#МіфыЛегендыБеларусі

Халера

Самая страшная халера была ў трыццатым годзе. Рады не маглі ёй даць. Што ні рабілі людзі, як ні сцерагліся, а яна рэжа ўсіх, быццам нажом.

Спачатку пайшлі чуткі, што дзесьці ў мястэчку халера скруціла мешчаніна і мяшчанку. Суседзі, каб уратавацца, запхнулі іх у глыбокую яму і закапалі жыўцом, а ўсе іхнія хатнія транты пакідалі ў рэчку. Вада разам з дабром вынесла за мястэчка і халеру.

Паплыла яна ўніз па рацэ і давай касіць людзей па прыбрэжных вёсках. Усіх касіла, нікога не мінала. Ідзе чалавек у поле здаровы, быццам рэпа, а халера перапыніць яго ды як шасне! Пакачаецца, пакачаецца небарака — і дух з яго вон.

Але дзякаваць Богу аднаго дня наскочыла гадаўка на жаўнера-маскаля.
— Прылёг я на сенажаці адпачыць, — расказваў жаўнер потым людзям, — і, мабыць-такі, задрамаў. Праз гадзіну-другую прахапіўся, прадзёр вочы, гляджу, а каля мяне схілілася высокая, худая, як жэрдка, кабеціна, апранутая ва ўсё чорнае. Твар сіні, быццам курыны пуп. Вядома, спалохаўся я, аж мову адняло. Адразу здагадаўся, што за цётачка каля мяне спынілася. Потым думаю сам сабе: ці пан, ці прапаў! Падхапіў гадаўку на рукі — і папёр да ракі. Прывалок на высокі бераг рачны, а ўнізе глыбіня бездонная, чорны вір круціць.

Бачыць чорная паненка, што я не жартую, давай прасіцца ды маліцца:
— Адпусці мяне! Не губі! Больш я ніводнай душы не зачаплю!..
Хацелася мне боўтнуць яе, каб ажно бурбалкі пайшлі. А тады разважыў сам з сабою: «Якая будзе карысць, калі яе загублю? А як замест яе новае ліха зробіцца? Лепш адпушчу — не забудзе маёй навукі…»

— Добра, адпушчу цябе, — кажу ёй, — але пабажыся, што ніколі сюды не прыдзеш і не будзеш губіць людзей.
Прысягнула паганка, нават укленчыла, за зямлю схапілася, абяцаючы не паказвацца на белы свет. Адпусціў гадаўку, гляджу, куды яе панясе. А яна — проста на сухі лес, ажно трэск пайшоў. Толькі яе і бачыў.

3 таго часу халера знікла, забылася дарогу ў нашы ваколіцы.

#МіфыЛегендыБеларусі

Пра шэпт і шаптух

Крыніца відэа ў тыкток

#МіфыЛегендыБеларусі

Хто такі КРОНАК і дзе ён жыве

Акаунт Бабы Іры ў тыкток

#МіфыЛегендыБеларусі

Хто выдумаў грошы

Жыў адзін чалавек. І быў ён такі скупы, што нават шкадаваў людзям вады напіцца. Хлявы поўныя жывёлы, а ён трасецца, як здохне паршывае парасятка; свіран ломіцца ад збожжа, а яму ўсё мала — крукам вісіць над кожным зярняткам, скарыначкі хлеба нікому не дасць. Сваё жыта гніе ў засеках, а ён зайздросціць, калі ўбачыць у суседа палоску пшаніцы.

Ад хцівасці высах, як дубец стаў. І не дзіва, бо еў адзін раз на дзень. Намесіць бульбы з мякінай, спячэ на вуголлі і запівае халоднай вадой. А каб смачней было, пасыпае попелам.

Смяюцца людзі з дурнога чалавека, які перабіваецца на мякіне. І празвалі яго за гэта Мякіннікам. Трасецца Мякіннік над сваім дабром, выжыльваецца, каб яшчэ больш багацця займець. Але ў гаспадарцы адно прыбывае, а другое ўбывае, акурат як вада ў рацэ. Скупы збірае, трасецца, а чорт з яго смяецца.

Дачуўся Мякіннік пра папараць-кветку, ад чараў якой дабро само плыве ў рукі. Пачаў распытваць у людзей пра дзівосную кветку і даведаўся, што папараць цвіце адзін раз у год — на Купалле, але вельмі цяжка яе здабыць, бо сцерагуць нікім нябачаныя скарбы чэрці і ўсялякая нечысць. А Мякінніку — абы дабра больш займець, нічога ён не баіцца — так апанавала чалавекам прагнасць і хцівасць.

