Ընդամենը 100 ճիշտ օր, և մեր հասարակությունն անճանաչելիորեն կփոխվի
 
Մեր հոգևոր դասի ներկայացուցիչների, սրբազան հայրերի խոսքում վերջերս հաճախ է լսվում տարակուսանք, թե «Ժողովուրդը Հայաստանում և սփյուռքում անտարբեր են Արցախում տիրող վիճակի հանդեպ»։
Մեծ հարգանք տածելով այս պատմական պահին մեր եկեղեցու դերի և գործունեության հանդեպ՝ ինձ պարտավորված եմ զգում անդրադառնալ այս պնդմանը, որն ունի մի քանի կարևոր ենթակետեր։
 
-       Մեր ժողովուրդն անտարբեր է դարձել ոչ միայն Արցախի հանդեպ, այլև՝ ամեն ինչի։ Մենք դադարում ենք միասնական, ապրումակցային հասարակություն լինել։
-       Տասնյակ հազարավոր մեր հայրենակիցներ ամեն օր, ամեն րոպե ապրում են Արցախով ու պատրաստ են անել (անում են) իրենցից կախված ամեն հնարավորը։
 
Իրականությունն ավելի ամբողջական է դառնում՝ այս երկու կետերը միաժամանակ հաշվի առնելով։ Պետության, պետականության արժեքի հարաճուն անկման պայմաններում մենք դադարում ենք լինել պետություն ունեցող ժողովուրդ։ Սա է ամենամեծ վտանգը։ Մենք վերածվում ենք ատոմիզացված բնակչության։ Ու դա ոչ միայն Արցախի հարցում։ Սամռկեցուցիչ, չդադարող վթարները Հայաստանի ճանապարհներին վկայում են, որ մենք մեքենա վարում ենք (ապրում ենք) անվտանգության բնազդը կորցրած կենդանու պես։
Ժողովուրդներին ուղղորդում են վերնախավերը, ժողովուրդներին առաջնորդում են վերնախավերը, ժողովուրդներին համախմբում են վերնախավերը։ Մեզանում ոչ թե ժողովուրդն է տապալված, այլ՝ վերնախավերը։
Լիներ այլ իշխանություն՝ այսօր մենք կունենային լրիվ այլ որակի հասարակություն։ Թարմ օրինակ. 2016-ին ապրիլյան պատերազմի ժամանակ իշխանությունը դրել էր այլ խնդիր՝ համախմբման, ապրումակցման, ոգու ամրության, և մենք ստացանք այդպիսի ժողովուրդը։ Ավելի հին օրինակ՝ 1988-ի երկրաշարժից հետո  իշխանությունը դրել էր  խնդիր, և մենք ունեցանք օգնող, ձեռք մեկնող, ուրիշի ցավը զգացող ժողովուրդ։
Այն, ինչ այսօր անում է գործող իշխանությունը, նրա Հ1-ի քարոզչությամբ, ցանկացած ժողովրդից կարող է ստանալ էգոցենտրիկ-կենցաղային բնակչություն։ Խեղդվող Արցախի պայմաններում «պարտադրվող ուրախության» քաղաքականությունը նույն տրամաբանության մեջ է։
Բայց պետք չէ նաև ամեն ինչ բարդել իշխանության վրա։
Մեր մտավորականներից շատերը վախենում են կարծիք ունենալ, կարծիք հայտնել, կարծիք պաշտպանել։ Ոչ միայն Արցախի հարցում, այլև՝ շատ այլ խնդիրների։
Բայց նույն հասարակության հազարավոր անդամներ, իրենց վրա վերցրած պետության լքված գործառույթները, Արցախ օգնություն հասցնելու ճանապարհներ են փնտրում/գտնում, կյանքեր են փրկում։
Ամեն ինչ կա՝ և´ վատը, և´ լավը։ Ամենամեծ պրոբլեմը պետական մտածողության թուլությունն է։ Չփոխենք սա՝ ոչ մի բան չենք կարողանալու պահել՝ ո´չ Արցախը, ո´չ Ամարասը, ո´չ Հայաստանը, ոչ էլ՝ Էջմիածինը։
Ինչպե՞ս ստանալ պետական մտածողությամբ հասարակություն։ Սա է ամենակարևոր հարցը, որի լուծումը մեկն է։ Նոր ազգային-առաջադիմական վերնախավերի ձևավորումն ու նրանց միջոցով առաջնորդություն ստանձնելը։
Մեր հասարակությունը կորցրել է լավի ու վատի ընկալումը. զարհուրելի է, բայց մենք կորցրել ենք տարրական ամոթի զգացումը։
Ես կուզեի՝ մեր Սրբազան հայրերը, մեր հոգևորականները մի պահ պատկերացնեին, թե որքան հայտնի դեմքեր, արվեստի, մշակույթի գործիչներ են հրաժարվում Արցախի աջակցության որևէ ակցիայից՝ վախը սրտներում, թե իշխանությունը կբարկանա։
Բայց պետք է նաև իմանանք, թե աշխարհի բեմերում, համալսարաններում և այլ հարթակներում հանդես եկող որքան հայտնի հայեր ինչ մեծ պատրաստակամությամբ են միանում աջակցության և պայքարի ամեն հնարավորությանը։ Սա է մեր հարստությունը։
Ես ամեն առիթով կարևորում եմ նոր ստեղծվող ձևաչափերը, շարժումները, հարթակները, այդ թվում՝ Վեհափառ Տիրոջ նախաձեռնությամբ մեկնարկած «Գավիթ» հարթակը։
Այս հարթակների ամենակարևոր առաքելությունը նոր արժեքներով նոր վերնախավերի ձևավորումն է, որը կառաջնորդի ժողովրդին։ Հասարակության մեջ կխրախուսի լավը, վեհը, ազնիվը, և կբացատրի՝ ինչն է ամոթը, ինչն է անասնականը։ Հայ ժողովուրդը անտարբեր չէ, հայ ժողովրդին դարձնում են անտարբեր։
Լինի այլ իշխանություն, այլ տրամադրվածությամբ աշխատող պետական համակարգ, Հ1-ի այլ քաղաքական-հանրային ուղերձներ, ընդամենը 100 օր հետո անճանաչելիորեն կփոխվի մեր հասարակությունը։ Մենք ինքներս կզարմանանք՝ արդյո՞ք այն անտարբեր, անմիտ հասարակությունը մենք էինք։


Ինչու՞ ՄԱԿ-ում սրությամբ չդրվեց հումանիտար օդային միջանցքի հարցը
 
Այսօր ամբողջ օրը մարդիկ իրար հարցնում են, թե ի´նչ կատարվեց երեկ ՄԱԿ ԱԽ նիստում։
Ոչ ոք հասարակությանը չի ասում ոչ մի բառ։ Իշխանությունը չի ասում՝ ի´նչ սպասելիքներ ուներ, ի´նչ ստացավ և ի´նչ ակնկալիքներ ունի։ Իսկ իրականությունը նույնն է՝ շրջափակում, սննդի և դեղորայքի սուր պակաս։
Ընդդիմությունը, որպես ինստիտուտ, նույնպես լռում է։ Որոշ անհատներ փորձում են ինչ-որ բան ձևակերպել, բայց դա ամեն դեպքում անհատական տեսակետ է, և որպես այդպիսին չի կարող տրամադրություններ ստեղծել կամ մեծ հասարակության համար քիչ թե շատ համոզիչ պատասխան լինել։
Արձագանք չկա նաև Արցախից, թեև, կարծում եմ, անպայման պետք է լիներ։
Տպավորություն է, թե ինչ-որ պայմանավորվածություն է վերջին պահին  խախտվել է կամ գուցե ձեռք չէր բերվել ընդհանրապես, այդ պատճառով էլ որևէ փաստաթուղթ չծնվեց։
ՄԱԿ ԱԽ նիստը չի կարելի համարել տապալում և չի կարելի համարել ձեռքբերում։ Գնահատականը կախված է հետագա քայլերից. Հայաստանը և Արցախը կարող են գրագետ քայլերի դեպքում ապագայում ստանալ շահեկան զարգացում, և նույն կերպ՝ սխալների և ապաշնորհության պարագայում ստանալ վատ սցենարներ։
Լուրջ աշխատանք պիտի տարվեր հատկապես այսպես կոչված BRICS-ի երկրների հետ, սակայն առնվազն Բրազիլիայի տարօրինակ ելույթը ցույց տվեց, որ անգամ ավանդաբար պրոհայկական դիրքորոշում ունեցող երկիրն այս անգամ այլ կերպ է տրամադրված։
Մի հարց ես ինքս ունեմ. ինչո՞ւ Հայաստանը չէր աշխատել այլ պետությունների հետ՝ բարձրացնելու համար հումանիտար և քաղաքացիական անձանց տեղաշարժի նպատակներով օդային հաղորդակցության մեկնարկը Արցախի և արտաքին աշխարհի միջև։
Ավելի լավ պահ, ավելի լավ հարթակ օդային հաղորդակցության թեման սրելու համար դժվար է գտնել։
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ


Դադարել լինել Երևան-Բաքու անտեսանելի ձեռքի խաղալիքը
 
Անհնար է պատկերացնել, որ Անկախության հռչակագրի ընդունման 33-րդ տարում մենք ունենք.
 
