каб нат і ў павеце мяне не пазналі,
І толькі суседзі суседам назвалі.
Каб еў толькі хлеб, сваім потам здабыты,
Каб жыў я без вестак, памёр без граніту.
Што выйграў я, кінуўшы вёску ў даліне?
Аслеплены, плыў я ўвесь час супраць плыні.
Калі ж побач гінуў хто, сябра ці крэўны,
Я думаў сабе: «Плыць не ўмеў ён, напэўна».
Што далі мне ў свеце магнатаў парогі?
На слізкіх іх сходах збіваў толькі ногі.
Ні панам не стаў я і ні капітанам,
Адзін успамін, што піў чай разам з панам.
Мне бацька наказ даў такі перад сконам:
«Дзе б, сын, ты не быў, пад якім бы законам,
Знай: Праўда за скарб даражэй, за дакуты,
Ты бедны, ды з Праўдаю будзеш багаты».. ..

#Літаратура

***
Ляснік мой тата. Мала
працуе языком.
Бо ён амаль што змалку
працуе лясніком.

Спраў у яго багата,
лес трэба сцерагчы.
Ды вымушаны тата
той самы лес сячы.

Ці ж ён тут вінаваты,
ён не мясцовы пан.
А ёсць яшчэ зарплата
і нарыхтоўчы план...

Паснедаўшы, уранні
ідзе ён лес піліць.
І, чую, кажа маме:
– Душа мая баліць!

Мы столькі навалілі,
я столькі напіліў!
На сходзе нас хвалілі,
ляснічы нас хваліў...

Гаворыць – ледзь не плача:
– Наш, мабыць, лёс такі,
мы хутка Рудню ўбачым
і Верб’е – напрасткі.

Мы ведаем, мы знаем,
што лес наш у бядзе.
А той, што мы саджаем –
калі ён падрасце...

Звярнуў з дарогі ўлева
і ў цёмным лесе знік.
Ён будзе рэзаць дрэвы.
Бо тата мой – ляснік.

Мікола Захаранка

#Літаратура
#ЛюдзіБеларусі

Уклад Францішка Багушэвіча ў літаратуру

1. Францішак Багушэвіч даў беларускай літаратуры ўзор аўтарскай сялянскай паэзіі. Да яго беларускамоўныя творы былі альбо ананімныя, альбо напісаныя шляхціцамі пра мужыкоў. Шляхціц жа Багушэвіч для актывізацыі літаратурнага працэсу пісаў ад імя селяніна.

2. Багушэвіч быў аўтарам першай цалкам беларускамоўнай кнігі паэзіі, стварыў першыя беларускія апавяданні «Тралялёначка», «Дзядзіна», «Палясоўшчык». З 1891 года, калі была выдадзена яго першая кніга, пачалі штогод выходзіць кнігі па­-беларуску.

3. Паэт сваёй творчасцю ініцыяваў узнікненне крытычнага рэалізму ў беларускай літаратуры.

4. У прадмове да «Дудкі беларускай» Багушэвіч падняў статус беларускай мовы ад гаворкі да еўрапейскай мовы, абапіраючыся на звесткі па дэмаграфіі, гісторыі і геаграфіі Беларусі, якія таксама сталі адкрыццём для яго чытачоў.

5. Францішак Багушэвіч вызначыў развіццё беларускай літаратуры на некалькі дзесяцігоддзяў наперад: надзвычайная папулярнасць яго вершаў пра сялян і сялянскае жыццё паказала паэтам наступных пакаленняў запатрабаванасць і важнасць гэтай тэмы.

Больш падрабязна пра творчасць Багушэвіча тут

#Літаратура
#ЛюдзіБеларусі

☝️ Навукоўцы гавораць. 

Паводле Ігара Запрудскага, псеўданімы Мацей і Сымон былі абраныя Францішкам Багушэвічам невыпадкова: Мацей выступае як «той, хто гаворыць», а Сымон (у перакладзе са старажытнаяўрэйскай мовы) — як «той, хто чуе».

Так, у другім зборніку «Смык беларускі» паэт зрабіў адсылку да першай кнігі: быццам бы Сымон Рэўка з­пад Барысава, прачытаўшы «Дудку беларускую» Мацея Бурачка, пачуў беларускае слова і таксама стаў пісаць

#Літаратура

Жаба ў каляіне
Байка. Кандрат Крапіва

Пагода — проста нібы дым,
У вёсцы рух, у вёсцы ўздым:
Упарта кліча сенажаць.
I ні старым, ні маладым
Тут некалі ляжаць.
Грабель мільганнем, звонам кос
Трымцяць лілёвыя прасторы,
I вось, нібы ў зялёным моры,
Плыве бухматы воз.
Далонню ўцёршы потны лоб,
Як паміж рыфаў, паміж коп
Лахматы капітан яго вядзе.
Ён важнасць твару надае
I, каб не стала, загадзе
Сваёй адзінай "конскай сіле",
Якая й так напружвае ўсё жылле,
Ён пугай пары паддае.
Яно хоць "сілы" троха й шкода,
Ды некалі — стаіць пагода,
Аж смагне, ныючы, асірацелы куст.
А Жабе гэта не пад густ;
I сонца горш цяпер пячэ,
Скарэй і бусел напаткае,
I як яна тут ні ўцякае,
Як ні скача,
У цень нікуды не ўцячэ.
Ад крыўды Жаба ледзь не плача.
А ўсё двухногі гэты госць
З сваім вялізным возам!
Апанавала Жабу злосць,
I падказаў ёй жабін розум:
"Ага, ну-ну!
Ты пажыві яшчэ хвіліну,—
Вось толькі сяду ў каляіну,
Плячом пад кола таркану
I к чорту воз перавярну.
Тады — капут, і ты мяне не зловіш,
Бо галаву, напэўна, зломіш".
I — скок Жабоцька смела
Ды ў каляіну села.
Тут колам — хрась!..
I кроў і гразь...
——————————
Пад кола, жаба, не падлазь.
——————————
Ці не такі ж і кожнай жабы лёс,
Што пнецца на хаду кульнуць савецкі воз?
1927 г.