Нарэшце надышло Купалле. Мякіннік схапіў вялікі мех і пабег у лес. Схавалася, каб адпачыць, сонейка. На небе заблішчалі зоркі. І столькі іх высыпала, што не злічыць.
«Шмат на свеце багацця, — думае Мякіннік, — і вельмі шкада, што нельга ім усім завалодаць…»

Зусім, быццам у мяху, сцямнела ў лесе, толькі дзе-нідзе перамігваюцца зоркі.
«Мо так блішчыць і кветка папараці?» — мяркуе Мякіннік, блукаючы па лясных нетрах.

Лазіў ён лазіў у гушчары, ледзь сабе вочы не павыдзіраў. Заблукаў у такі глухі лес, што выбрацца не можа. Пачаў прыслухоўвацца, ці не забрэша дзе-небудзь сабака. Нічуткі не чуваць. Прысеў на пень і не ведае, куды далей кіравацца.

Аж раптам у лесе як загуло, як затрашчала! Зірнуў вакол сябе — скачуць чэрці, абняўшыся з ведзьмамі. Вочы блішчаць, быццам жар. Зубы ляскочуць. Спалохаўся Мякіннік, трасецца, як сабака на марозе. Потым бачыць: непадалёку ў папараці штосьці блішчыць, як зорачка. Адразу здагадаўся, што гэта папараць-кветка, кінуўся, каб хутчэй схапіць яе.

Але куды там! Не паспеў і два крокі ступіць, як з крыкам і піскам наляцела нечысць, засланіла дарогу. Спыніўся Мякіннік, не варушыцца, трасе яго трасца. Хацеў перахрысціцца, але збаяўся, што дзівосная кветка знікне.

«Ліха з ім, — думае сам сабе, — усё роўна прападаць… Прадаў бы чорту душу, каб толькі было за што…»

І толькі ён так падумаў — тут як тут з’явіўся чорцік. Падскочыў да чалавека і пытаецца:
— Ты клікаў мяне? Я тут. Будзеш самым багатым у свеце, але прадай мне сваю душу. Непатрэбна яна табе. 3-за яе сэрца баліць…

Здагадзіўся Мякіннік прадаць душу. Толькі спытаўся ці доўга будзе спажываць незлічонае багацце.

— Яно заўсёды будзе тваё,- кажа чорт. — І людзі цябе не забудуць. Пакуль свет будзе стаяць, будуць помніць, што ўсё багацце — тваё…

Узяў нячысцік ад Мякінніка пісульку, напісаную чалавечай крывёю, а яму за гэта даў папараць-кветку і навучыў, як ёю карыстацца.

Паплыло з таго дня Мякінніку ў рукі багацце. Неўзабаве столькі дабра ён займеў, што самому ў хаце месца няма. Бачыць, што не сабраць багацце з усяго свету, кліча да сябе чорта.
— Добра, дам я табе зелле, — кажа нячысцік, — што дапаможа тваёй бядзе.

Назбіраў чорт поту, крыві і слёз людскіх, наліў поўны кацёл, потым варыў, варыў і зварыў золата.
— Давай яго хутчэй сюды! — просіць Мякіннік. — У мяне няма такога бліскучага скарбу!
— Не, мы яго спачатку пусцім па людзях, — смяецца нячысты. — Яно збярэ ўсё іхняе багацце і вернецца да цябе.

Затым чорт выдумаў папяровыя грошы. І таксама пусціў па свеце людзей абіраць. Праз некалькі гадоў сабралася ў Мякінніка гэтулькі багацця, што ўвесь свет ён мог купіць. Але не рады багацей, бачыць, што хутка паміраць трэба. Хацеў падкупіць смерць, а яна толькі зарагатала з дурня. Паклікаў знаёмых знахараў і дактароў, кабад смерці збавіцца, а яны ў адзін голас: усе на свеце паміраюць.