1.     Արցախի կորստի վտանգ
2.     ՀՀ պետականության կորստի վտանգ
3.     Միասնական հասարակության կորստի փաստ
 
Ճակատագրական պահին ազգային հայրերի բացակայություն, առաջնորդության բացակայություն։
Հետևաբար՝ համատարած անհուսություն. սա տարբեր որակի միլիոնավոր անհատներից կազմված բնակչություն է, որի մի մասը դեռևս ապրում է այս տարածքներում։
Ու սա չի արել թուրքը, սա արել ենք մենք։ Այս իրականության հեղինակը հայ ժողովուրդն է՝ իր որոշ որակների պատճառով, որը չհասկացավ՝ ինչ է պետությունը, ու չդարձավ պետական մտածողությամբ ազգ և ժամանակին չկասեցրեց սխալ ընթացքը։
 
Այնուհանդերձ, հռչակագրի 33-րդ տարվան նվիրված ուղերձ-կենացներից զատ, մենք ունենք կոնկրետ խնդիրներ, որոնք պետք է արվեն ոչ թե վաղը, այլ՝ այսօր։
 
Խնդիր առաջին.
 
Արցախում կասեցնել ներքին քաոսի՝ արդեն երևացող պրոցեսը։ Արցախում կասեցնել պետական ինստիտուտների քանդման պրոցեսը։ Դադարեցնել ներքին խառնակչությունը և Երևանից կամ այլ վայրից կառավարվող որևէ պրոցես։ Արցախը պետք է կառավարվի Արցախից։ Արցախում կան սեփական կենսագրությամբ հեղինակություն վայելող դեմքեր, և նրանք ամեն ջանք պետք է դնեն՝ Արցախի սողացող կազմաքանդումը կասեցնելու համար։ Արցախից դուրս կան հեղինակավոր դեմքեր, ովքեր պետք է միանան այդ գործին։ Սա մեր և´ խնդրանքն է, և´ պահանջը։ Պետք է խոսել իրար հետ, խոսել մարդկանց հետ, ովքեր չեն հասկանում են, որ կարող են լավ, ազնիվ մղումներ ունենալով՝ դառնալ «Երևան-Բաքու անտեսանելի ձեռքի» խաղալիքը, որի նպատակը Արցախը ներսից քանդելն է։ Եթե մենք այսօր պահը բաց թողեցինք, ու պրոցեսը Արցախում գնաց կա´մ քաոսի, կա´մ խունտաների տրամաբանությամբ, համարեք՝ թեման փակ է։ Պետական ինստիտուտների պահպանում, էֆեկտիվ կառավարում, համատեղ լուծումների մշակում. սա դեպի փրկություն տանող միակ ճանապարհն է։
 
Խնդիր երկրորդ.
 
Հայաստանում սկսել զանգվածային հանրային պրոցես, որը պետք է տարբերվի նախորդ բոլորից.
 
ա/ Նոր հարթակով
Բ/ Նոր ասելիքով
 
Մենք արագ պետք է հասկանանք՝ ինչ ասել է «նոր հարթակ» և «նոր ասելիք»։ Մենք ունենք բոլոր նախադրյաները և բոլոր ռեսուրսները՝ ճիշտ աշխատելու  դեպքում էապես փոխելու աղետի տանող այս ընթացքը։
 
Շարունակելի
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ
 
 


 Հայրենազրկման հեղինակը չի կարող բանակցել Արցախի համար
 
Կառավարության նիստում երեկ հրեշավոր գաղափար է հնչել. «մշակվում են ծրագրեր՝ Լաչինի միջանցքը միակողմանի բացելու վերաբերյալ...»։
Սա հենց այն է, ինչը կոչվում է հայրենազրկում, էթնիկ զտում։
Հարց. որտե՞ղ է մշակվում այդ ծրագիրը։ Ադրբեջանու՞մ։ Բա ո՞նց էիր այդ երկրի կազմում Արցախը ճանաչում։ Չէի՞ր հասկանում, որ ամիսներ հետո սա է լինելու։ Տասնյակ մարդիկ հրապարակայնորեն զգուշացրել են դրա մասին։
Թե՞ այդ ծրագրերը մշակվում են միջնորդ երկրներում, որոնք մի պահից սկսած անընդհատ շեշտում են, որ Ն. Փաշինյանը Արցախը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս։
Հ1 նայող ժողովրդին պարզ պետք է ասել, որ միջազգային բոլոր հեղինակավոր լրատվամիջոցներում և զեկույցներում, նույնիսկ՝ հայամետ, արդեն 7-8 ամիս է՝ հստակ նշվում է, որ Հայաստանը Արցախը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս։
Ու հնարավոր հայրենազրկումը, որի շեմին ենք մենք, սկսվել է հենց այդ բանավոր ճանաչումից հետո։ Ու Արցախի շրջափակումը սկսվել է հենց այդ ճանաչումից հետո։
Իրավիճակը փոխելու մեկ հնարավորություն կա՝ փոխել բանակցությունների բովանդակությունը։ Սա հնարավոր է միայն մեկ դեպքում՝ փոխել բանակցողին։ Երբ ասում են, որ շրջափակման և Արցախի պահպանության բանալին Երևանում է, հենց սա նկատի ունենք։ Փոխել բանակցողին՝ նշանակում է զգուշորեն փոխել բանակցությունների ընթացքը, թույլ չտալ պատերազմ և թույլ չտալ հայրենազրկում։
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ

Ասեք՝ ԿԱՆԵՓ
 
Արցախի թեմայից հետո, թերև, ամենազանգվածայինը, ամենաողբերգականը Հայաստանում, Երևանում թմրանյութերի տարածվածությունն է։
Պատմությունները, որ մենք անընդհատ լսում ենք, սահմռկեցուցիչ են. աղետը չի խնայում սեռ, տարիք, սոցիալական վիճակ, ինտելեկտ, ոչինչ։
Տասնյակ հազարավոր ընտանիքներում այս թեման խոսվում է, որովհետև երեխա են ուղարկում դպրոց, ուսանողին՝ բուհ, ակումբներ. անհանգիստ են ամենուր։
Խոսում ենք, բայց թեման չի դառնում օրակարգ ու չի դրվում իշխանության առաջ, չի դառնում հանրային ընդվզման թեմա։
Երևանի ընտրություններում բոլոր 14 թեկնածուների առաջ պիտի սրությամբ դրվի հարցը՝ ինչի՞ց է այս վիճակը, և ի՞նչ ելքեր են տեսնում։ Գուցե քաղաքական ուժեր կան, որ սրան նորմա՞լ են վերաբերվում։ Ինչու մի պահից իրավիճակը դարձավ այսքան անզուսպ վտանգավոր։
Այս առումով Ջոել անունով իտալահպատակ շունը շատ ավելի կարևոր բան է արել հայ ազգի համար, քան բազմաթիվ քաղաքական և քաղաքացիական ուժեր։ Ջոել անունով շունը բառիս բուն իմաստով փրկել է հազարավոր կյանքեր, ընտանիքներ, ճակատագրեր, որովհետև նրա հայտնաբերած թմրանյութը գալու էր մեր երկիր ու վիճակախաղի տրամաբանությամբ մտներ մեր տները։
Իտալացի շունը պատվով արեց իր գործը, հիմա հերթը հայ մարդունն է՝ Հայաստանում թմրանյութերի տարածման հակաբնական իրավիճակի շուրջ ընդվզելու։
Եթե մենք, որպես մարդ և հասարակություն, շարունակենք մնալ մի իտալացի շան հույսին, ապա մեզ ոչ մի լավ բան չի սպասում։
Իրականում Հայաստանը ներսից ու դրսից սպանողները շատ գրագետ են աշխատում։ Պատերազմներից ու պարտություններից հետո անորոշության մեջ հայտնված, բարոյալքված հասարակությունները շատ հեշտ են մտնում թմրանյութերի մահաբեր թակարդը։ Սահմանային մշտական լարվածության ու Արցախում կատարվողի ֆոնին հատկապես երիտասարդները, որոնք ամենադժվարն են տանում ստրեսը, նորից դառնում են մեր ամենավտանգված շերտը՝ հիմա էլ ա´յս առաջին գծում իրենց վրա կրելով հարվածը։
Պրոցեսն ակտիվ տեմպով գնում է՝ քաղաքում մեկնարկած ուրախ-զվարթ քարոզարշավին զուգահեռ։ Եթե քաղաքապետի որևէ թեկնածու ասի, որ սա քաղաքապետի իրավասությունից դուրս հարց է, ապա նրան հաջորդ հարցը տվեք. քաղաքում ամեն քայլափոխի տեղի ունեցող սարսափելի ավտովթարներն ու վայրի երթևեկությունը պատահականությու՞ն են, քաղաքում որոշակի համբավ ունեցող թաղամասերի և «մութ կետերի» ձևավորումը, երևանյան ուսումնական հաստատություններում շրջանառության մասին չդադարող տեղեկությունները, քաղաքում կտրուկ հաճախացած այլանդակ կրակոց-դանակահարությունները, որոնք մեր առօրյան են դարձել, ագրեսիայի անոմալ աճը. սրանք ամենևին միայն իրավապահների գործառույթը չեն ընդգրկում։ Միայն իրավապահները ոչինչ չեն կարողանալու անել, եթե չլինի պետական հստակ քաղաքականություն, քաղաքական ու համայնքային ղեկավարության լուրջ, հասուն մոտեցում և հանրային պահանջ։ Երևանի ընտրությունները լավ առիթ են՝ այդ հանրային պահանջը բարձրաձայնելու համար։ Ու հանկարծ չասեք՝ հիմա դրա ժամանակը չէ. էժան սինթետիկ ամֆետամինը 1-2 շաբաթում կարող է ծանր կախվածություն առաջացնել։ Մետամֆետամինը ընդամենը 3-4 օգտագործումից հետո ուղեղում կարող է անդառնալի փոփոխությունների բերել։ Սա այն թեման է, որ ամեն ինչից անկախ կարող է դառնալ բոլոր ընտրազանգվածների երկխոսության կետ։ Նաև այսպես են երկրում գնում մթնոլորտի և իրավիճակի փոփոխության։
 
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ


Սեպտեմբերի 2-ի ուժը սեպտեմբերի 3-ի մեջ է
 
Արցախի անկախության օրը Երևանում չանել ոչինչ` կնշանակեր հանձնվել։ Այս առումով նրանք, ովքեր վերցրել են քաղաքական և կազմակերպչական պատասխանատվություն, կարիք ունեն հստակ աջակցության։ Դա արժանապատվության օր է։
Բայց հարցն ունի այլ շերտեր։ Որպեսզի մենք ունենանք արդյունք, պետք է ճիշտ ձևակերպել, պայմանական ասած, արդեն սեպտեմբերի 3-ի մեր անելիքը։
Սեպտեմբերի 2-ի մեծ հանրահավաքն ինքնին ուղերձ է Ադրբեջանին և միջնորդներին՝ այն մասին, որ Հայաստանը Ն. Փաշինյանը չէ։
Ըստ այդմ.
 
1.     Ոչնիկոլական Հայաստանը ձգտում է խելամիտ լուծումների, կայուն խաղաղության։ Արցախի ժողովրդի անվտանգ ու արժանապատիվ կյանքի իրավունքի իրացմանը։
2.     Ոչնիկոլական Հայաստանը բարձր է գնահատում միջնորդների ջանքերն ու նաև փաստում է, որ դրանք դեռևս չեն տալիս արդյունք, հետևաբար պետք է փոխվի բանակցային նարատիվը։
3.     Սեպտեմբերի 3-ից պետք է ձևավորվի «նոր հարթակը»։ Դա չի նշանակում լուսնից իջած ինչ-որ նոր մարդիկ։ Դա նշանակում է իրական ասելիք, իրական պայքարողներ, իրական գրագիտություն, տարբեր միջավայրերում իրական հեղինակություն ունեցող անվանացանկ՝ բոլոր սերունդների ներկայացուցիչներով, և որոշումների կայացման նոր մեխանիզմներ։ Հին, մաշված  ճանապարհով՝ բարձր գոռացողների, սեզոնային լռողների, շատ փող կամ պատվո կոչումներ ունեցողների «ձայնի իրավունքով» ,ոչ մի լավ բան դուրս չի գա։ Նախկին հարթակներից պետք է վերցնել միայն լավը, գումարել նոր դեմքեր՝ պայքարով ու սկզբունքներով վաստակած։
4.     Սեպտեմբերի 3-ից պետք է ձևավորվի նոր ասելիքը։ Հստակ ձևակերպումների, հստակ դրվող խնդիրների կարիք կա՝ այնպիսիք, որոնք հասկանալի և ընդունելի կլինեն լայն հանրության և բոլոր ընտրազանգվածների համար։
Դրանք հետևյալ ձևակերպումներն են.
n   Ա. թույլ չտալ պատերազմ (նիկոլական այս ընթացքը տանում է պատերազմի)
n  Բ. թույլ չտալ հայրենազրկում (նիկոլական այս ընթացքը տանում է հայրենազրկման)։
 
 Այս պարզ գաղափարներով  սկսել ներհանրային երկխոսությունը։ Մնացած բազմաթիվ հարցերը՝ պրոցեսի ընթացքում։
 
5.     Սեպտեմբերի 2-ի հանրահավաքը պետք է հստակ անդրադառնա Երևանի  ընտրություններին։ Չանել դա` նշանակում է օտարվել իրականությունից։ Հանրահավաքը պետք է տա հստակ ուղերձ. Մասնակցել, գնալ ընտրության՝ մերժել ՔՊ-ին։ Քվեարկել Նիկոլի ուժին՝ նշանակում է Երևանի դռները բացել հակառակորդի առաջ։ Սա է ճիշտ  մթնլորտի ձևավորման ճանապարհը։ Ընդ որում ոչ թե անհատապես մերժել Ավինյանին, այլ՝ այն ուժին, որով նա մասնակցում է։ Սա թեկնածուների միջև ընտրություն չէ, սա պետության ապագայի ընտրությունն է։
6.     Սեպտեմբերի 2-ին` օրվա առաջին կեսին, տեղի է ունենալու նաև մեկ այլ կարևոր ակցիա Արցախի ներկայացուցչության դիմաց։ Պետք է թեկուզ 10 րոպեով, թեկուզ մեր լուռ, բայց կարևոր  ներկայությամբ լինենք այնտեղ՝ փաստելու Արցախի անկախությունը, և փաստելու համատեղ պայքարը Արցախի մեր հայրենակիցների հետ։ Սա շատ կարևոր է։
7.     Հասնել այն մթնոլորտին, որ սեպտեմբերի 3-ից սկսած՝ նախորդ օրվա ուղերձների մասին այլևս չդադարող «հանրահավաքներ» լինեն մարդկանց տներում, բակերում, հիմնարկներում, տրանսպորտում՝ ամենուր։
Սեպտեմբերի 3-ից սկսած՝ ահռելի ծավալի իրական գործ կա անելու։ Ազգային մեքենան պետք է վերջապես լծվի աշխատանքի։ Ցանկացած գաղափար լավ է, երբ գործի է դրվում։

❗️Ваге Ованнисян: Существовавшая в Арцахе грязная ситуация меняется, такие же изменения нужны и в Армении
Здесь нет места уступкам, этот процесс был очень предсказуем, и мы не должны делать вид, что обнаружили это в одночасье. Это стало результатом многих наших ошибочных шагов, предпринятых после 9 ноября. Сегодняшняя ситуация на 90% является результатом наших неверных шагов. Об этом заявил в беседе с журналистами во время акции у представительства Арцаха в Армении 2 сентября соучредитель группы «Альтернативные проекты» Ваге Ованнисян.
«Что необходимо сделать? Сдаться - значит потерять все, быть неграмотным, авантюристом. Здесь необходимо понять, что и Армения должна балансировать. Да, давление существует, но обычно давят на слабых. И Запад, и Россия хотят, чтобы в регионе не было проблем, поскольку они заняты другими делами. А для решения проблем, естественно, следует давить на слабую сторону.
Сейчас очень важно, чтобы и в Армении произошли изменения, которые приведут к изменению переговорного нарратива.
Данное содержание переговоров приводит к войне и лишению Родины. Задача Армении - пресечение всего этого. В этом плане приветствую изменения, происходящие в Арцахе. Они запоздалые, но очень важные. Важно, чтобы и в Армении была новая, солидная власть. Размытая, грязная ситуация, существовавшая в Арцахе, сейчас меняется, такие же изменения нужны и в Армении», - заявил Ованнисян.


