Իրանը և Չինաստանը կնքեցին 25-ամյա ռազմավարական համագործակցության ճանապարհային քարտեզի մասին պայմանագիր։
Տարածաշրջանում մեզ համար Իրանի հետ իրական ու խորքային դաշինքը այլընտրանք չունի։
Հիշեցնեմ նաև, որ Իրանն այս պահին միակ երկիրն է, որ իրապես շահագրգռված է Սյունիքը Հայաստանի մաս պահելու հարցում։
Ցավոք, այս հանգամանքը գործնական պատշաճ շարունակություն չի ստանում ո՛չ երկկողմ համագործակցության առկա ձևաչափերի խորացման, և ո՛չ էլ համագործակցային նոր նախաձեռնությունների ստեղծման առումով։
Այլ բառերով՝ հերթական կորցրած իրական հնարավորությունը...
Տարածաշրջանում մեզ համար Իրանի հետ իրական ու խորքային դաշինքը այլընտրանք չունի։
Հիշեցնեմ նաև, որ Իրանն այս պահին միակ երկիրն է, որ իրապես շահագրգռված է Սյունիքը Հայաստանի մաս պահելու հարցում։
Ցավոք, այս հանգամանքը գործնական պատշաճ շարունակություն չի ստանում ո՛չ երկկողմ համագործակցության առկա ձևաչափերի խորացման, և ո՛չ էլ համագործակցային նոր նախաձեռնությունների ստեղծման առումով։
Այլ բառերով՝ հերթական կորցրած իրական հնարավորությունը...
2020թ. նոյեմբերի 17-ին Թուրքիայի խորհրդարանի հերթական նիստը նվիրված էր Արցախյան պատերազմին և Հայաստանի կապիտուլիացիային։ Այդ նիստի արձանագրությունը մի շարք ուշագրավ հատվածներ է պարունակում, որոնք ես պարբերաբար կներկայացնեմ ձեր ուշադրությանը, որպեսզի հասկանաք Թուրքիայի իրական նպատակները Հայաստանի հանդեպ։
Թուրք-ադրբեջանական հաղթանակից հետո թեև ընդհանուր ոգևորվածության ֆոնին թուրք պառլամենտականները հանդես էին գալիս շնորհավորական ուղերձներով, սակայն որոշ զեկույցներ առանձնանում էին իրենց պրագմատիկությամբ և ապագային միտված կարևոր դրույթներով։
Թեզ-մեջբերումների տեսքով ներկայացնեմ դրանցից ընդամենը երեքը, որոնք հնչել են իշխանական պատգամավորների շուրթերից.
◾«Կիլիկայի կաթողիկոսը... կոչ է անում ճանաչել Արցախի Հանրապետության անկախությունը։ Սա նշանակում է, որ մենք (Թուրքիան) պետք է նկատի ունենանք, որ հայկական Սփյուռքը չի փոխելու իր քաղաքականությունը»։
◾ «1921թ. Զանգեզուրը տրվեց Հայաստանին, որով Ադրբեջանը, ցավոք, առանձնացավ Նախիջևանից։... Այսօր մենք 100 տարի առաջ սկսած թուրքականության գաղափարը վերականգնելու ճանապարհին ենք»։
◾ «1993թ. մեր կողմից փակված դռներ (նկատի ունի հայ-թուրքական սահմանը) կան։ Երդվում եմ, որ հիմա տարբեր դիվանագիտական գործընթացներում ստիպելու են Թուրքիային, որպեսզի բացի Հայաստանի հետ սահմանը... Սիրելի՛ ընկերներ, ես այն մարդն եմ, ով 1996թ. կառավարության ծրագրում մտցրել եմ հետևյալ տողերը. «Քանի դեռ Ադրբեջանը չի ստորագրել, որ Ղարաբաղի հարցը լուծված է, Թուրքիան այդ դռները չի բացելու»։
Այժմ այստեղ կա կենսական խնդիր. Հայաստանի հետ սահմանը բացելու համար Թուրքիան խնդիրն արդեն այլ հարթություն պետք է տեղափոխի և հայտարարի, որ «Սահմանը կբացեմ, եթե բացվի Զանգեզուրի միջանցքը։ Եթե ոչ, ապա շանս չկա, որ կբացենք մեր սահմանը»»։
Այս երեք մեջբերումն էլ բավական է, որպեսզի հասկանաք, որ մեր ազգի ու պետականության դեմ պայքարը չի դադարել։ Չի դադարել նույնիսկ մեկ օրով, երբ կարելի էր ցնծալ ու տրվել ուրախությանը։ Չի դադարել նաև հիմա և չի դադարելու երբեք։
Ուստի այն, որ պատերազմում պարտված և դեռևս ՀՀ իշխանություն հանդիսացող օկուպացիոն ռեժիմի ներկայացուցիչները վերջին օրերին ու շաբաթներին ձեզ պարբերաբար հավաստիացնում են, որ Թուրքիան մեզ թշնամի չէ ու այլևս խնդիր չի լինելու նրանց հետ, դա ոչ միայն ուրացում է մեր հազարավոր նահատակների, այլև Հայաստանի վերջնական ջախջախմանն ուղղված թուրքական քաղաքականության շարունակություն։
Այս առիթով ուզում եմ հիշեցնել վերջերս թուրքական իշխանական գլխավոր թերթերից մեկում հրապարակված այս հոդվածն ու կից ծաղրանկարը, որում երևում է, թե ինչ են մեզ հետ ուզում անել Թուրքիան և նրա կամակատարը։ Ուշադի՛ր նայեք նկարին ու կհասկանաք, թե ինչու են Թուրքիայում սատարում Փաշինյանին։
📍Այսօր, ժամը 15:00-ից ես լինելու եմ Դեմիրճյան փողոցում։ Եթե դուք ունեք հարցեր Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների, հայ-թուրքական հակամարտության ներկայի ու ապագայի մասին, ապա եկեք, միասին տեղում սիրով քննարկենք, ես էլ կպատասխանեմ ու կներկայացնեմ այլ մանրամասներ։
Թուրք-ադրբեջանական հաղթանակից հետո թեև ընդհանուր ոգևորվածության ֆոնին թուրք պառլամենտականները հանդես էին գալիս շնորհավորական ուղերձներով, սակայն որոշ զեկույցներ առանձնանում էին իրենց պրագմատիկությամբ և ապագային միտված կարևոր դրույթներով։
Թեզ-մեջբերումների տեսքով ներկայացնեմ դրանցից ընդամենը երեքը, որոնք հնչել են իշխանական պատգամավորների շուրթերից.