#МіфыЛегендыБеларусі

Працяг

Бачыць Мякіннік, што не адкруціцца яму ад кашчавай, пусціўся на хітрыкі. Ссыпаў усё сваё золата ў глыбокі пограб, набраў стравы мо на сто гадоў і сядзіць там, хаваецца ад чорта.
Але аднойчы прыходзіць смерць і кажа:
— Няхай тым стане, чым было!
Толькі яна так прамовіла — разлілося золата потам, крывёю і слязьмі людскімі. Утапіўся ў сваім пограбе Мякіннік. Тут як тут з’явіўся чорт, схапіў Мякіннікаву душу і рагоча:
— Пакуль будзе свет стаяць, датуль будуць людзі цябе ўспамінаць! Бо ўсіх ты дурыў, на поце, слязах і крыві людской жыў!..

#МіфыЛегендыБеларусі

Хут

У каго ў хаце паселіцца Хут, таму ён вельмі спрыяе ў жыцці: золатам з невядомых скарбаў адорвае, снапы з далёкіх чужых палеткаў у гумно прыносіць. Зрэдку Хута можна ўбачыць увечары на небе. Калі ён ляціць і зіхаціць агнём, дык золата дзесьці знайшоў; калі ж чуваць толькі лопанне крылаў, а самога не відаць — збожжа нясе.

Хута трэба заўсёды шанаваць і смачна карміць. І не забывацца, што любімая Хутава страва — яечня. Таму гаспадыня, падсмажыўшы яйкі, спяшаецца на гарышча, ставіць каля коміна міску і кліча:
— Хут, Хут, хадзі сюды, з’еш яечню!

Вернецца гаспадыня ў хату, а Хут пачынае есці. І абавязкова праз дзень ці два гаспадарам дабром аддзячыць. Тут, на гарышчы, Хут і жыве, а лётае, дзе яму захочацца. Ён таксама можа лёгка перакінуцца ў палена, корч ці старое кола.

Кажуць, быў такі выпадак. Адзін парабак падслухаў, што гаспадыня паклікала Хута есці, пачакаў, калі яна вярнулася ў хату, і з’еў яечню сам. Хут страшэнна раззлаваўся, напэўна, падумаў, што з яго пакпілі: паклікалі снедаць, а міска — пустая…

У той жа дзень падпаліў ён сядзібу — і хату, і гумно, і хлеў. Збівалі людзі пажар, збівалі, але не далі рады. Стаяць, глядзяць на галавешкі. Непадалёку старое кола ляжыць. Нікому ў галаву не цюкнула, што гэта Хут. Не стала яму дзе жыць, вось ён у кола і перакінуўся.
— Навошта, каб яно згарэла! — сказаў сусед пагарэльцаў і перакінуў кола ў свой двор.

І зажыў той дзядзька прыпяваючы. Усё ў яго ладам пайшло: і жыта добра радзіла, і ўсякае багацце паплыло ў хату.

#МіфыЛегендыБеларусі

Вужыны Кароль у ТРЦ Галерэя

Прыемна, што ў дэкарацыях гандлёвых цэнтраў выкарыстоўваюць персанажаў нашай беларускай міфалогіі.

Сапраўды, навошта нам кітайскія драконы ды змеі, калі ў нас свае цмокі, вужыныя каралі ды яшчэ шмат якіх дзівосных істот існуе!

Ну і за агучку на беларускай мове асобная падзяка арганізатарам гэтага цуда!

#МіфыЛегендыБеларусі

Цвет папараці

Усё, што вы пачуеце, чыстая праўда. Я нават ведаю, з кім здарылася гэтая дзіўная праява.

Пайшоў неяк чалавек шукаць здатнае дрэва на прасніцу, каб вяроўкі віць. Дзень выдаўся хмурны, сонца не паказвалася з самай раніцы. Мабыць, позна ён выбраўся ў лес, бо пахадзіў якую гадзінку, а ўжо на вечар паказвае. Пабраўся хутчэй дахаты. Пачаў абмінаць вываратні ды калоды, ламачча ўсялякае ды завалы — зусім заблудзіўся, не ведае, куды далей кіравацца.

Хадзіў, хадзіў, а тым часам звечарэла. Бачыць, што цёмначы не выбрацца з лесу, мусіў заначаваць у гушчары. Вядома, паляшук у лесе — як дома сябе пачувае, нічога не баіцца. Але ён забыўся, што якраз было Купалле. А на гэтае свята, праўду баюць людзі ці не, усялякая нечысць ладзіць сваё гульбішча. Таму лепш не вытыркацца з хаты — усё-такі спакайней, чым у лесе.