#Літаратура

***
Ідуць дажджы,
Асенняя пара.
Заплаканыя вокны спахмурнелі.
Аўторка не адрозніш ад нядзелі,
Ад быльнягу –шпачынага пяра.
За тыдзень свет, здаецца, пастарэў.
За вёскай –непралазнае балота.
Апошняя цяжкая пазалота
Злятае з абсвістаных ветрам дрэў…
А потым
сонца высветліць блакіт,
I дрэвы ўміг ізноў памаладзелі,
I над ракою ў золаце нядзелі –
Наструненыя постаці ракіт…
Заблытаны лісткі календара.
У чыстым небе,
маладым і сінім,
Перапляліся промні з павуціннем…
Ах, восень,
пераходная пара…

Генадзь Бураўкін

#Літаратура

Ідуць дажджы,
Асенняя пара

Генадзь Бураўкін

#Літаратура

Рукі маці

Іх цалавала зямля
Сваімі пясчанымі вуснамі
I каласамі;
Неба спякотай, вятрамі, дажджамі
Іх цалавала.
Пража нямала
З іх выпіла ў ночы бяссонныя
Свежасці ранняй.
Колькі яны запалілі світанняў,
Зораў над намі.
Колькі сягоння на іх
Віднеецца чорных, глыбокіх
Шрамоў і маршчынаў,
Гэта сляды, што навекі пакінуў
Шлях наш суровы.
Толькі заўсёды,
Як мы зберымося дамоў
I на стол пакладзе рукі маці,
Быццам ад сонца, ад іх пасвятлее ў хаце
I ў сэрцы.

Максім Танк

#Літаратура

*  *  *          
Каб хлеб, як сонца, палымнеў
У кожным нашым доме,
Каб сэрцы грэў і ў жылах пеў
Вясёлым летнім громам  –

Пад ветру сіні перасвіст,
Шум вербалозаў ніцых
Кляновы ліст, асенні ліст
Збіраюць маладзіцы.

І колер хустак і спадніц
З барвовасцю прысадаў
Імпрэсіянісцкім зіхаціць
Шаленствам лістапада.      
1972

Максім Танк

#Літаратура

***
Нястомны шыпшыннік!
Хоць блізіцца захад,
плыве адвячорак —
твой зараснік днее,
прасвечаны
зыркімі сонцамі ягад,
гасцінец
з абодвух бакоў палымнее.
Вось-вось і насупіцца
восень глухая,
ты ж радасна свеціш
ад вёскі да вёскі,
і весела
квецень твая палыхае,
шчасліва
халодныя ззяюць пялёсткі.
Хоць снежныя хмары
збіраюцца дзесьці —
у неба
з калючага лезеш адзення.
Далей — у зіму —
парываешся несці
трываласць пладоў
і нястомнасць цвіцення.

Мар'ян Дукса

#ЛюдзіБеларусі
#Літаратура

3 лістапада 1882 года нарадзіўся класік беларускай літаратуры - Якуб Колас

📌 Дэбютаваў у друку вершам «Наш родны край» у газеце «Наша доля» за 1 верасня 1906 г.

📌 Працаваў настаўнікам, браў удзел у нелегальных гуртках і нават адкрыў падпольную школу.

📌 Атрымаў 3 гады турмы за ўдзел у настаўніцкім руху, які "падрываў устоі імперыі".

📌 Быў падпаручнікам на Румынскім фронце падчас І Сусветнай вайны.

📌 У 1923 г. асобнай кнігай выйшаў самы знакаміты твор класіка - паэма "Новая зямля".

📌 У 1926 г. стаў народным пісьменнікам, але ў 1930-ых неаднойчы трапляў пад увагу НКУС.

📌 Па вайне працаваў у АН БССР.

📌 У 1954 г. скончаная трылогія "На ростанях".

📌 У 1956 годзе Якуб Колас звярнуўся да ЦК кампартыі з лістом пра месца і стан беларускай мовы ў грамадскім жыцці, прапаноўваў меры яе абароны.

📌 Пахаваны ў Мінску на Вайсковых могілках.

📌 У Мінску працуе Дзяржаўны музей Якуба Коласа, філіялы знаходзяцца ў Стаўбцоўскім раёне: у Акінчыцах, Смольні, Мікалаеўшчыне і Альбуці.

#Літаратура

* * *
Мець бы жыццё бессмяротнае мне,
Мець бы вечныя свежыя сілы;
Я аддаў бы усё старане,
Старане сваёй роднай і мілай!

На кускі, на крупінкі, як пыл,
З кожным днём я б па ёй разлятаўся
І часціны нязмераных сіл
Ў кожным месцы даваць бы стараўся.

А дзе трэба было б заплаціць
Дзеля шчасця народа сабою,
Я хутчэй пастараўся б там быць
І сваёй адкупіцца душою…

І так з году ў год, да тых дзён,
Па кусочку б ў ахвяру я клаўся,
Пакуль цяжкае долі праклён
З стараною маёю расстаўся.

Каб жыццё бессмяротнае мець,
Каб мне вечную свежую сілу,
Я аддаў бы усё старане,
Старане сваёй роднай і мілай!

Цішка Гартны