◾«Կիլիկայի կաթողիկոսը... կոչ է անում ճանաչել Արցախի Հանրապետության անկախությունը։ Սա նշանակում է, որ մենք (Թուրքիան) պետք է նկատի ունենանք, որ հայկական Սփյուռքը չի փոխելու իր քաղաքականությունը»։
◾ «1921թ. Զանգեզուրը տրվեց Հայաստանին, որով Ադրբեջանը, ցավոք, առանձնացավ Նախիջևանից։... Այսօր մենք 100 տարի առաջ սկսած թուրքականության գաղափարը վերականգնելու ճանապարհին ենք»։
◾ «1993թ. մեր կողմից փակված դռներ (նկատի ունի հայ-թուրքական սահմանը) կան։ Երդվում եմ, որ հիմա տարբեր դիվանագիտական գործընթացներում ստիպելու են Թուրքիային, որպեսզի բացի Հայաստանի հետ սահմանը... Սիրելի՛ ընկերներ, ես այն մարդն եմ, ով 1996թ. կառավարության ծրագրում մտցրել եմ հետևյալ տողերը. «Քանի դեռ Ադրբեջանը չի ստորագրել, որ Ղարաբաղի հարցը լուծված է, Թուրքիան այդ դռները չի բացելու»։
Այժմ այստեղ կա կենսական խնդիր. Հայաստանի հետ սահմանը բացելու համար Թուրքիան խնդիրն արդեն այլ հարթություն պետք է տեղափոխի և հայտարարի, որ «Սահմանը կբացեմ, եթե բացվի Զանգեզուրի միջանցքը։ Եթե ոչ, ապա շանս չկա, որ կբացենք մեր սահմանը»»։
Այս երեք մեջբերումն էլ բավական է, որպեսզի հասկանաք, որ մեր ազգի ու պետականության դեմ պայքարը չի դադարել։ Չի դադարել նույնիսկ մեկ օրով, երբ կարելի էր ցնծալ ու տրվել ուրախությանը։ Չի դադարել նաև հիմա և չի դադարելու երբեք։
Ուստի այն, որ պատերազմում պարտված և դեռևս ՀՀ իշխանություն հանդիսացող օկուպացիոն ռեժիմի ներկայացուցիչները վերջին օրերին ու շաբաթներին ձեզ պարբերաբար հավաստիացնում են, որ Թուրքիան մեզ թշնամի չէ ու այլևս խնդիր չի լինելու նրանց հետ, դա ոչ միայն ուրացում է մեր հազարավոր նահատակների, այլև Հայաստանի վերջնական ջախջախմանն ուղղված թուրքական քաղաքականության շարունակություն։
Այս առիթով ուզում եմ հիշեցնել վերջերս թուրքական իշխանական գլխավոր թերթերից մեկում հրապարակված այս հոդվածն ու կից ծաղրանկարը, որում երևում է, թե ինչ են մեզ հետ ուզում անել Թուրքիան և նրա կամակատարը։ Ուշադի՛ր նայեք նկարին ու կհասկանաք, թե ինչու են Թուրքիայում սատարում Փաշինյանին։
📍Այսօր, ժամը 15:00-ից ես լինելու եմ Դեմիրճյան փողոցում։ Եթե դուք ունեք հարցեր Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների, հայ-թուրքական հակամարտության ներկայի ու ապագայի մասին, ապա եկեք, միասին տեղում սիրով քննարկենք, ես էլ կպատասխանեմ ու կներկայացնեմ այլ մանրամասներ։
Ըստ ադրբեջանական աղբյուրների` Էրդողանը Ռամադան ամսից հետո կայցելի Շուշի: Ռամադան սրբազան ամիսն ավարտվում է մայիսի 12-ին:
Իմ կանխատեսում-զգուշացումները հաստատվեցին։
Այսօր Թուրքիայի մերձիշխանական «Sabah» օրաթերթը, հղում անելով իշխանական աղբյուրներին, ըստ էության փաստում է, որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև այս պահին բանակցություններ կան։ Ըստ թերթի՝ Թուրքիայի նախագահի խորհրդական Քալընը հայտնելով, որ Կովկասում նոր կարգ է հաստատվում, Ապրիլի 24-ին ընդառաջ հետևյալ ուղերձն է փոխանցել ԱՄՆ-ին. «Մենք ասում ենք՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորենք: Ասում ենք. «եթե նրանք (հայերը) ճիշտ քայլ անեն, տեսեք մենք էլ անգամ դարպասները կբացենք»: Նման մի ժամանակահատվածում, եթե դուք ցեղասպանություն բառը կիրառեք, նշանակում է՝ Կովկասում ամբողջ գործընթացը սաբոտաժի եք ենթարկում»»:
Ըստ էության, սա ևս մեկ անգամ հաստատում է նաև իմ այն կանխատեսումը, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները հաստատելու նախապայմաններ կան («եթե նրանք (հայերը) ճիշտ քայլ անեն, տեսեք մենք էլ անգամ դարպասները կբացենք»)։
Այսօր Թուրքիայի մերձիշխանական «Sabah» օրաթերթը, հղում անելով իշխանական աղբյուրներին, ըստ էության փաստում է, որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև այս պահին բանակցություններ կան։ Ըստ թերթի՝ Թուրքիայի նախագահի խորհրդական Քալընը հայտնելով, որ Կովկասում նոր կարգ է հաստատվում, Ապրիլի 24-ին ընդառաջ հետևյալ ուղերձն է փոխանցել ԱՄՆ-ին. «Մենք ասում ենք՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորենք: Ասում ենք. «եթե նրանք (հայերը) ճիշտ քայլ անեն, տեսեք մենք էլ անգամ դարպասները կբացենք»: Նման մի ժամանակահատվածում, եթե դուք ցեղասպանություն բառը կիրառեք, նշանակում է՝ Կովկասում ամբողջ գործընթացը սաբոտաժի եք ենթարկում»»:
Ըստ էության, սա ևս մեկ անգամ հաստատում է նաև իմ այն կանխատեսումը, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները հաստատելու նախապայմաններ կան («եթե նրանք (հայերը) ճիշտ քայլ անեն, տեսեք մենք էլ անգամ դարպասները կբացենք»)։
Նորից մասնագիտությանս բերումով ստիպված եմ արձագանքել ՀՀ դե ֆակտո իշխանության վառ ներկայացուցիչ, ՀՀ ԱԺ փոխխոսնակի հետևյալ տգետ մտքին, որն ակտիվորեն տարածում են նաև այլ քաղաքական գործիչներ։ Այսպես, անդրադառնալով Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերություններին՝ նա ասել է. «Իրականում չթշնամանքը կառուցողականություն է, ի՞նչն է մեզ խանգարում լինել կառուցողական»։
Իսկ այժմ հերթականությամբ դիտարկենք Թուրքիայի և Հայաստանի դիրքորոշումները.