Наклаў чалавек агню і ўспомніў, што сёння Купалле. А як успомніў, дык мароз хапянуў за спіну, а на галаве шапка паднялася. Пачасаў ён сабе плечы, нацягнуў мацней шапку і сядзіць каля цяпельца. Хоць ноч і цёплая, ажно парыць, а каля агеньчыка ўсё роўна весялей.

Сядзеў-сядзеў — стаміўся, прылёг адпачыць. Раптам чуе праз сон — хтосьці тупае, быццам капытамі. Падняў чалавек голаў, зірнуў у адзін бок, у другі — здаецца, нікога няма. А вогнішча ледзь-ледзь цепліцца, бо дровы зусім згарэлі. Пачаў збіраць ламачча. А навокал папараць — па бараду. Прыгледзеўся той чалавеча, а папаратнік цвіце, быццам агеньчыкамі пераліваецца.
Пацягнуўся рукою, каб сарваць дзіва-цвет, а тут такое пачалося! Тыцкае нечысць адусюль проста ў вочы сукі ды рагулі…

Схапіў ён ахапку ламачча і бягом да агню. Бяжыць, падмінае папаратнік. У лапцях поўна цвету зіхотнага. Вось і вогнішча. Шпурнуў на яго ламачча і зараз жа абвёў вакол сябе круг. Праз імгненне навокал стала ціха — ніводная галінка не варухнулася.
Потым да вогнішча падышоў нейкі панічок у капелюшы. І давай прасіць аддаць яму лапці за новыя боты. Нават грошы у прыдачу дае.

Згадзіўся чалавек, памяняў лапці на боты, а разам з імі і папаратнікавы цвет аддаў. Потым заваліўся на бок ды заснуў як у сябе дома на печы.
А калі прахапіўся — ні ботаў, ні лапцяў, толькі адны галавешкі каля ног ляжаць

#МіфыЛегендыБеларусі

Юркаў брод

На поўдзень ад вёскі Мяжонка раскінулася велізарнейшае балота. У старыя, яшчэ паганскія часы на месцы яго знаходзіліся лугі, пашы, лясы, палі. І стаяла тут вёска Броньсевічы, у якой жылі добрыя, працавітыя людцы. І быў сярод іх адзін хлопец. Юркам яго звалі.

Каля самае вёскі працякала невялікая рачулка. Задумалі аднойчы чэрці запрудзіць рэчку, павярнуць яе плынь з поўдня на поўнач, каб усю гэту прыгожую, квяцістую зямлю ператварыць у гнілое, смярдзючае балота і ладзіць потым у багнявішчы свае чартоўскія шабашы ды ігрышчы.

Нацягалі яны камення, дрэў панаварочвалі — стварылі-такі запруду і назвалі яе Чортавай грэбляй. І стала рэчка разлівацца па лясах, палях, агародах, пачалі забалочвацца палі ды сенажаці.

Бачаць людзі — дрэнна будзе, калі не даць рады гэтай навале. Думалі яны, думалі… І нарэшце Юрка прыдумаў. Ён прапанаваў аднавяскоўцам выкапаць глыбокае возера, каб уся вада збеглася туды.

Уся прырода пачала дапамагаць людзям: звяры рылі зямлю, а птушкі ў дзюбах адносілі яе далей ад яміны. Значна пазней на тым высокім месцы, куды зносілася зямля, вырас лес, які людзі назвалі Высокі Бор.

Праз некалькі гадоў цяжкай працы возера было выкапана, яно, як і казаў Юрка, запоўнілася вадой. Лішак яе адводзіўся па канаве, выкапанай у абход чортавай грэблі да старога рэчышча. З цягам часу канава паглыбілася, пашырылася ў берагах і ператварылася ў сапраўдную раку.

І зноў людзям стала добра. Балота больш не наступала, заквітнелі сады, зазелянелі лугі, ураджай на агародах пачаў вырастаць яшчэ лепшы за ранейшы.

Але не хацелі змірыцца з гэтым і чэрці — змарнавалася іх праца, людзі жывуць шчасліва і ў дастатку. Раззлавалася нячыстая сіла і надумалася звесці са свету Юрку. А за ім і ўсіх вяскоўцаў.
Аднойчы, калі юнак гуляў ля рэчкі са сваёй каханай, чэрці знянацку накінуліся на яго. Юрка быў хлопцам не слабым. Магчыма, ён і адужаў бы нечысць, але ж надта шмат яе было. Спаўзлася адусюль.