Հինգ  հարց, որոնց պատասխանները շատ կարևորն են
 
Իրավիճակը լարվում է ծայրաստիճան, և կարևոր է ճիշտ պատկերացնել իրականությունը և դրա հիմա վրա ճիշտ շարժվել առաջ։
 
Կա մի քանի հարց, որոնց պետք է տրվեն ճիշտ պատասխաններ.
 
• Ու՞ր է տանում այս պրոցեսը
• Ինչի՞ մասին է այս իշխանությունը
• Ինչի՞ մասին պետք է լինի հաջորդ իշխանությունը
• Ի՞նչ պետք է անել
• Հնարավոր մեծ թակարդը, որում մեր ձեռքով կարող ենք հայտնվել
 
Ու՞ր է տանում պրոցեսը.
 
Այս ընթացքը տանում է պատերազմի։ Պատերազմի ռիսկը մեծանում է,  որովետև Նիկոլի իշխանությունը թույլ է տվել կոպիտ բանակցային սխալներ, կոպիտ բովանդակային սխալներ, և հիմա Ադրբեջանի մոտ կան ահռելի արհեստական սպասումներ՝ Արցախի մասով և 8 անկլավների։ Միջնորդներն այս վիճակը ֆիքսել են։  Ծավալները և ողբերգականությունը նույնիսկ անիմաստ է քննարկել. դա լինելու է ՄԵԾ աղետ։
 
Ինչի՞ մասին է այս իշխանությունը
 
Կոպիտ ասած՝ այս իշխանությունը Ալիևի համբերության մասին է։ Նիկոլի կողմից   տրված խոստումները պատերազմով ստանալու համար Ալիևին որոշակի ժամանակ է պետք՝ վերջին ճշգրտումները և ապահովագրումներն անելու համար։ Հենց դա է՝ Ալիևի համբերության ժամանակահատվածը։ Եվ Արևմուտքի, Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի բոլոր հայտարարությունները մեզ դրա մասին են ասում։ «Ալիևի համբերություն» ասվածը իրական գործոն է, նոր չափման միավոր, որում հայտնվել ենք մենք մեր սխալների պատճառով։ Որքա՞ն է դա՝ մեկ ամիս, երկու ամիս... խնդիրը դա հաշվարկելը չէ։ Մեր խնդիրը այդ հաշվարկման միավորից դուրս գալն է։ Եվ մենք ունենք միայն մեկ ճանապարհ՝ այդ գործոնը չեզոքացնելու համար։
 
Շրջափակման տրամաբանությունը, միջնորդների պահվածքը, Ռուսաստանի հետ մեր՝ դինամիկ սրվող հարաբերություններն ապացուցում են, որ այս ընթացքը տանում է պատերազմի։
 
Բանակցություններն իրենց սխալ բովանդակության պատճառով, մեծ հաշվով, արդեն ավարտվել են։ Մեր պրոբլեմը դրա մեջ է։ Այսօր ունենք մոտավորապես 2020-ի ամառվա վիճակը։
Նիկոլը սա շատ լավ հասկանում է. շարունակել նույն կերպ, իբր գնում ենք  պայմանագրի կնքման՝ Արցախի ֆաշիստական շրջափակման պայմաններում, անհնար է։ Ընդհատել բանակցությունները՝ անմիջապես պատերազմ է։
 
 Այս իշխանությունն այլևս երկու բանի մասին է.
 
n  Նոր պատերազմի
n  Հայրենազրկման
 
Այնպես չէ, որ իշխանությունը պատերազմ է ուզում կամ նոր զոհեր. իհարկե դա այդպես չէ։ Բայց իշխանության քայլերը բերել են ծանր փակուղային վիճակի։
Իրավիճակը է´լ ավելի վատթարացնող, ծայրահեղ արկածախնդիր ուղղություն է՝ իշխանության կողմից տարվող հակառուսականությունը։ Իշխանության նեղ հաշվարկը պարզ է. տեսականորեն սա Նիկոլին կարող է տալ ինչ-որ անձնական շանսեր, բայց պետությանը բերելու է աղետի։
 
Շարունակելի


Ձևավորել ֆիլտր՝ աղետի և արկածախնդրության դեմ
 
Հաջորդ իշխանությունը պետք է անի այն, ինչը չի կարող անել Նիկոլի իշխանությունը։
 
1.     Թույլ չտալ պատերազմ
2.     Թույլ չտալ հայրենազրկում (Արցախի կորուստ)
 
Սա չափազանց բարդ գործ է, որը սակայն, հնարավոր է։ Ստեղծված իրավիճակում սա է հաջորդ իշխանության իմաստը, պատմական առաքելությունը։ Կարող է լինել հազար այլ կարծիք՝ հաջորդ իշխանության բովանդակության մասին, և հետևաբար՝ հնարավոր հազար կոնֆիգուրացիա, բայց դա իրականությունը ճիշտ չհասկանալու արդյունք է։ Կոպիտ ասած, ու՞մ է պետք հաջորդ իշխանությունը, եթե այն կրկին թույլ է տալու պատերազմ, նոր եռաբլուր կամ Արցախի կորուստ։
 
Հայաստանի հաջորդ իշխանությունն անշեղորեն պետք է շարունակի բանակցությունները՝ չափազանց զգույշ, չափազանց սահուն շտկելով բանակցության բովանդակությունը՝ միջնորդների համար հասկանալի և Ադրբեջանի համար դժվար մերժելի ձևակերպումներով։ Սրա զուգահեռ պրոցեսը դաշնակիցների համակարգ ձևավորելն է. շատ բարդ է լինելու, շատ բան է քանդվել, բայց հնարավոր է։ Երրորդ զուգահեռ պրոցեսը Հայաստանը Ռուսաստան-Արևմուտք առճակատման դաշտից հանելն է, ինչը թույլ կտա երկուսի հետ իրական օրակարգով աշխատել։
 
Հնարավոր մեծ թակարդը, որում մեր ձեռքով կարող ենք հայտնվել
 
Ալիևի համար այս իշխանությունը պատմական նվեր է, բայց նույնքան նվեր է «պոստնիկոլ» հնարավոր արկածախնդիր իշխանությունը։ «Մերկապարանոց հայրենասիրությունը» տեղ չպետք է ունենա ոչ միայն հաջորդ իշխանության բովանդակության մեջ, այլև՝ այդ իշխանության ձևավորման ճանապարհին։ Սոլիդ ընդդիմությունից սոլիդ իշխանությունը անցումը վատագույնից խուսափելու պարտադիր պայմանն է։
Հիմա սառը, զգույշ բառերի, կշռադատված կես տոնի ժամանակն է։ Սխալվեցինք, ոգևորվեցինք՝ լինելու է աղետ։ Պետք է այսօրվանից ձևավորվի լուրջ ֆիլտր՝  արկածախնդրության դեմ։
 
Ի՞նչ պետք է անել
 
Եթե ընդունում ենք, որ  հաջորդ իշխանության առաքելությունն է՝ թույլ չտալ նոր պատերազմ և հայրենազրկում, ապա այս հստակ ձևակերպումներով պետք է սկսել խոսել հայ ժողովրդի հետ։ Ստեղծել խոսելու համակարգ, խոսողների շարքեր, անվանացանկ, մեխանիզմներ, ձևաչափեր, թիմեր։ Սա այն է, ինչը կոչվում է համազգային շարժում, կազմակերպված ճիշտ մենեջմենթ, միասնական տեղեկատվական աշխատանք։ Մի խոսքով՝ համազգային շարժման ենթակառուցվածքներ։ Սա հենց այն է, ինչը հաջողության կբերեր նոյեմբերի 9-ից հետո, բայց պարզվեց, որ «չկային դրա համար անհրաժեշտ ռեսուրսները»։ Իսկ  դատախազությունը մեզ հիմա պարբերաբար ասում է, որ ռեսուրսները կային, պարզապես չդրվեցին պայքարի համար։
Հիմա նման հարց չպիտի ծագի։ Եթե կա կարիք, պետք է կազմակերպել «ժողովրդական կոպեկների» դրամահավաք։ Մենք մեր հացի կեսը պետք է դնենք դրա մեջ. ով կափսոսա իր միլիարդները՝ պատմությունը հետո կգնահատի։
Սոված երեխան ձեռքին՝ Աղդամի հացից հրաժարվող արցախցին բոլորիս ավելի լավը դառնալու ուղերձ է տալիս։
 
Պետք է խոսել բոլորի հետ.
 