◾ Թուրքիան է Հայաստանի հետ ավելի քան 28 տարի միակողմանիորեն փակ պահում սահմանները և չի հաստատում դիվանագիտական հարաբերությունները։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի հետ խոսում սպառնալիքների և նախապայմանների լեզվով։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի բանակի դեմ անխափան կիրառել նորագույն զենք և զինամթերք։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի ու հայերի դեմ ուղարկել սիրիացի վարձկանների։
◾ Թուրքիան է նախագծել և ռազմավարական մակարդակում վարել Հայաստանի ու Արցախի դեմ վերջին պատերազմը։
Թուրքիան է այսօր նախապայման դնում Հայաստանի հետ հարաբերությունների հաստատման համար՝ մասնավորապես պահանջելով հրաժարվել Արցախից, մոռացության մատնել Հայոց ցեղասպանությունը և թուրքական կապիտալին տրամադրել անարգել մուտք Հայաստան։
◾ Թուրքիան է Ադրբեջանի հետ քննարկում Հայաստանին բանակից զրկելու հեռանկարը (հունվար-փետրվար ամիսներին քննարկվել է թուրքական խորհրդարանում)։
◾ Թուրքիան է սատարում Ադրբեջանի նկրտումները ՀՀ սուվերեն տարածքի վրա։
◾ Թուրքիան է օգնում Ադրբեջանին դիմակայել հայ ռազմագերիներին չվերադարձնելու պատճառով վերջինիս դեմ միջազգային ճնշմանը։
Հայաստանն է անկախությունից ի վեր կողմ է եղել Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատմանն ու երկխոսությանը։ Այդ ուղղությամբ արվել են նաև համապատասխան քայլեր (1990-ականներից մինչև «Ֆուտբոլային դիվանագիտություն»)։
Ուրեմն Հայաստանը մշտապես եղել է ոչ միայն կառուցողական, այլև երկխոսության կողմնակից նախաձեռնող կողմ։ Սակայն Հայաստանի ներկայիս դեֆակտո իշխանությունները Հայաստանի հանդեպ Թուրքիայի բացահայտ թշնամանքի մեջ փաստացի մեղավոր են կարգում մեզ։ Ավելին, նրանք այս պահին հետևողական կերպով ոչնչացնում են այն բոլոր գործիքները, որոնք մեզ թույլ են տալիս Թուրքիայի հետ բանակցել «հավասարը հավասարին» դիրքերից (Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը դրանցից միայն մեկն է)։
Մեկընդմիշտ արձանագրենք, որ Հայաստանի հանդեպ Թուրքիայի թշնամանքի պատճառը ոչ թե մենք ենք, այլ այն, որ Թուրքիայի ռազմավարական պլաններում այս տարածքում հայկական անկախ պետականությունը չպետք է լինի։ Այլ խոսքով՝ մենք որքան էլ լինեք թրքասեր ու խաղաղ, ընդամենը ավելի ենք հեշտացնելու Հայաստան պետության վերացումը և վիլայեթացումը։
Իսկ այժմ հերթականությամբ դիտարկենք Թուրքիայի և Հայաստանի դիրքորոշումները.
◾ Թուրքիան է Հայաստանի հետ ավելի քան 28 տարի միակողմանիորեն փակ պահում սահմանները և չի հաստատում դիվանագիտական հարաբերությունները։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի հետ խոսում սպառնալիքների և նախապայմանների լեզվով։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի բանակի դեմ անխափան կիրառել նորագույն զենք և զինամթերք։
◾ Թուրքիան է Հայաստանի ու հայերի դեմ ուղարկել սիրիացի վարձկանների։
◾ Թուրքիան է նախագծել և ռազմավարական մակարդակում վարել Հայաստանի ու Արցախի դեմ վերջին պատերազմը։
Թուրքիան է այսօր նախապայման դնում Հայաստանի հետ հարաբերությունների հաստատման համար՝ մասնավորապես պահանջելով հրաժարվել Արցախից, մոռացության մատնել Հայոց ցեղասպանությունը և թուրքական կապիտալին տրամադրել անարգել մուտք Հայաստան։
◾ Թուրքիան է Ադրբեջանի հետ քննարկում Հայաստանին բանակից զրկելու հեռանկարը (հունվար-փետրվար ամիսներին քննարկվել է թուրքական խորհրդարանում)։
◾ Թուրքիան է սատարում Ադրբեջանի նկրտումները ՀՀ սուվերեն տարածքի վրա։
◾ Թուրքիան է օգնում Ադրբեջանին դիմակայել հայ ռազմագերիներին չվերադարձնելու պատճառով վերջինիս դեմ միջազգային ճնշմանը։
Հայաստանն է անկախությունից ի վեր կողմ է եղել Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատմանն ու երկխոսությանը։ Այդ ուղղությամբ արվել են նաև համապատասխան քայլեր (1990-ականներից մինչև «Ֆուտբոլային դիվանագիտություն»)։
Ուրեմն Հայաստանը մշտապես եղել է ոչ միայն կառուցողական, այլև երկխոսության կողմնակից նախաձեռնող կողմ։ Սակայն Հայաստանի ներկայիս դեֆակտո իշխանությունները Հայաստանի հանդեպ Թուրքիայի բացահայտ թշնամանքի մեջ փաստացի մեղավոր են կարգում մեզ։ Ավելին, նրանք այս պահին հետևողական կերպով ոչնչացնում են այն բոլոր գործիքները, որոնք մեզ թույլ են տալիս Թուրքիայի հետ բանակցել «հավասարը հավասարին» դիրքերից (Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը դրանցից միայն մեկն է)։
Մեկընդմիշտ արձանագրենք, որ Հայաստանի հանդեպ Թուրքիայի թշնամանքի պատճառը ոչ թե մենք ենք, այլ այն, որ Թուրքիայի ռազմավարական պլաններում այս տարածքում հայկական անկախ պետականությունը չպետք է լինի։ Այլ խոսքով՝ մենք որքան էլ լինեք թրքասեր ու խաղաղ, ընդամենը ավելի ենք հեշտացնելու Հայաստան պետության վերացումը և վիլայեթացումը։
Մարտի 31-ին տեղի է ունեցել «Թյուրքական խորհրդի» (միավորում է Թուրքիային, Ադրբեջանին, Ղազախստանին, Ուզբեկստանին, Ղրղզստանին) հերթական գագաթնաժողովը։
Գագաթնաժողովի ընթացքում ելույթ է ունեցել Ուզբեկստանի նախագահ Շ. Միրզոևը, ում ելույթից առանձնացնենք այս հատվածը.
«Մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունի մեր տարածաշրջանի տրանսպորտային-տարանցիկ պոտենցիալի բարձրացումը։ Կարևոր է Միջին Ասիայի միջոցով ապահովել ելք դեպի համաշխարհային հիմնական շուկաներ (ներառյալ Չինաստանը, Հնդկաստանը, Պակիստանը և այլ ասիական երկրներ), ինչպես նաև Ադրբեջանից և Թուրքիայից՝ դեպի եվրոպական երկրներ։ Այս ուղղություններով տրանսպորտային ՄԻՋԱՆՑՔների զարգացումը և լոգիստիկ ենթակառուցվածքների կառուցմանն ուղղված խոշոր նախագծերի համատեղ իրականացումը ամբողջությամբ համապատասխանում է մեր շահերին»։
Եթե հաշվի առնենք, որ ամբողջ գագաթնաժողովի ընթացքում հիշատակվել է միայն մեկ միջանցքի՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, ապա դժվար թե սխալված լինենք, եթե պնդենք, որ Ուզբեկստանի նախագահը նույնպես նկատի ուներ Սյունիքի վրայով անցնելիք Մեղրիի (Նախիջևանի) միջանցքը։
Այդ նույն ժողովի ընթացքում Ադրբեջանի նախագահը ևս հատուկ անդրադարձել էր բացվելիք միջանցքին. «Մեր հաղթանակից հետո ստեղծվել են նոր հնարավորություններ, որոնցից ամենակարևորը տրանսպորտայինն է։ Այսօր ակտիվորեն աշխատում ենք Զանգեզուրի միջանցքի ծրագրի վրա։ Անցյալում, երբ Զանգեզուրը պոկեցին Ադրբեջանից և միավորեցին Հայաստանի հետ, թյուրքական աշխարհը աշխարհագրորեն մասնատվեց։ Եթե նայեք քարտեզին, կարծես մեր մարմնի մեջ դաշույն է խրվել ու թյուրքական աշխարհը բաժանվել է։ Պատմական Ադրբեջանի հող Զանգեզուրը այժմ կխաղա Թյուրքական աշխարհը միավորող դեր։... Ադրբեջանը վաղուց է սկսել այս գործը»։
Սա հերթական անգամ ապացուցում է, որ չնայած բոլոր կիսահերքումներին՝ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է Սյունիքի վրայով միջանցք տրամադրել Թուրքիային և Ադրբեջանին, իսկ վերջիններս այժմ ամեն բան անում են, որպեսզի այդ նախագիծը ներկայացնեն որպես բազմակողմ ենթակառուցվածք՝ այդպիսով մեծացնելով Հայաստանի վրա ճնշումը և անխուսափելի դարձնեն համար այդ որոշումը։
Եթե Հայաստանում լիներ ազգային իշխանություն, ապա այս պահին մեր արտգործնախարարությունը ոչ միայն կհակադարձեր նմանատիպ հայտարարություններին, այլև վաղուց օրնիբուն աշխատանք կտաներ Թյուրքական խորհրդի երկրների հետ՝ կասեցնելու համար սպասվող արհավիրքը։
Իսկ Սյունիքի վրայով թյուրքական միջանցքի բացումը թուրքական նախապայմաններով նշանակում է միայն մեկ բան. Սյունիքի սողացող նվաճում՝ առաջին հերթին տնտեսական միջոցներով, իսկ հեռանկարում՝ ռազմական։
#Սյունիքիսպառնալիքը #հակաՀայաստան
Գագաթնաժողովի ընթացքում ելույթ է ունեցել Ուզբեկստանի նախագահ Շ. Միրզոևը, ում ելույթից առանձնացնենք այս հատվածը.
«Մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունի մեր տարածաշրջանի տրանսպորտային-տարանցիկ պոտենցիալի բարձրացումը։ Կարևոր է Միջին Ասիայի միջոցով ապահովել ելք դեպի համաշխարհային հիմնական շուկաներ (ներառյալ Չինաստանը, Հնդկաստանը, Պակիստանը և այլ ասիական երկրներ), ինչպես նաև Ադրբեջանից և Թուրքիայից՝ դեպի եվրոպական երկրներ։ Այս ուղղություններով տրանսպորտային ՄԻՋԱՆՑՔների զարգացումը և լոգիստիկ ենթակառուցվածքների կառուցմանն ուղղված խոշոր նախագծերի համատեղ իրականացումը ամբողջությամբ համապատասխանում է մեր շահերին»։
Եթե հաշվի առնենք, որ ամբողջ գագաթնաժողովի ընթացքում հիշատակվել է միայն մեկ միջանցքի՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, ապա դժվար թե սխալված լինենք, եթե պնդենք, որ Ուզբեկստանի նախագահը նույնպես նկատի ուներ Սյունիքի վրայով անցնելիք Մեղրիի (Նախիջևանի) միջանցքը։
Այդ նույն ժողովի ընթացքում Ադրբեջանի նախագահը ևս հատուկ անդրադարձել էր բացվելիք միջանցքին. «Մեր հաղթանակից հետո ստեղծվել են նոր հնարավորություններ, որոնցից ամենակարևորը տրանսպորտայինն է։ Այսօր ակտիվորեն աշխատում ենք Զանգեզուրի միջանցքի ծրագրի վրա։ Անցյալում, երբ Զանգեզուրը պոկեցին Ադրբեջանից և միավորեցին Հայաստանի հետ, թյուրքական աշխարհը աշխարհագրորեն մասնատվեց։ Եթե նայեք քարտեզին, կարծես մեր մարմնի մեջ դաշույն է խրվել ու թյուրքական աշխարհը բաժանվել է։ Պատմական Ադրբեջանի հող Զանգեզուրը այժմ կխաղա Թյուրքական աշխարհը միավորող դեր։... Ադրբեջանը վաղուց է սկսել այս գործը»։
Սա հերթական անգամ ապացուցում է, որ չնայած բոլոր կիսահերքումներին՝ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է Սյունիքի վրայով միջանցք տրամադրել Թուրքիային և Ադրբեջանին, իսկ վերջիններս այժմ ամեն բան անում են, որպեսզի այդ նախագիծը ներկայացնեն որպես բազմակողմ ենթակառուցվածք՝ այդպիսով մեծացնելով Հայաստանի վրա ճնշումը և անխուսափելի դարձնեն համար այդ որոշումը։
Եթե Հայաստանում լիներ ազգային իշխանություն, ապա այս պահին մեր արտգործնախարարությունը ոչ միայն կհակադարձեր նմանատիպ հայտարարություններին, այլև վաղուց օրնիբուն աշխատանք կտաներ Թյուրքական խորհրդի երկրների հետ՝ կասեցնելու համար սպասվող արհավիրքը։
Իսկ Սյունիքի վրայով թյուրքական միջանցքի բացումը թուրքական նախապայմաններով նշանակում է միայն մեկ բան. Սյունիքի սողացող նվաճում՝ առաջին հերթին տնտեսական միջոցներով, իսկ հեռանկարում՝ ռազմական։
#Սյունիքիսպառնալիքը #հակաՀայաստան
Սիրիայի հյուսիսի (2015-ից գրավված է Թուրքիայի կողմից) բնակիչ երեխաները թուրք զինվոր կողքին ցույց են տալիս թուրքական ազգայնականության խորհրդանիշը (հայտնի է որպես «Գորշ գայլերի» սիմվոլ)։ Այս հարցազրույցի սկզբում ես պատմում եմ, թե ինչ իրավական փաստաթղթեր են գործում Թուրքիայում, որոնք նպաստում են այս իրողության ձևավորմանը՝ https://www.youtube.com/watch?v=cv0UNKAFrKU ։
Մի քանի օր առաջ Սիրիայի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Ռաս ալ-Այն քաղաքում, որը 2019 թվականից գրավված է Թուրքիայի Զինված ուժերի կողմից, տեղի ունեցավ զինվորական հետաքրքրիր միջոցառում։
Կից լուսանկարում այդ միջոցառումից մի դրվագ է. Սիրիայի ազգային բանակի (SNA՝ Թուրքիայի կողմից ֆինանսավորվող սիրիացի վարձկանների բանակ, որը պայքարում է Ասադի դեմ և նպաստում Սիրիայի թուրքացմանը) ռազմական դասընթացների առաջին շրջանավարտներին հանձնում են իրենց վկայականները։
Վարժարանի շենքի վրա երևում են Թուրքիայի և Սիրիայի ընդդիմադիրների դրոշները, իսկ մեջտեղում պատկերված է Ադել ալ-Շահիրը, ում անունով էլ անվանակոչվել է վարժարանը։
Ադել ալ-Շահիրը մեկն էր այն վարձկան զինյալներից, ովքեր 2020 թ. աշնանը առաջնորդում էին հայերի դեմ կռվող շուրջ 2000 սիրիացի ահաբեկիչներին Արցախյան պատերազմում։
Ադել ալ-Շահիրին զինել, վարժեցրել և Արցախ էր ուղարկել Թուրքիայի ղեկավարությունը՝ հստակ խնդիր դնելով նվաճել և հայաթափել Արցախը։ Ուստի պատահական չէ, որ այսօր թուրքական բանակի ղեկավարությունը այս կերպ հավերժացնում է այդ ահաբեկչի հիշատակը, որը հաջողությամբ կատարեց իր հանձնարարությունը՝ նվաճելով Հարավային Կովկասի չթուրքացված վերջին հողակտորներից մեկը՝ Արցախի 75%-ը, դաժանաբար սպանեց ու գերեվարեց մեր հազարավոր եղբայրներին։ Այս ոգով ու օրինակով են դաստիարակվում թուրքական բանակի բոլոր ստորաբաժանումները՝ անկախ տեղակայման վայրից, քանի որ հաջորդ քայլով նպատակ է դրված նվաճել Հայաստանի Հանրապետությունը՝ սկսելով Սյունիքից։
Սա է Թուրքիայի իրական, քաղաքական ռազմավարությունը տարածաշրջանում և այն չի փոխվելու, որքան էլ որ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն իշխանությունները «ստորացված բարեկամության» ձեռք մեկնեն Թուրքիային և բավարարեն առաջադրված նախապայմանները։ Բավարարելով այսօրվա նախապայմանները՝ Հայաստանի առջև դնելու են նորերը։