Ратуючы каханую, Юрка загінуў. Укінулі чэрці яго цела ў рачулку, завалілі ламаччам, а зверху яшчэ і цяжкімі дрэвамі прыціснулі.
Дзяўчына паспела дабегчы да возера ды ад гора і страху — бо пасля расправы над Юркам нячысцікі кінуліся ўслед за ёй — скокнула ў ваду і ўтапілася.
І адразу ж возера стала сінім-сінім — як напоўненыя слязамі блакітныя вочы дзяўчыны.

З таго часу і завецца места, дзе загінуў хлопец, Юркавым Бродам, а возера паміж вёскамі Мяжонка і Дулебы — Блакітным. А вось ад Чортавай грэблі і знаку не засталося. Захавалася ў памяці людзей толькі адна назва.

#МіфыЛегендыБеларусі

Як скарб з печы выходзіў

Пабудаваў адзін гаспадар хату. Ды вось бяда — жыць перабраўся, а начаваць у новых сценах баіцца. Кожную ноч вылазіць з-пад печы баран і ўсё палохае:
— Выйду! Выйду!
І няма ніякай рады на праклятага рагача. Хочаш не хочаш, а мусіш уцякаць з хаты, бо ўсё роўна да раніцы не заснеш.

Аднойчы заблукаў у гэтую вёску падарожны і просіцца:
— Гаспадарыку, прымі мяне нанач.
— Куды я цябе прытулю? — развёў рукамі селянін. — Сам у гумне начую, бо ў хаце нейкі нячысты завёўся. Ратунку ад яго няма!
— Мне да страхаў не прывыкаць, — сказаў падарожны, — абы страха над галавою.
— То ідзі начуй, — згадзіўся гаспадар.

Зайшоў падарожны у хату. Запаліў лучыну, а сам на цёплую печ залез. Неўзабаве лучына згарэла, зусім цёмна стала. І толькі певень адкукарэкаў поўнач, як пад печчу хтосьці заварушыўся і пагрозліва загукаў:
— Выйду! Выйду!
У падарожнага валасы сталі дыбам — ён жа ў хаце адзін быў. Але як чалавек бывалы, не разгубіўся: схапіў ладны кій і кажа:
— Ну, то выходзь!

Адно так вымавіў — лезе да яго вялізны страшны баран. Не доўга думаючы, уперыў падарожны рагача па лабаціне. Раптам чуе — штосьці зазвінела. Запаліў лучыну, а замест барана — горба золата ляжыць.

Набраў падарожны колькі змог панесці сабе золата, астатняе гаспадару пакінуў і пайшоў далей вандраваць па свеце.

#МіфыЛегендыБеларусі
#ПобытБеларусі

Пра млыны і млынароў

Акаўнт бабы Іры ў тыкток

#МіфыЛегендыБеларусі
#ГісторыяБеларусі

Хто такі Кадук і што такое права кадука ў ВКЛ

Цікавы расповед ад бабы Іры ў тыкток
https://www.tiktok.com/@tetia_ira_razreshila?_t=ZS-8tdpk1QJahc&_r=1

#МіфыЛегендыБеларусі

Легенда пра Чорную панну Нясвіжа

Легенда пра Чорную панну – адна з самых прыгожых і містычных легендаў Нясвіжа. Яна грунтуецца на рамантычнай і, разам з тым, трагічнай гісторыі, якая насамрэч мела месца.

Барбара Радзівіл – прадстаўніца ўплывовага магнацкага роду Вялікага княства Літоўскага таемна выйшла замуж за Жыгімонта – будучага караля Рэчы Паспалітай. Па тагачасных правілах, Жыгімонт павінен быў умацаваць дзяржаву добрым шлюбам. Двор не ведаў пра жаніцьбу маладога караля, таму прыдворныя сталі шукаць нявесту са шляхетных сем’яў Еўропы.

Вестка пра таемную жаніцьбу караля грымнула як гром сярод яснага неба. Асабліва непрыемная яна была для маці Жыгімонта – ганарлівай італьянкі, каралевы Боны Сфорца. Шлюб Барбары з каралём ўзмацніў пазіцыі Радзівілаў у Польшчы і наблізіў іх да трона. Бона Сфорца страшэнна ненавідзела гэту сям’ю, лічыла іх выскачкамі. Для польскага двара лепш было ўбачыць на сваім троне турэцкага султана, чым некага з Радзівілаў.