-       Հեռավոր գյուղացի կնոջ, որը Նիկոլին ասում է՝ քեզնից լավը չկա,
-       Ավինյանի համար ձայն հավաքող թաղային համակարգերի,
-       Կիսակրիմինալ հեղինակությունների, որոնք ինչպես միշտ, այնպես էլ հիմա իշխանությանն են ծառայում
-       Անձայն ապրող երևանյան քաղքենու («մենք քաղաքականությամբ չենք զբաղվում» շերտի)
-       Բուհերի, գիտակրթական համակարգերի
-       Պետական համակարգի
-       ՔՊ-ի, նրանց համակիրների
-       Մարզային էլիտաների, մեծ ընտանիքների, գյուղապետերի
-       Բոլորի հետ
 
Ամեն մեկի հետ իր խոսողը կա՝ իր ձևով, իր տոնայնությամբ, իր բառապաշարով, իր շեշտադրումներով, բայց բոլորի հետ նույն բովանդակությունը պիտի խոսվի՝ որ պետք է թույլ չտալ նոր պատերազմ ու հայրենիքի կորուստ։ Իսկ պրոցեսը տանում է դրան։
Շարունակելի
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ
 
 
 
 
 


Հայաստանը՝ էքսպերիմենտալ կենդանի՝ մեկ հոգու ձեռքում
 
Ադրբեջանում զորքերի տեղաշարժի, խոշոր կուտակումների, հնարավոր պատերազմի շեմին ՀՀ գործող իշխանությունը արհեստականորեն սրում է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները։ Այստեղ ամենակարևոր բառը «արհեստականորենն» է։
Շատ արհեստական է պրոցեսը, շատ խաղարկային։ Սա մեծ արկածախնդրություն է, որ կարող է չափազանց թանկ գին ունենալ։ Հռոմի Ստատուտը ԱԺ վավերացման ուղարկելը, ԱՄՆ հետ զորավարժությունները. Մոսկվան սրանց բոլոր հնարավոր կարևոր շենքերից կոշտ արձագանքել է։ Ու ՄԵԿ հոգին մի ողջ պետության դնում է էքսպերիմենտալ կենդանու տեղ։ Ու մենք, գլուխներս կախ, սպասում ենք մեր ճակատագրին։
Եթե կա պատերազմի վտանգ, ինչո՞ւ ես արհեստական սրում Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները։ Ուկրաինական վոյաժը, Հռոմի ստատուտը ուղիղ անձնական մեսիջներ են Ռուսաստանին։ Ինչո՞ւ է դա արվում. որ կորուստները շա՞տ լինեն, որ զոհերը շա՞տ լինեն։ Հիշեցնենք, որ ՄԵԿ հոգին ամիսներ շարունակ հրաժարվում է ՀԱՊԿ առաքելությունից ու հիմա կառավարության նիստում հույսը դնում ՄԱԿ անվտանգության խորհրդի երկրների վրա։ Հայաստանը փորձադաշտ չէ։ Հերիք է ժողովրդին զոհասեղան ուղարկեք։
 
Մեծ բացակայություն
 
Խորհրդարանական կառավարման համակարգում, արկածախնդիր իշխանության պայմաններում պետության համար կարևորագույն անվտանգության բարձիկ է խորհրդարանական ընդդիմությունը՝ որպես ինստիտուտ։ ՄԵԿ հոգու վտանգավոր քայլերի, ծայրահեղ վտանգավոր պահվածքի ֆոնին ուղղակի չի հասկացվում խորհրդարանական ընդդիմության՝ որպես ինստիտուտի, լռությունը։ Պետության և իշխանական արկածախնդրության մեջտեղում պետք է լիներ ինստիտուցիոնալ ընդդիմությունը՝ որպես այլընտրանքային ձայն, որը կլսվեր Երևանում, Մոսկվայում, Բաքվում, Բրյուսելում, Վաշինգտոնում։ Ձայն չկա։ Ինստիտուցիոնալ լռություն։ Գոնե Հռոմի Ստատուտի նման անձնավորված զգայուն հարցով պետք է օրեր առաջ արդեն հնչեցված լիներ տիտղոսային  ընդդիմության ինստիտուցիոնալ տեսակետը, որպեսզի  Մոսկվայում արձանագրեն, որ Հայաստանը ՄԵԿ հոգին չէ։
Մեր խորհրդարանական գործընկերները պետք է վերանայեն աշխատանքի ոճը, տեմպը։ Խմբակցություններում կան գործիչներ, ովքեր շատ լավ հասկանում են իրավիճակը և անելիքը, բայց դա անհատական ձայնից այն կողմ չի անցնում։ Պետք է լինի մեկը, ով կաշխատացնի ընդդիմության շարժիչը, աշխատանքային առաջնորդությունը կվերցնի իր վրա։
Սա շատ կարևոր գործ է՝ պետության համար, հենց հիմա՝ դեէսկալացիայի հնարավորության համար։ Հակառակ դեպքում Հայաստանը դառնում է միաձայն, Նիկոլաձայն պետություն, որն ուղիղ ճանապարհ է դեպի աղետ։
 
Մեծ անտեղյակություն
 
Հասարակությունը չի հասկանում՝ ինչ է կատարվում։ Նույնիսկ կրթված շերտերը լավ չեն հասկանում՝ ինչո´ւ է սրում Ադրբեջանը, ի´նչ է ուզում, ինչո´ւ է կոշտացնում իր պահանջները, ինչո´ւ է իրեն վստահ զգում, ի´նչ պատմական նվեր է իր համար Հայաստանի և Ռուսաստանի՝ ծայրաստիճան սրվող հարաբերությունները։ Չի հասկանում, որ Ադրբեջանը գալիս է՝ Նիկոլի կողմից իր մաս ճանաչված Ղարաբաղի, և Նիկոլի կողմից իր մաս «ճանաչված» 8 անկլավների հետևից։
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ

 Վտանգավոր զանգեր
 
Երեկ ողջ օրը լրահոսը Նիկոլի միջազգային զանգերն էին՝ Մակրոն, Բլինքեն, Շոլց, Ռայիսի, Ղարիբաշվիլի։ Մտածող մարդիկ իրար հարցնում են՝ մեջը գոնե մի բան կա՞, թե՞...
Ամբողջ խնդիրն այն է, որ շատ ավելի լավ կլիներ, եթե զանգերը չունենային բովանդակություն, քան՝ մեջը մի բան լիներ։
Փորձեմ պարզաբանել. ՀՀ  ղեկավարը դեէսկալացիայի համար զանգում է միջնորդներին և հարևաններին։ Թվում է, թե դրանում վատ բան չկա։ Բայց զանգելիս՝ վերահաստատում է բոլոր վտանգավոր պայմանավորվածությունները (կամ՝ իր խոստումները Ալիևին) և կոչ անում՝ հանդիպում կազմակերպել վերջինիս հետ։ Ի՞նչ է պայմանավորվել կամ խոսք տվել Նիկոլը. մենք դա գիտենք իր իսկ բառերից՝ Արցախը Ադրբեջանի մաս է, Հայաստանի 8 անկլավները Ադրբեջանի մաս են։ Մնացածը դեռ չգիտենք՝ փախստականների վերադարձ և այլն։
Ըստ էության, Նիկոլն իր զանգերով արել է լրիվ հակառակն այն բանի, ինչը իրեն շաբաթներ ի վեր հորդորում էր Վ. Օսկանյանը՝ զգուշորեն փոխել բանակցային նարատիվը, զգուշորեն հետ պտտել թույլ տված սխալը՝ մանավանդ, որ Արցախի շրջափակումը տալիս էր դրա ընկալելի հնարավորությունը։
Ո՞րն է զանգերից հետո ստեղծվող իրավիճակի վտանգավորությունը. եթե միջազգային հանրությունը, ընդունելով Հայաստանի դիմումը (Նիկոլի զանգը), պարտադրում է Ալիևին հետ տանել զորքերը՝ գալ նստել բանակցային սեղանին և ընդունել Նիկոլի խոստումները՝ Արցախը Ադրբեջանի մաս է, Հայաստանի 8 անկլավները Ադրբեջանի մաս են, ապա Ալիևը ստանում է այն, ինչը ուզում է։ Մենք ստանում ենք բառիս բուն իմաստով կապիտուլացիա՝ պետության  կազմաքանդման միտումով։
Եթե միջնորդների ջանքերից հետո Ալիևը գալիս է բանակցությունների և Հայաստանը (Նիկոլը) այս կամ այն պատճառով հրաժարվում է ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը, ապա Ալիևը ստանում է լիակատար ազատություն՝ նոր պատերազմի։ Եվ միջնորդները ոչինչ չեն անելու դա կանխելու կամ զսպելու համար։
Ինչ ստացվեց՝ Ալիևը ուժի սպառնալիքով ստանում է իր մաքսիմումը՝ «խաղաղության պայմանագրով», կամ ստանում է պատերազմի իրավունք։
Սա չափազանց վտանգավոր վիճակ է, կա մտահոգ հանրություն, չկա հակակշռումներով իշխանություն և չկա ինստիտուցիոնալ ընդդիմություն։ Կա ՄԵԿ հոգի, որը միայնակ որոշում է պատմական հարցեր, և կան անհատներ, որոնք ազդեցության լծակներ չունեն։  
Ցանկացած այլ երկրում նման դեպքերում տեղի կունենար իշխանություն-ընդդիմություն հրատապ հանդիպում։ Սա պատմական ծայրահեղ կարևորության և վտանգավորության հարց է։ Ցանկացած այլ երկրում ընդդիմությունն արդեն հանդես եկած կլիներ պարզաբանումներով և ժողովրդին ուղղված կոչով։  
Խելամտությունը պահանջում է, որ այսօրվա հայկական պետական և քաղաքական միտքն ուղղված լինի երկու հստակ խնդրի լուծմանը.
 