Ադել ալ-Շահիրներին դիմակայելու միակ ձևը սուվերեն Հայաստանն է՝ իր ամուր բանակով, որը քանդելու ուղղությամբ ջանք ու եռանդ չի խնայում ՀՀ ներկայիս տգետների կառավարությունը։
Կից լուսանկարում այդ միջոցառումից մի դրվագ է. Սիրիայի ազգային բանակի (SNA՝ Թուրքիայի կողմից ֆինանսավորվող սիրիացի վարձկանների բանակ, որը պայքարում է Ասադի դեմ և նպաստում Սիրիայի թուրքացմանը) ռազմական դասընթացների առաջին շրջանավարտներին հանձնում են իրենց վկայականները։
Վարժարանի շենքի վրա երևում են Թուրքիայի և Սիրիայի ընդդիմադիրների դրոշները, իսկ մեջտեղում պատկերված է Ադել ալ-Շահիրը, ում անունով էլ անվանակոչվել է վարժարանը։
Ադել ալ-Շահիրը մեկն էր այն վարձկան զինյալներից, ովքեր 2020 թ. աշնանը առաջնորդում էին հայերի դեմ կռվող շուրջ 2000 սիրիացի ահաբեկիչներին Արցախյան պատերազմում։
Ադել ալ-Շահիրին զինել, վարժեցրել և Արցախ էր ուղարկել Թուրքիայի ղեկավարությունը՝ հստակ խնդիր դնելով նվաճել և հայաթափել Արցախը։ Ուստի պատահական չէ, որ այսօր թուրքական բանակի ղեկավարությունը այս կերպ հավերժացնում է այդ ահաբեկչի հիշատակը, որը հաջողությամբ կատարեց իր հանձնարարությունը՝ նվաճելով Հարավային Կովկասի չթուրքացված վերջին հողակտորներից մեկը՝ Արցախի 75%-ը, դաժանաբար սպանեց ու գերեվարեց մեր հազարավոր եղբայրներին։ Այս ոգով ու օրինակով են դաստիարակվում թուրքական բանակի բոլոր ստորաբաժանումները՝ անկախ տեղակայման վայրից, քանի որ հաջորդ քայլով նպատակ է դրված նվաճել Հայաստանի Հանրապետությունը՝ սկսելով Սյունիքից։
Սա է Թուրքիայի իրական, քաղաքական ռազմավարությունը տարածաշրջանում և այն չի փոխվելու, որքան էլ որ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն իշխանությունները «ստորացված բարեկամության» ձեռք մեկնեն Թուրքիային և բավարարեն առաջադրված նախապայմանները։ Բավարարելով այսօրվա նախապայմանները՝ Հայաստանի առջև դնելու են նորերը։
Ադել ալ-Շահիրներին դիմակայելու միակ ձևը սուվերեն Հայաստանն է՝ իր ամուր բանակով, որը քանդելու ուղղությամբ ջանք ու եռանդ չի խնայում ՀՀ ներկայիս տգետների կառավարությունը։
Google Maps-ի քարտեզներում Երևանի փողոցները ադրբեջանցիներն անվանափոխում են իրենց բանակի հերոսների անունով (տե՛ս կից նկարը)։
Թշնամին չի դադարելու աշխատել, նույնիսկ տարած իրական հաղթանակից հետո շարունակելու է հարձակումը՝ մարտի դաշտում, դիվանագիտական հարթակներում, ու նույնիսկ գուգլի քարտեզներում։ Որովհետև թույլ ենք, իսկ ՀՀ օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է շարունակել ստորանալ թուրքի առջև։
Բանաձևը պարզ է՝ համաձայնվելով կատարել թուրքերի նախապայմանները, ստանալու ենք նոր նախապայմաններ։
Թշնամին չի դադարելու աշխատել, նույնիսկ տարած իրական հաղթանակից հետո շարունակելու է հարձակումը՝ մարտի դաշտում, դիվանագիտական հարթակներում, ու նույնիսկ գուգլի քարտեզներում։ Որովհետև թույլ ենք, իսկ ՀՀ օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է շարունակել ստորանալ թուրքի առջև։
Բանաձևը պարզ է՝ համաձայնվելով կատարել թուրքերի նախապայմանները, ստանալու ենք նոր նախապայմաններ։
Երեկ առավոտյան իմ էջում տեղադրեցի Google Maps-ի վրա ադրբեջանցիների կողմից անվանափոխություններ կատարելու մասին գրառում, որը լրատվականների միջոցով դարձավ մեծ քննարկման առիթ։
Ցավոք, լրատվականների մեծ մասը, փոխանակ տարածելու գրառմանս բուն էությունը, կենտրոնացել էին բացառապես անվանափոխության փորձի փաստի վրա։ Այս առթիվ որպես հետազոտող ես կարիք եմ տեսնում պարզաբանելու հետևյալ հանգամանքը։
Իմ գրառման բուն իմաստը հետևյալն է. քարտեզ փոփոխողը լինի ադրբեջանցի մանկամիտ երեխա, թե Ադրբեջանի բարձրաստիճան պետպաշտոնյա, էական չէ։ Էականն այն է, որ Ադրբեջանում բացարձակ գերակայում է այն գաղափարը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ևս (ինչպես Արցախը) «հիմնված է ադրբեջանական հողերի վրա», ուստի այն գոյության իրավունք չունի։ Որպես գիտնական իմ խնդիրն է արձանագրել հենց այս մեծ ու փոքր միտումները, որոնք առկա են Թուրքիայում և Ադրբեջանում և որոնցից ընդամենը մեկ օրինակ էր երեկվա քարտեզի վրայի փոփոխության փորձը։
Մնացած բոլոր տեխնիկական և այլ մանրուքները («անունը չեն փոխել, այլ pin են արել», «ով ուզի, կփոխի», «անողները մանկամիտ ադրբեջանցիներ են») որևէ էական նշանակություն չունեն։ Էական է միայն այն փաստը, որ միջին վիճակագրական ադրբեջանցին ունի այդ ցանկությունը՝ թյուրքացնել Հայաստանը։
Ուստի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի իմ տարիների ուսումնասիրությունները, էլ չեմ խոսում սթափ դատողությունը ինձ հուշում են, որ պարբերաբար կարիք կա հիշեցնելու այս պարզ բանաձևումը. Թուրքիայի և Ադրբեջանի պլանների մեջ չի մտնում այս տարածքում Հայկական պետության գոյությունը։ Նրանք այն հանդուրժելու են, քանի կա հակադարձ ուժ։ Հետևաբար ամեն նոր թուրքական նախապայմանին համաձայնելը նշանակում է անխուսափելիորեն ստանալ նոր նախապայման։