Італьянка як магла перашкаджала каранаванню Барбары. Каталіцкае духавенства прапанавала Жыгімонту развесціся, а грэх за парушэнне шлюбнага зароку падзяліць паміж усімі падданымі дзяржавы. Але кароль, жарсна закаханы ў красуню-жонку, адказаў, што лепш пяройдзе ў пратэстантызм, чым адмовіцца ад Барбары і парушыць дадзеныя ёй перад Богам абяцанні.

Калі сойм усё ж каранаваў Барбару, Бона Сфорца паступіла як сапраўдная італьянка. З усім дваром яна з’ехала ў Італію, але пакінула лекара, якая згатаваў для Барбары атруту. Барбара была каранавана ў снежні 1550 года, а праз шэсць месяцаў яе не стала. Яе пахавалі ў Вільні, горадзе яе дзяцінства. Усю дарогу ад Кракава няўцешны кароль прайшоў пешкі за труной каханай.

Так канчаецца гісторыя і пачынаецца легенда. Жыгімонт, які моцна кахаў Барбару, не жадаў прымаць ейнай смерці. Кароль вырашыў з дапамогай алхімікаў і магаў выклікаць душу памерлай жонкі. Па правілах, у час спірытычнага сеанса, кароль не павінен быў дакранацца здані Барбары. Калі ўсе патрэбныя рытуальныя дзеянні былі скончаны, і ў пакоі з’явіўся дух Барбары, кароль не ўтрымаўся, кінуўся да сваёй каханай з крыкам ”Басенька мая…” і дакрануўся да яе.

У той жа момант у пакоі прагрымеў выбух, пайшоў трупны пах… Кажуць, што з той пары здань Барбары не магла знайсці сабе супакою. Лічыцца, што здань пасля смерці караля пасялілася ў Нясвіжскім замку. Зазвычай, дух Барбары з’яўляецца ў Нясвіжскім палацы ўначы, а першай гадзіне. Па паданні, сваім з’яўленнем душа Барабары папярэджвае пра будучыя беды. Яе бачылі ў Дварцы якраз напярэдадні моцнага пажару ў 2002 годзе.

#МіфыЛегендыБеларусі

Легенда пра прывід мінскай ратушы
Гісторыя адбылася ў XVIII ст. У Караля Радзівіла быў сябар і далёкі сваяк Міхаіл Валадковіч, які хацеў стаць чальцом Мінскага магістрата. Быў ён разгільдзяем і п’яніцам, з такой славай у ратушы яго ніхто, як вы здагадваецеся, не чакаў. Валадковіч звярнуўся па дапамогу да свайго сваяка. Радзівіл прыехаў у Мінск з салдатамі, увайшоў у магістрат, і раптоўна шалапутны таварыш атрымаў жаданую пасаду. Нягледзячы на свой новы сур’ёзны статус, Валадковіч працягваў чыніць шматлікія вар’яцтвы. То шабляй у службовым месцы, падвыпіўшы, махаць пачне, то казанне ксяндзу сарве.
Гарадскія ўлады доўга трывалі выхадкі самадура, ведаючы пра высокага апекуна гэтага злыдня, які ў кожным разе выцягне Валадковіча з турмы. Але аднойчы і іхняе цярпенне не вытрымала. 12 лютага 1760 года Валадковіча схапілі і практычна без суда і следства прысудзілі да расстрэлу. Да Валадковіча, які нічога не разумеў, у вЯзніцу прыйшоў святар і прапанаваў пакаяцца, маўляў, гэтага дастаткова, каб яго прабачылі. Але небарака, ці то адчуваючы ўласную беспакаранасць, ці то лічачы, што яго разыгрываюць, прасіць прабачэння адмовіўся. Адразу пасля гэтага Міхала вывелі ў парк каля ратушы і расстралялі.
Кажуць, што душа злыдня яшчэ доўга з’яўлялася па начах каля ратушы і патрабавала справядлівай адплаты. Ратушу знішчылі, а цяпер, калі яе аднавілі, кажуць, што прывід з’явіўся зноў.

#МіфыЛегендыБеларусі

Легенда пра “цмока”

Некалі на месцы сучаснага Пінскага Палесся рассцілалася сапраўднае воднае царства, стрыжнем якога з’яўлялася рака Прыпяць.
У той час тут знаходзілася найбуйнейшае ў Еўропе возера – вада ў ім, усё ж, была прэснай, а не салёнай, бо з’явілася яно ў выніку раставання ледавікоў. Аднак не менш, чым памеры, уражала і хуткасць знікнення Беларускага мора-возера. Гэта было выклікана шэрагам фактараў, у тым ліку і геалагічнымі працэсамі. Мора стала мялець, пакуль не знікла зусім, ператварыўшыся ў балота і некалькі невялікіх азёраў.