1.     Թույլ չտալ պատերազմ
2.     Թույլ չտալ հայրենազրկում
 
Եվ ակնհայտ է, որ այս խնդիրների լուծման համար նոր հանրային ձևաչափ է պետք, որը կվերափոխվի նոր իշխանության։
 
 


Արցախն ու Հայաստանը՝ նոր հետևությունների և լուծումների շեմին
 
Երկարատև արձակուրդից հետո վերսկսված ՀՀ ԱԺ նստաշրջանը կոնկրետ, փաստացի ապացույցն է այն բանի, որ այսօր Արցախը Հայաստանի հետ որևէ քաղաքական կապ չունի։ Ծայրահեղ շրջափակման մեջ գտնվող Արցախում, ժամերի ընթացքում փոխվող իրավիճակի, ճանապարհային պատերազմի պայմաններում, նիստը սկսել ՔՊ-ի հանդարտ օրակարգով իհարկե, խայտառակություն է։ Բայց մյուս կողմից սա պարտադրում է Արցախի իշխանություններին և միջազգային հանրությանը՝ փնտրել նոր միջանկյալ լուծումներ, որոնք կապահովի Արցախի անվտանգությունը, խաղաղ ու արժանապատիվ ապրելու միջավայրը և հնարավորություններ կստեղծեն երկարատև լուծումներ գտնելու համար։ Այս լուծումների մշակման և ներդրման պրոցեսին պետք է լուրջ և ծանրակշիռ ներդրում ունենա հայաստանյան իրոք մտահոգ, ռացիոնալ հանրությունը և հայկական աշխարհի ազդեցիկ շրջանակներն ու անհատները, որովհետև Հայաստանը և հայ ժողովուրդը ամենևին էլ Հայաստանի խորհրդարանը չեն։ Սա շատ կարևոր շրջափուլ է։
Մյուս կողմից, թշնամու զորքի խոշոր կուտակումների և Նիկոլի «հեռախոսային դիվանագիտության» ծայրահեղ վտանգավոր փուլում, հայ-ռուսական հարաբերությունների սրման պիկին, երբ մեր իսկ կոպիտ սխալների շնորհիվ Էրդողանն արդեն միջնորդի (կամ նայողի) դեր է ստանձնում տարածաշրջանում, ՀՀ ԱԺ-ն ոչ մի առնչություն չի ցուցաբերում իրական օրակարգին։ Այս դեպում էլ ծագում է հարց՝ ո՞ւմ է ներկայացնում այս ԱԺ-ն, ի՞նչ կապ ունի այն հենց Հայաստանի հետ։
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ


Պատերազմ. երբ, որտեղ, ում միջև, ինչի համար
 
Պաշտոնական Երևանը բոլոր հարթակներում, և Հայաստանում բոլորը խոսում են առաջիկա պատերազմի մասին։ Նիկոլը զանգում է բոլորին, ում համարը կա իր հեռախոսի մեջ։
Բայց շվարած հայ հասարակությանը ոչ ոք չի տալիս մի քանի պարզ հարցերի պատասխան. պատերազմը ե՞րբ, որտե՞ղ, ո՞ւմ միջև, ինչի՞ համար է։ Ո՞րն է Ալիևի պատերազմի նպատակը, վերջը նա ի՞նչ է ուզում։ Չի լինում պատերազմ՝ առանց նպատակի։
Եթե Ալիևն ուզում է բացել Աղդամի ճանապարհը, ինչո՞ւ է հարձակվում Հայաստանի վրա։
Եթե Ալիևն ուզում է ստանալ իրեն խոստացվածը՝ ՀՀ-ից 8 անկլավները, ապա որոշակի իմաստ ուրվագծվում է։ Բայց այդ դեպքում պետք է հայ հանրությունը հարց ձևակերպի իր վարչապետին՝ ո՞նց ես խոսք տվել նման բան, ի՞նչ իրավունքով։
Եթե Ալիևն ուզում է իրեն խոստացված այլ բաներ, ապա հանրության հարցադրումը պետք է լինի՝ իսկ ուրիշ էլ ի՞նչ ես խոսք տվել, որ մենք չգիտենք։
Ստացվում է, որ հայ ժողովուրդը 2018-ից սկսած՝ բացառապես պատերազմի մատերիալ է։
Բոլոր պատերազմները ռիսկային են, և կողմերը մեծ գին են վճարում։ Հենց այնպես պատերազմներ չեն լինում։ Հայ հանրությանը պետք է սա բացատրել, ու հետո միասին փորձել հասկանալ պատճառները։
Պետք է բացատրել ժողովրդին, որ պատերազմները միշտ ունենում են քաղաքական բանակցային սխալներ, պատճառներ։ Մեր պարագայում դա թշնամուն տրված մեծածավալ խոստումներն են, նրա մոտ առաջացրած սպասումները։
Հետևաբար՝ պատերազմ չստանալու ճանապարհը այդ քաղաքական-բանակցային սխալները զգուշորեն շտկելն է։ Հենց այնպես պատերազմներ երբեք չեն լինում, ու չի լինում նաև իշխանության կոպտագույն սխալների ֆոնին լուռ կամ դիտորդ ընդդիմադիր լիդերություն։ Դա նշանակում է՝ ինքնահոսի մատնել ողբերգության տանող ընթացքը։ Դա լիդերություն չէ, դա ուրիշ բան է։
Այս ամենի ֆոնին ամենևին չի բացառվում, որ շվարած հասարակությունն իր պասիվությամբ ու որոշ որակների հաշվին կրկին թույլ տա չափազանց վտանգավոր սխալ՝ Երևանում ընտրի իրեն աղետի բերած քաղաքական ուժին։
Եթե այսքանից հետո Երևանում չձևավորվեց հանրային կոնսենսուս՝ «մերժել իշխանությանը», ապա արտաքին աշխարհի համար մեզ ներկայացվող ցանկացած անարժանապատիվ պահանջ լեգիտիմացվում է։ Սեպտեմբերի 17-ը շատ հարցերի պատասխան տալու է։
 
Շարունակելի
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ
 


Երևանի ընտրություններ. Գարա՞ժ, թե՞ Ամարաս
 
Նոր պատերազմի հավանականության պայմաններում Երևանի ընտրությունների հաջորդ օրը՝ սեպտեմբերի 18-ը հայ ժողովրդի համար կարող է նշանավորվել նոր ծանր հոգեբանական էջով, որի հեղինակը լինելու է բացառապես հայ հասարակությունը։
 