Հետևեք իմ էջին այստեղ և ֆեյսբուքում, որպեսզի հենց ինձանից իմանաք մեր հարևան թշնամական պետություններում կատարվող իրադարձությունների ու դինամիկայի մասին։
Հ.Գ. Նկարում հայկական Արցախի մի նմուշ է։ Այդ Արցախի 75%-ը նվիրվել է թշնամուն։
Ցավոք, լրատվականների մեծ մասը, փոխանակ տարածելու գրառմանս բուն էությունը, կենտրոնացել էին բացառապես անվանափոխության փորձի փաստի վրա։ Այս առթիվ որպես հետազոտող ես կարիք եմ տեսնում պարզաբանելու հետևյալ հանգամանքը։
Իմ գրառման բուն իմաստը հետևյալն է. քարտեզ փոփոխողը լինի ադրբեջանցի մանկամիտ երեխա, թե Ադրբեջանի բարձրաստիճան պետպաշտոնյա, էական չէ։ Էականն այն է, որ Ադրբեջանում բացարձակ գերակայում է այն գաղափարը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ևս (ինչպես Արցախը) «հիմնված է ադրբեջանական հողերի վրա», ուստի այն գոյության իրավունք չունի։ Որպես գիտնական իմ խնդիրն է արձանագրել հենց այս մեծ ու փոքր միտումները, որոնք առկա են Թուրքիայում և Ադրբեջանում և որոնցից ընդամենը մեկ օրինակ էր երեկվա քարտեզի վրայի փոփոխության փորձը։
Մնացած բոլոր տեխնիկական և այլ մանրուքները («անունը չեն փոխել, այլ pin են արել», «ով ուզի, կփոխի», «անողները մանկամիտ ադրբեջանցիներ են») որևէ էական նշանակություն չունեն։ Էական է միայն այն փաստը, որ միջին վիճակագրական ադրբեջանցին ունի այդ ցանկությունը՝ թյուրքացնել Հայաստանը։
Ուստի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի իմ տարիների ուսումնասիրությունները, էլ չեմ խոսում սթափ դատողությունը ինձ հուշում են, որ պարբերաբար կարիք կա հիշեցնելու այս պարզ բանաձևումը. Թուրքիայի և Ադրբեջանի պլանների մեջ չի մտնում այս տարածքում Հայկական պետության գոյությունը։ Նրանք այն հանդուրժելու են, քանի կա հակադարձ ուժ։ Հետևաբար ամեն նոր թուրքական նախապայմանին համաձայնելը նշանակում է անխուսափելիորեն ստանալ նոր նախապայման։
Հետևեք իմ էջին այստեղ և ֆեյսբուքում, որպեսզի հենց ինձանից իմանաք մեր հարևան թշնամական պետություններում կատարվող իրադարձությունների ու դինամիկայի մասին։
Հ.Գ. Նկարում հայկական Արցախի մի նմուշ է։ Այդ Արցախի 75%-ը նվիրվել է թշնամուն։
Ադրբեջանի նախագահն այսօր ուսանողների հետ հանդիպմանն ասել է. «Մենք ուզում ենք, որպեսզի երիտասարդ սերունդն իմանա, որ Զանգեզուրը Ադրբեջանի պատմական հողն է։... Զանգեզուրը տրվել է Հայաստանին 1920 թվականին՝ 101 տարի առաջ։ Մինչ այդ այդ տարածքը մերն էր։ Գյոյչա լիճը նրանք անվանում են «Սևանա լիճ»։ Բավական է նայել 20-րդ դարի սկզբի քարտեզին, և դուք այնտեղ Սևան չեք տեսնի։ Նույնը վերաբերում նաև Իրևանին։ Նանք ավերել են Իրևանի պատմական հատվածը։ Դա բացահայտ փաստ է, ադրբեջանցիները, այդ թվում՝ իմ նախնիները, ապրել են այնտեղ։...
Ես ասել եմ, որ մենք վերադառնալու ենք այնտեղ։ Ես չեմ ասել, որ վերադառնալու ենք տանկերով։ Ասել եմ, որ վերադառնալու ենք։ Եթե մենք վերադառնում ենք Զանգեզուրի միջանցքին, եթե օգտագործում ենք այդ ճանապարհը, ապա ինչո՞ւ չվերադառնալ Իրևան։ Ժամանակը կգա, մենք դա կանենք։ Ես ներկայացնում եմ իմ դիրքորոշումը»։
Այս ելույթով եվս մեկ անգամ արձանագրենք 4 պարզ ճշմարտություն.
◾ Ադրբեջանի ամենաբարձր՝ պետական մակարդակով հավակնություններ ունի Հայաստանի Հանրապետության միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի նկատմամբ։ Թիրախում՝ Սյունիքը, Սևանն ու Երևանն են։
◾ Ադրբեջանը (և Թուրքիան) չի պատրաստվում խաղաղ գոյակցության հայերի հետ։ Հայաստանի կողմից նոր զիջումները ստիպելու են Ադրբեջանին Հայաստանի առջև դնել նոր պայմաններ։ Վկա՝ Սյունիքի ու Երևանի մասին հավակնությունները։
◾ Սյունիքով անցնելիք միջանցքը նպաստելու է Հայաստանի սողացող նվաճմանը Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից։ Ինչպես բազմիցս ասել եմ, փաստ է, որ Հայաստանի իշխանությունները համաձայնել են Սյունիքով միջանցք տրամադրել թուրքերին։
◾ Հայաստանի Հանրապետության դե ֆակտո թուրքամետ իշխանությունների մնալը Հայաստանի ղեկին նշանակում է Հայաստանի շարունակական ու անխուսափելի թյուրքացում։ Միայն իսկապես ազգային ուժերը կարող են կանգնեցնել այս կործանարար ընթացքը։
Իմիջայլոց, չեմ զարմանա, եթե Հայաստանի Հանրապետության իշխանության կողմից որևէ խիստ արձագանք չլինի։
Ես ասել եմ, որ մենք վերադառնալու ենք այնտեղ։ Ես չեմ ասել, որ վերադառնալու ենք տանկերով։ Ասել եմ, որ վերադառնալու ենք։ Եթե մենք վերադառնում ենք Զանգեզուրի միջանցքին, եթե օգտագործում ենք այդ ճանապարհը, ապա ինչո՞ւ չվերադառնալ Իրևան։ Ժամանակը կգա, մենք դա կանենք։ Ես ներկայացնում եմ իմ դիրքորոշումը»։
Այս ելույթով եվս մեկ անգամ արձանագրենք 4 պարզ ճշմարտություն.