Вось гэта месца, як кажуць, і было адным з дамоў для беларускага цмока. Тут з вуха на вуха перадаюцца аповеды пра пачвар, якія жывуць у бяздонных чорных вірах, што ядуць усю рыбу і якія сцягваюць у бездань не толькі птушак і хатнюю жывёлу, але і дзяцей.

І хай рэалісты прыпісваюць усе гэтыя страшныя ўчынкі велізарным самам-забойцам, «з бервяно памерам» – сапраўдныя рамантыкі і шукальнікі прыгод ведаюць, што гэта справа рук цмока.

Кажуць, ён моцна пакрыўджаны і ўгневаны тым, што на некалькі стагоддзяў быў адданы забыццю – таму ў яго і сапсаваўся характар.

#МіфыЛегендыБеларусі

Легенда пра папараць-кветку

Паводле беларускіх павер’яў, кветка папараці, ці “папараць-кветка” квітнее толькі секунду, у ноч на Івана Купалу.

Сарваць яе цяжка, таму што нячыстая сіла гэтаму перашкаджае і запалохвае чалавека.

Той, хто сарваў “папараць-кветку” набывае незвычайныя магчымасці. Ён разумее мову жывёл, бачыць скарбы. Прыклаўшы кветку да замкоў – ён іх адкрывае і робіцца нябачным.

Апоўначы з куста “папараць-кветкі” паказваецца кветкавая пупыпшка. Павялічваючыся і вырастаючы ўгару, яна квітнее як чырвоны вугаль. Нарэшце, яна як зарніца асвятляе ўсё каля сябе.

Каб сарваць кветку, трэба ў ноч на Купалу разаслаць каля расліны святы абрус і чакаць палуначы, пакуль чароўная кветка не зваліцца ў абрус.

Паводле другога беларускага павер’я, у купальскую ноч за “папараць-кветкай” трэба было ісці ў лес аднаму, без ліхтара. Зайсці ў такія нетры, з якіх не чутно сабакаў з роднай вёскі.

Кажуць, што кветка зіхаціць у цемры.
Трэба сціснуць яе ў далоні і бегчы дахаты. І не аглядацца. Атрымаўшы “папараць-кветку”, чалавек робіцца мудрым.

#МіфыЛегендыБеларусі

Змееў камень

Паміж вёскамі Коўткава, Гогалеўка і Віркава, пры старадарожжы, на Ігры, ёсць Змееў камень з акном і з дзвярыма.

Старыя казалі, што калісьці, даўным-даўно, у гэтым камені змей жыў з адной галавой, у абліччы чалавека, і гаварыў так, як чалавек.
Быў ён дужа ўдалы кравец.

Занясуць яму сукно, праз акно пададуць і папросяць:
— Майстрок, пашый, абы надзець.
Дык ён так пашые, што ніхто на свеце лепш за яго не зробіць. Прыйдуць па світку тую, прынясуць грошы, абы колькі там, хоць і троху. Пададуць праз акно, дык ён світку аддасць, а грошы сабе возьме.

А калі-нікалі хто скажа:
— Пашый мне, каб было ў царкву ў чым хадзіць...
Дык ён адзін рукаў ззаду прышые, а другі — на плячах. Так рабіў. Не прасі, каб у царкву схадзіць. Як просяць каля сахі хадзіць, дык адчаканіць, што хоць куды; а калі на святы дзень — зробіць, што ні сабе ні людзям.

У Бузер'і пад Лукомлем кахаў ён адну дзяўчыну. Яна ад яго хавалася, але ён усюды знаходзіў яе. Мусіла яна жыць з ім. Доўга яны жылі, а дзяцей у іх не было.
Бывала, абернецца ён дугой такой над возерам над Лукомльскім ды так і цягне. Як толькі на зямлю апусціцца, адразу прымае чалавечае аблічча — паніч такі, што хоць куды.

Аднойчы пасвіла яго дзяўчына свінні на полі.
Прыляцеў ён да яе на поле, сабраў свіней у кучу і сказаў:
— Пільнуй, каб адкуль хмара не нацягнула.
Лёг і заснуў.