Մենք չենք ընտրում գլխավոր «կոմունալշիկ», մենք ընտրում ենք ապագա։ Մինչև ընտրություններ այս միտքը տուն առ տուն պետք է հասցնենք։ Ով ուզում է օգտակար գործ արած լինել երկրի համար՝ ասեք, որ լծվեն այս գործին։
Երևանը սեպտեմբերի 17-ին կամ լինում է պետության մայրաքաղաք՝ հստակ բովանդակությամբ, կամ՝ արևելյան լխկած մի քաղաք, որի մտահորիզոնը  գարաժի, բեսեդկի ու վարչական ռեսուրսի սահմաններում է։
Պայքարը թեկնածուների միջև չէ։ Եվ Ավինյանի օգտին պոտենցիալ քվեարկողները պետք է հասկանան, որը պայքարի Ավինյանի դեմ չէ։ Սա այլ ընտրություն է։ Աղետ բերած իշխող կուսակցության հաղթանակը մայրաքաղաքում ազգային խայտառակության նոր էջ է լինելու։ Ի դեպ, սրանք այն ընտրություններն են, որտեղ «նախկիններ» չկան, ու երևանցին չի կարող թաքնվել «նախկիններին չենք ուզում» ամենափրկիչ ձևակերպման տակ։
 
Մեզ խորքային ռիսկ է սպառնում. սեպտեմբերի 18-ին մենք կարող ենք զարթնել՝ մեզ լրիվ օտար Երևանում։
Եթե պարտության ու մի ողջ սերնդի զոհելուց հետո, Արցախի շրջափակման ծանրագույն օրերին Երևանը պետք է ընտրի նույն քաղաքական ուժին, շատ տխուր վիճակ է ստացվելու։ Քաղաքական ուժը նույնն է լինելու, բայց իրականությունը՝ լրիվ նոր։
Գարաժի թույլտվության կամ օրինականացման՝ իշխանության շռայլ խոստումները հավաքում են նոր հանրային հոսանք, ստեղծում են նոր տիպի քաղաքացի՝ Homo Garazhicus, նաղդ գարաժապաշտների հասարակություն, որը կարող է թքած ունենալ ցանկացած վեհ գաղափարի վրա։ Մյուս կողմից, որպեսզի չծագեր «Գարաժ, թե Ամարաս» ընտրությունը, ժողովուրդը պետք է իմանար՝ ինչ է Ամարասը։ Իմ տպավորությամբ՝ մեր ժողովրդի մի զգալի հատված ուղղակի չգիտի ինչ է Ամարասը, ու այդ պատճառով էլ շատերի համար հեշտ է առանց տատանվելու ընտրել իր ԳԱՐԱԺԸ։ Այստեղ մի հարց իհարկե, տանջում է. ինչո՞վ ենք զբաղված եղել 30 տարի, որ մեր քաղաքացին այսպիսին է։
 
                                           Գարաժամայր Երևանը
 
Ամենաիսկական ու ամենածանր պառակտումը լինելու է սեպտեմբերի 18-ին, եթե հանկարծ պարզվի, որ Երևանը ընտրել է ՔՊ-ին։ Դրանից հետո շատ դժվար է լինելու պատկերացնել հոգեբանական համակեցությունը Ամարաս ընտրած երևանցիների ու ՔՊ ընտրած երևանցիների միջև. «սև ու սպիտակը» այդ դեպքում մանկական ձևակերպում է թվալու։ Իրոք դժվար է լինելու։ Սրանից պետք է ամեն կերպ խուսափել։ «Մեզի պետություն պետք չի, Նիկոլի ցավը տանեմ» հանրային հոսանքը եթե հաղթեց, գոնե մթնոլորտի առումով շատ դժվար է լինելու։
Ինձ շատերը (վստահ եմ՝ շատերը շատերին) հարցնում են՝ ու՞մ ես ձայն տալու, ու՞մ քվեարկենք։ Ես, իհարկե, ունեմ իմ որոշումը, բայց միշտ պատասխանում եմ՝ անպայման մասնակցեք, ընտրեք՝ ում ուզում եք, բացի ՔՊ-ից։ Սա է ընտրությունը, մնացածը քվեարկություն է։
Սա միակ տարբերակն է՝ ինքներս մեզ հարգելու, ու աշխարհին մեզ հարգել տալու համար։
 
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ


Այս պահին կարող ենք անել միայն հրատապ հետևություն/վերլուծություն, խորքայինի համար մի քիչ ժամանակ է պետք։ Ընտրությունների գիշերվանից հետո շվարած հանրությունը, գիտակից շերտերը, մենք բոլորս հետևությունների կարիք ունենք։
Հրատապը հետևյալն է. իշխանությունը փորձելու է «անասնագողության եղանակով» ոչ իշխանական ուժերից պոկել 1-2 հոգի և վերցնել քաղաքի կառավարումը։ Այդ ճանապարհին նա կարող է անգամ գնալ հանրության հետ իբր փոխզիջման և քաղաքապետ դնել ոչ թե «չընտրված Ավինյանին» (մեղքը բարդելով նրա վրա), այլ՝ մեկ ուրիշ ՔՊ-ականի։ Երեք խմբակցությունների և հանրային ճնշման խնդիրն է՝ խափանել «անասնագողության» ծրագիրը։
Բայց նույնիսկ եթե դա լինի, խորքային հետևությունները, զարգացումները և սպասվող հեռանկարը սրանից չեն փոխվում։ Դրա մասին առաջիկայում մանրամասն կխոսեմ։ Երեկվանից շատ բան է փոխվել։

Հանրությունը լեգիտիմ արարողակարգով մերժեց իշխանությանը, «Աբովյան Time»–ի եթերում ասաց քաղաքական վերլուծաբան Վահե Հովհաննիսյանը։

«Հանրությունն ասում է` ինձ այնպիսի բան առաջակեք, որ ես տնից դուրս գամ, գամ քվեարկության, միտինգի։ Մարդիկ հոգնել են ամեն առավոտ արթնանալ, նայել հեռախոսի մեջ տեսնելու կռիվ սկսել է, թե ոչ, հոգնել են այս աննորմալ սթրեսի մեջ ապրելուց, դրա համար ուզում են, որ իրենց նոր պոզիտիվ բան առաջարկես»,–ասաց նա։

@ArmeniaSputnik

Текст, написанный пару часов назад Д. Медведевым широко распространяется в армянской среде. Но я хочу напомнить о другом его довольно известном высказывани.

В 2008 г. он охарактеризовал войну России с Грузией следующей формулировкой: «Российские миротворцы приступили к "операции по принуждению к миру" в зоне грузино-осетинского конфликта. Наши миротворцы в настоящий момент осуществляют операцию по понуждению грузинской стороны к миру. На них также лежит ответственность по защите населения. Всем этим мы сейчас занимаемся».

В дальнейшем Медведев и официальная Москва развили целую политологическую концепцию, переросшую в государственную политику насчет того - как поступает Россия когда стреляют в его миротворцев - от жесткого военного ответа до признания независимости. Кстати, военная операция кем-то метко была охарактеризована как «первая миротворческая война».

Ваге Оганнисян
Группа Альтернативные Проекты

Երբ մի ողջ ազգ հանձնվում է մի հոգու քմահաճույքին՝ զոհելով իր ունեցած ամենաթանկը, էդտեղ արդեն կարելի է զոհ չգնալ քաղաքավարությանը և իրերը կոչել իրենց անուններով։ Արցախյան ողբերգության մեջ մեծ դեր խաղաց ուղղորդվող մի զանգված, որը Նիկոլը հմտորեն օգտագործեց իր ծրագրերն իրականացնելու փուլում, և որն էնտուզիազմով ստանձնեց այդ անշնորհակալ դերը․