◾ Ադրբեջանի ամենաբարձր՝ պետական մակարդակով հավակնություններ ունի Հայաստանի Հանրապետության միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի նկատմամբ։ Թիրախում՝ Սյունիքը, Սևանն ու Երևանն են։
◾ Ադրբեջանը (և Թուրքիան) չի պատրաստվում խաղաղ գոյակցության հայերի հետ։ Հայաստանի կողմից նոր զիջումները ստիպելու են Ադրբեջանին Հայաստանի առջև դնել նոր պայմաններ։ Վկա՝ Սյունիքի ու Երևանի մասին հավակնությունները։
◾ Սյունիքով անցնելիք միջանցքը նպաստելու է Հայաստանի սողացող նվաճմանը Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից։ Ինչպես բազմիցս ասել եմ, փաստ է, որ Հայաստանի իշխանությունները համաձայնել են Սյունիքով միջանցք տրամադրել թուրքերին։
◾ Հայաստանի Հանրապետության դե ֆակտո թուրքամետ իշխանությունների մնալը Հայաստանի ղեկին նշանակում է Հայաստանի շարունակական ու անխուսափելի թյուրքացում։ Միայն իսկապես ազգային ուժերը կարող են կանգնեցնել այս կործանարար ընթացքը։
Իմիջայլոց, չեմ զարմանա, եթե Հայաստանի Հանրապետության իշխանության կողմից որևէ խիստ արձագանք չլինի։
Պարզվում է, որ հայկական պետական «Արմենպրեսս» գործակալությունը թարգմանել է Ալիևի ելույթի միայն մի հատվածը՝ անտեսելով իմ ներկայացրած կտորի կարևորությունը։ Արմենպրեսը չի նշում, որ «տարածքային պահանջների բացակայության» մասին խոսքից հետո Ալիևը ասել է այն, ինչ ես եմ ներկայացրել։ Եվս մեկ ապացույց, որ գործ ունենք Հայաստանում օկուպացիոն ռեժիմի հետ։
Ադրբեջանի նախագահի երեկվա տխրահռչակ ելույթը (https://yangx.top/varuzhandragoman/746) պարունակում էր մի շարք կարևոր պնդումներ ու հայտարարություններ, որոնք դուրս մնացին ուշադրությունից, սակայն խիստ կարևոր են՝ հասկանալու համար մեր շուրջ տեղի ունեցողը։
Այսպես, Ի. Ալիևը, անդրադառնալով Սյունիքով անցնելիք միջանցքին, նշում է. «Ինչպես գիտեք, այսօր մենք բանակցում ենք ապաշրջափակման և հատկապես Զանգեզուրի միջանցքի բացման համար։ Զանգեզուրի միջանցքը չի կարող բացվել առանց Թուրքիայի համաձայնության և մասնակցության։ Թեև Թուրքիան եռակողմ աշխատանքային խմբի անդամ չէ (նկատի ունի ՀՀ, ՌԴ և Ադրբեջանի փոխվարչապետերի խումբը), սակայն մենք տեղեկություններ ենք տրամադրում այն հարցերի շուրջ, որոնք բանակցում ենք»։
Քաղաքական լեզվից թարգմանելով՝ այս խոսքերի հիման վրա կարող ենք ևս մեկ անգամ արձանագրել հետևյալ իրողությունը.
Սյունիքով անցնելիք միջանցքի փաստացի շահառուն Թուրքիան է։ Հենց Թուրքիան է պնդել այս կետը մտցնել նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիոն հայտարարության մեջ, թեև այն որևէ կապ չունի Արցախյան խնդրի հետ։ Ուստի պատահական չեն Ալիևի խոսքերն առ այն, որ միջանցքը առանց Թուրքիայի համաձայնության ու մասնակցության չի կարող բացվել և որ այդ մասին փաստացի մշտապես զեկուցվում է նախագծի իրական շահառու Թուրքիայի իշխանություններին։
Այս հանգամանքը հաշվի առնելով՝ դժվար չէ պնդել, որ Հայաստանի դե ֆակտո իշխանությունները կատարում են Թուրքիայի առաջադրած նախապայմանները և համաձայնություն են տվել Հայաստանի համար կործանարար միջանցքի բացմանը, որին այդքան ձգտում է Թուրքիան արդեն ավելի քան 100 տարի։
Այսպես, Ի. Ալիևը, անդրադառնալով Սյունիքով անցնելիք միջանցքին, նշում է. «Ինչպես գիտեք, այսօր մենք բանակցում ենք ապաշրջափակման և հատկապես Զանգեզուրի միջանցքի բացման համար։ Զանգեզուրի միջանցքը չի կարող բացվել առանց Թուրքիայի համաձայնության և մասնակցության։ Թեև Թուրքիան եռակողմ աշխատանքային խմբի անդամ չէ (նկատի ունի ՀՀ, ՌԴ և Ադրբեջանի փոխվարչապետերի խումբը), սակայն մենք տեղեկություններ ենք տրամադրում այն հարցերի շուրջ, որոնք բանակցում ենք»։
Քաղաքական լեզվից թարգմանելով՝ այս խոսքերի հիման վրա կարող ենք ևս մեկ անգամ արձանագրել հետևյալ իրողությունը.
Սյունիքով անցնելիք միջանցքի փաստացի շահառուն Թուրքիան է։ Հենց Թուրքիան է պնդել այս կետը մտցնել նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիոն հայտարարության մեջ, թեև այն որևէ կապ չունի Արցախյան խնդրի հետ։ Ուստի պատահական չեն Ալիևի խոսքերն առ այն, որ միջանցքը առանց Թուրքիայի համաձայնության ու մասնակցության չի կարող բացվել և որ այդ մասին փաստացի մշտապես զեկուցվում է նախագծի իրական շահառու Թուրքիայի իշխանություններին։
Այս հանգամանքը հաշվի առնելով՝ դժվար չէ պնդել, որ Հայաստանի դե ֆակտո իշխանությունները կատարում են Թուրքիայի առաջադրած նախապայմանները և համաձայնություն են տվել Հայաստանի համար կործանարար միջանցքի բացմանը, որին այդքան ձգտում է Թուրքիան արդեն ավելի քան 100 տարի։
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ «ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ» ՄԱՍԻՆ
Հայաստանի ներկայիս թուրքամետ իշխանությունները վերջին շրջանում ակտիվորեն խոսում են «տարածաշրջանային խաղաղության» անխուսափելիության մասին, քանի որ դա է պահանջում Թուրքիայի և Ադրբեջանի ուղիղ շահը։ Ինչպես հավանաբար տեղյակ եք, վերջիններս ՀՀ իշխանություններին ստիպում են «Խաղաղության և համագործակցության մասին» պայմանագիր ստորագրել։
Իմ տեղեկությունները, ինչպես նաև թուրք-ադրբեջանական փորձագիտական տիրույթի մշտական դիտարկումը, թույլ են տալիս պնդել, որ այդ պայմանգիրը ենթադրում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչում և մի շարք այլ զիջումներ մեր կողմից ոչնչի դիմաց, կամ ավելի ճիշտ՝ «երևակայական խաղաղության դիմաց»։ Բնականաբար, այս տեղեկությունները կհերքվեն, կամ, լավագույն դեպքում, կներկայացվեն հանրությանը որպես «աստվածային բարիք»։ Մինչդեռ այդ պայմանագիրը կդառնա Հայաստանի անկախ պետության գերեզմանաքարը։