Тым часам з заходняга боку ўзнялася вялізная хмара.
А дзяўчына наўмысна не разбудзіла яго. І датуль не будзіла, пакуль не загрымеў над галавою гром. Як грымнуў гром, так ён і прачнуўся.

Прачнуўся і гаворыць:
— Вось калі ты мяне зжыла са свету.
Ускочыў ён, ляснуў ёй з правага боку па левай
шчацэ — так і высмаліў на шчацэ пяць пальцаў. Усё жыццё відаць было, так і памерла з тымі адбіткамі пальцаў. А сам выцягнуўся дугой і паляцеў цераз возера нацянькі да сваёй хаты. Тут пярун і смальнуў па ім.
Смальнуў, а ён ляціць. А калі другі раз стукнуў, то ён упаў у возера.
Але ізноў усхапіўся і паляцеў.

Адзін стары быў у Бузер'і, дык усё гэта дзіва бачыў. Пераляцеў змей цераз возера, а пярун трэці раз смальнуў, ужо ў лесе, і забіў яго. Пасля таго трое сутак дождж ішоў, пакуль не знайшлі змея.

Стары той паказаў.
— Шукайце,— кажа,— там і там, на вашае поле ляцеў.
Знайшлі змея і закапалі. Дождж і сціх. Але праз суткі змей ізноў апынуўся наверсе.
Ізноў паліў дождж. Пачаліся грымоты вялікія. Пярун суцяшаецца: смаліць у яго, нежывога, каб не ажыў.

Хавалі змея гэтак разоў са тры ці з чатыры. Дык усё апыньваўся наверсе.
І як выйдзе, так сажняў на колькі і цягне ўсё ў той бок, дзе яго хата.

Старыя казалі, што каб надвор'е пастаяла, дык ён ажыў бы. Але дажджы ўвесь час ішлі дужа вялікія. Вада так паднялася, што чуць не затапіла ўсё вакол.

Прыснілася тады таму бузерскаму старому, што трэба сабраць усіх малых дзяцей, каб тыя ў прыполах, а жарабяткі ў торбачках на шыях нацягалі пяску і засыпалі змея.

Так і зрабілі. На тым месцы з таго часу курган стаіць.

#МіфыЛегендыБеларусі

Рыгору Азаронку прысвячаецца....

Легенда аб драконе

У адной кітайскай правінцыі жыў Дракон. Людзі кожны месяц павінны былі плаціць Дракону непасільную даніну і аддаваць самую прыгожую дзяўчыну. Але ў правінцыі жылі і дастойныя храбрацы, якія ўрываліся ў палац Дракона і змагаліся з ім. Многія юнакі спрабавалі ўступіць у бітву з Драконам у яго палацы, але... кожны раз на балкон палаца выходзіў вяшчальнік і абвяшчаў: "Дракон жывы! Перамог Дракон!".

Прайшло шмат часу... Знайшоўся чарговы смяльчак. Калі яго каханую дзяўчыну завялі да Дракона, ён узяў меч і пайшоў у палац. Адкрыўшы вароты, ён зайшоў у вялізарную залу. Пасярэдзіне стаяў трон, на ім ляжаў... стары і лядашчы Дракон. Хлопец некалькі разоў ткнуў яго мячом і Дракон памёр. Юнак пайшоў па доўгіх калідорах палаца шукаць нявесту...

Уздоўж сцен стаялі незлічоныя куфары набітыя золатам і каштоўнасцямі...
Па меры таго, як юнак рухаўся па калідорах палаца і дзівіўся багаццю, якое цяпер па праве належала яму, і стаў атрымліваць асалоду ад бляска і прыгажосці алмазаў, у яго пачалі вырастаць хвост, капцюры, іклы, луска...
Юнак запускаў рукі ў горы золата і не мог адарвацца.

У канцы калідора адчыніліся дзверы на балкон, унізе стаяў натоўп народа... Вяшчальнік абвясціў (як звычайна): "Дракон жывы! Перамог Дракон!" Юнак здзівіўся і стаў пераконваць вяшчальніка, маўляў, Дракон зрынуты і ляжыць працяты мячом...

Вяшчальнік толькі паказаў на люстэрка. Юнак павярнуўся да люстэрка і ўбачыў, як у яго, захопленага бляскам камянёў і золата вочы наліліся крывёй, твар стаў раз'юшаны, а на руках з'явіліся перапонкі паміж пальцамі...

На балконе стаяў малады, галодны і люты Дракон...