Խաղաղության գործընթացի առաջամարտիկը Թուրքիան է, ուստի պատահական չէ, որ թուրքական կողմը ամենատարբեր հարթակներում խոսում և առաջ է տանում Հայաստանի միակ փրկության՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի առաջարկած տարածաշրջանային համագործակցության հարթակի գաղափարը։
Ահա այդպիսի առաջարկի մեկ վառ օրինակ։
Թուրքիայի կառավարության ամենակարևոր հետազոտական կենտրոններից մեկը SETA հիմնադրամն է (կենտրոնի մասին տե՛ս մանրամասն այս հղումով՝ https://varuzhan.me/2021/04/17/setavakfi/)։ Այդ թվում նաև այս կենտրոնն է պատասխանատու թուրքական կառավարության ռազմավարական ծրագրերի ոչ միայն մշակման, այլև այդ ծրագրերի հանրայնացման և առաջխաղացման համար։ Թե որքան առանցքային դեր ունի այս կենտրոնը թուրքական քաղաքական կյանքում, կարելի է դատել միայն այն հանգամանքով, որ դրա 5 նախկին անդամ այսօր նախագահ Էրդողանի գլխավոր խորհրդականներն են՝ Իբրահիմ Քալընից մինչև Ֆահրեթթին Ալթուն։
Այս երկար նախաբանը անհրաժեշտ է, որպեսզի ես ցույց տամ, որ այս կենտրոնի հրապարակած ցանկացած հետազոտություն արժանի է ուշադրության։
Եւ այսպես, դեռ հունվարի վերջին կենտրոնը հրապարակում է մի հոդված, որի վերնագիրն է «Մասնագետների կարծիքով Հայաստանի միակ փրկությունը 6-ի պլատֆորմին մասնակցելն է»։ Չնայած հոդվածը ինքնին հետաքրքրական է, քանի որ շատ դեպքերում կրկնում է Հայաստանի կապիտուլյանտ իշխանությունների արտաբերած թեզերը, սակայն ես առաջարկում եմ ձեր ուշադրությանը հոդվածին կից հրապարակված ՀՀ քարտեզը։ Եթե ուշադիր զննեք քարտեզը, ապա կտեսնեք, որ Տավուշի մարզում մի զգալի հատված նշված է որպես Ադրբեջան։ Սա այն տարածքն է, որտեղ գտնվում էին նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ անկլավները։ Սակայն կարմիր նշածս հատվածում կտեսնեք, որ խոսքը արդեն ոչ թե ադրբեջանական առանձին փոքր «կղզյակների», այլ լիարժեք տարածքային նվաճման մասին է։
Եթե կարծում եք, որ սա ուղղակի սխալմունք է, ապա ստիպված եմ հիասթափեցնել. այս կայքում չեն լինում ո՛չ պատահական հոդվածներ, ո՛չ էլ պատահական քարտեզներ։
Այս քարտեզը ևս մեկ անգամ ցուցադրում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի իրական պահանջները Հայաստանի Հանրապետությունից, որ խաղաղության միակ հնարավոր տարբերակը Հայաստան պետության վերացումն է և ինձ մնում է արձանագրել, որ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է այդ պահանջներին։
Մնում է հասկանալ՝ արդյոք դրանց համաձայն է հայ ազգը...
Հայաստանի ներկայիս թուրքամետ իշխանությունները վերջին շրջանում ակտիվորեն խոսում են «տարածաշրջանային խաղաղության» անխուսափելիության մասին, քանի որ դա է պահանջում Թուրքիայի և Ադրբեջանի ուղիղ շահը։ Ինչպես հավանաբար տեղյակ եք, վերջիններս ՀՀ իշխանություններին ստիպում են «Խաղաղության և համագործակցության մասին» պայմանագիր ստորագրել։
Իմ տեղեկությունները, ինչպես նաև թուրք-ադրբեջանական փորձագիտական տիրույթի մշտական դիտարկումը, թույլ են տալիս պնդել, որ այդ պայմանգիրը ենթադրում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչում և մի շարք այլ զիջումներ մեր կողմից ոչնչի դիմաց, կամ ավելի ճիշտ՝ «երևակայական խաղաղության դիմաց»։ Բնականաբար, այս տեղեկությունները կհերքվեն, կամ, լավագույն դեպքում, կներկայացվեն հանրությանը որպես «աստվածային բարիք»։ Մինչդեռ այդ պայմանագիրը կդառնա Հայաստանի անկախ պետության գերեզմանաքարը։
Խաղաղության գործընթացի առաջամարտիկը Թուրքիան է, ուստի պատահական չէ, որ թուրքական կողմը ամենատարբեր հարթակներում խոսում և առաջ է տանում Հայաստանի միակ փրկության՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի առաջարկած տարածաշրջանային համագործակցության հարթակի գաղափարը։
Ահա այդպիսի առաջարկի մեկ վառ օրինակ։
Թուրքիայի կառավարության ամենակարևոր հետազոտական կենտրոններից մեկը SETA հիմնադրամն է (կենտրոնի մասին տե՛ս մանրամասն այս հղումով՝ https://varuzhan.me/2021/04/17/setavakfi/)։ Այդ թվում նաև այս կենտրոնն է պատասխանատու թուրքական կառավարության ռազմավարական ծրագրերի ոչ միայն մշակման, այլև այդ ծրագրերի հանրայնացման և առաջխաղացման համար։ Թե որքան առանցքային դեր ունի այս կենտրոնը թուրքական քաղաքական կյանքում, կարելի է դատել միայն այն հանգամանքով, որ դրա 5 նախկին անդամ այսօր նախագահ Էրդողանի գլխավոր խորհրդականներն են՝ Իբրահիմ Քալընից մինչև Ֆահրեթթին Ալթուն։
Այս երկար նախաբանը անհրաժեշտ է, որպեսզի ես ցույց տամ, որ այս կենտրոնի հրապարակած ցանկացած հետազոտություն արժանի է ուշադրության։
Եւ այսպես, դեռ հունվարի վերջին կենտրոնը հրապարակում է մի հոդված, որի վերնագիրն է «Մասնագետների կարծիքով Հայաստանի միակ փրկությունը 6-ի պլատֆորմին մասնակցելն է»։ Չնայած հոդվածը ինքնին հետաքրքրական է, քանի որ շատ դեպքերում կրկնում է Հայաստանի կապիտուլյանտ իշխանությունների արտաբերած թեզերը, սակայն ես առաջարկում եմ ձեր ուշադրությանը հոդվածին կից հրապարակված ՀՀ քարտեզը։ Եթե ուշադիր զննեք քարտեզը, ապա կտեսնեք, որ Տավուշի մարզում մի զգալի հատված նշված է որպես Ադրբեջան։ Սա այն տարածքն է, որտեղ գտնվում էին նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ անկլավները։ Սակայն կարմիր նշածս հատվածում կտեսնեք, որ խոսքը արդեն ոչ թե ադրբեջանական առանձին փոքր «կղզյակների», այլ լիարժեք տարածքային նվաճման մասին է։
Եթե կարծում եք, որ սա ուղղակի սխալմունք է, ապա ստիպված եմ հիասթափեցնել. այս կայքում չեն լինում ո՛չ պատահական հոդվածներ, ո՛չ էլ պատահական քարտեզներ։
Այս քարտեզը ևս մեկ անգամ ցուցադրում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի իրական պահանջները Հայաստանի Հանրապետությունից, որ խաղաղության միակ հնարավոր տարբերակը Հայաստան պետության վերացումն է և ինձ մնում է արձանագրել, որ ՀՀ ներկայիս օկուպացիոն ռեժիմը համաձայնել է այդ պահանջներին։
Մնում է հասկանալ՝ արդյոք դրանց համաձայն է հայ ազգը...