1. Նույն զանգվածը բորենիական էնտուզիազմով ողջունում էր, երբ Նիկոլը ոռնում էր «Արցախը Հայաստան է և վերջ», հիմա էլ նույն էնտուզիազմով ողջունում է «Արցախը ցեղասպանվում է, բայց դա մեր գործը չէ» պահվածքը։
2. Ուղիղ մեկ տարի առաջ Նիկոլն ինքն իրեն իրավունք վերապահեց հայտարարելու, որ Արցախն Ադրբեջանի մասն է, ու դարձյալ՝ բորենիական աջակցություն և էնտուզիազմ։
3. Մենք ունեինք մեկ տարի՝ մեր ժողովրդին հասկացնելու, որ ողբերգության ժամացույցը միացված է։ Բայց չկարողացանք։
4. Խաղաղ Արցախը երկու օր անընդմեջ հրթիռակոծելու փուլում մենք էլի չունեցանք ոչ մի իրական դաշնակից, բայց բորենիական բառապաշարով սրան ասում են «ինքնիշխանություն»։
5. Վերջին երկար շրջանում, իսկ վերջին երկու շաբաթում՝ հատկապես ընդգծված ձևով Նիկոլը տանում էր արհեստական հակառուսականության արշավ։ Հարցն այն չէ, թե ռուսները սուրբ են, ամենևին սուրբ չեն, հարցն այն է, որ այդ արշավը շա՜տ արհեստական էր ու կոնկրետ նպատակի էր ծառայում։ Եվ դա՝ թշնամու զորքերի կուտակումների պայմաններում։ Բայց սրանց լեզվով դա դարձյալ կոչվում է ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ։
6. Պատահակա՞ն էր արդյոք Էրդողանին զանգելը և նրա առաջարկը՝ կազմակերպել քառակողմ հանդիպում Արցախի թեմայով, երբ հաստատ արդեն գիտեր, որ որոշված է նոր պատերազմը և Արցախի հանձնումը ՀՀ անկախության օրով վավերականացնելը։
7. Երբ երեկ բոլոր նորմալ մարդիկ՝ կին, երեխա, անելանելիությունից հավաքվում էին հրապարակում, մի իբր կրթված շերտ ասում էր՝ սա 5-րդ շարասյունն է, որը վտանգում է մեր ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ։
8. Ո՞րն է սրանց ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ․ Նիկոլը ու իր իշխանությունը։ Սրանք Նիկոլին ավելի են կարևորում, քան՝ իրենց երեխեքի օրորոցը, էլ չասած՝ պետությունը, հայրենիքը, Արցախն ու Արցախի երեխեքը։
9. Սրանց ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ հաջորդ սերիան 8 անկլավներն են, որոնց հետևից Ալիևը շուտով գալու է։ Էրդողանը երեկ արդեն անոնսը արեց՝ ինչ խոստացել ես, պետք է տաս։ Ու բորենու էնտուզիազմով դարձյալ ողջունելու են, որովհետև նրանց ասվելու է՝ այդպես մենք կապահովենք մեր ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ։
10. Բայց սրանց ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ բառի տակ պետք չէ լուրջ բան փնտրել՝ իշխանություն և մասնավոր շահ։ Երբ սա վերջապես հասկանան էնտուզիազմով նրա ամեն բառը ողջունողներն ու նրա իշխանությունը երկարաձգողները, արդեն չափից դուրս ուշ է լինելու։


Կարևոր քայլեր, որոնք պետք է արվեն այսօր
 
Հայ ժողովրդի և նիկոլ փաշինյանի համակեցության ռեսուրսը վերջացել է։ Համատեղ գոյություն այլևս հնարավոր չէ։ Սա է իրավիճակի ճիշտ նկարագրությունը ու նաև  ուղերձը՝ տատանվողներին,  պետական համակարգին, իրավապահներին և իրավիճակը ճիշտ չպատկերացնողներին։
 
Ձևավորվում է լավ հրապարակ ու բավականին լավ հարթակ, և կան քայլեր, որոնք այս պահին նրանց համար կարևոր են.
 
1.     Հարթակը և հրապարակը չպետք է խուսափեն ամենասուր հարցից, որը ամպի պես կախված է և կա բոլորի մտքում։ Մենք հարցեր ունենք Ռուսաստանին. Արցախի վրա հարձակումը տեղի է ունեցել ռուսական պատասխանատվության գոտում։ Մենք Ռուսաստանից պարզաբանումներ ենք պահանջում։Անգամ հաշվի առնելով առանձին տեղերից հասնող լուրերը, թե խաղաղապահները տարբեր դիրքերում կռվել են մեր տղաների հետ կողք կողքի, տվել են մեծաքանակ զոհեր, որոնց մասին այս պահին չեն խոսում, մենք հարցեր ունենք ռուսական պետությանը։ Մոսկվայից հնչող ձևակերպումները կիսաճշմարտություն են։ Եվ եթե մենք ուզում ենք (իսկ մենք ուզում ենք) ՌԴ-ի հետ վերականգնել փոխվստահության վրա դաշնակցային հարաբերությունները, ապա մենք պետք է բարձրացնենք հարցը ու պահանջեք պատասխան։ Մենք չենք կարող ձևացնել, թե հարցեր չկան։ Այս քայլը կստիպի դրսից հարգել թե´ հարթակը, թե´ հրապարակը։ Հնարավոր չէ 100 հազարների բերել հրապարակ, եթե չես խոսում նրանց տանջող ամենասուր հարցից։
2.     Նույն տրամաբանությամբ մենք հարցեր ունենք հավաքական Արևմուտքին, որի կոչերի տակ տեղի ունեցավ ադրբեջանական հարձակումը։ Շատ կարևոր է ֆիքսել, որ թե´ Ռուսաստանը, թե´ Արևմուտքը պարտք են հայ ժողովրդին, սա միջազգային հարաբերություններում շատ կարևոր ու ռացիոնալ խնդիր է, որը շատ կարևոր է մեր պարագայում։ Այդ թվում՝ Արցախում հատուկ անվտանգային գոտու կամ կարգավիճակի ձևավորման համար։
3.     Ուժեղացնել ճնշումը և պայքարը ամեն անօրինական ձերբակալվածի համար։ Ճնշել և հասնել վաղուց բանտում պահվող գործիչների ազատությանը՝ Ա. Աշոտյան, Գ. Խաչատուրով ու նաև Վ. Ղուկասյանի թիմակիցներին։«էլիտար ձևականությունների» ժամանակը չէ, մարդը Երևանում հավաքել է լուրջ ձայներ։
4.     Հանրային ճնշման տակ Երևանի նոր քաղաքապետը չի կարող լինել ՔՊ-ական։ Կա´մ ընդդիմադիր քաղաքապետ, կա´մ նոր ընտրություններ։ Ընտրությունների արդյունքում Երևանը չի կարող ունենալ ՔՊ-ական քաղաքապետ, իսկ հանրային ճնշման տակ՝ միանգամայն հնարավոր է թույլ չտալ զեղծարարություն, կամ «անասնագողություն» (ուրիշ ելք ՔՊ-ն չունի)։ Պետք է աշխատել այս ուղղությամբ։ Երևանի ավագանու նիստը պետք է կայանա ժողովրդի աչքի առաջ։
5.     Լայն զանգվածների համար (այդ թվում՝ «մենք քաղաքականությամբ չենք զբաղվում», «հներին չենք ուզում» և այլն) պետք է հստակ և անդադար բացատրել. այս ողբերգությունը Նիկոլի ցուցադրական կոպիտ «սխալների» հետևանքն է, որի մասին նա անընդհատ զգուշացվել է և չի արել հետևություն։
6.     Անհրաժեշտ է այսօրվա մեծ հանրահավաքում ամենախիստ ձևով զգուշացնել ֆաշիստական տրամադրություններ (հակաարցախյան) տարածող գործիչներին՝ նշել անունները, լրատվամիջոցներին, նրանց տերերին՝ ով ուզում է լինի։ Նրանց արածը ֆաշիզմ է, որը վաղեմության ժամկետ չունի։
7.     Անհրաժեշտ է (որքան էլ որոշ դեպքերում բարդ լինի) ինտենսիվ խոսել.
 
ա/ Պետական համակարգի հետ (մնալ օրինականության սահմաններում, տալ հրաժարականներ՝ նոր իշխանության պայմաններում դա լինելու է, ըստ արժանավույնս գնահատված), տարանջատվել ցեղասպանության համահեղինակությունից,
բ/ Բուհերի, գիտակակրթական համակարգերի հետ,
գ/ ՔՊ-ի, նրանց համակիրների հետ. խոսել և ոչ թե սպառնալ,
դ/ Մարզային էլիտաների, մեծ ազդեցիկ ընտանիքներիհետ,
ե/ Խոշոր բիզնեսի հետ
 
8.     Սփյուռքի ակտիվ շրջանակներ. լծվել միասնական պայքարի, դադարեցնել ակցիաները այլ երկրների դեսպանատների առաջ։ Մենք մեկ խնդիր ունենք՝ հեռացնելու այս իշխանություններին։
 
Նորից արձանագրենք. հայ ժողովրդի և Նիկոլ Փաշինյանի համակեցության ռեսուրսը վերջացել է։ Համատեղ գոյություն այլևս հնարավոր չէ։ Սա պետք է հասկանա առաջին հերթին պետական համակարգը և նրա թիմը։
 
Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ 


Նիկոլի իշխանության և հայ ժողովրդի համատեղ կյանքի հնարավորությունները սպառվել են։ Մենք չունենք համակեցության հնարավորություն։
Բոլոր նրանք, ովքեր Նիկոլին կարևորում են ավելի շատ, քան սեփական երեխայի օրորոցը՝ պետք է սա հասկանան ու կայացնեն որոշումներ՝ պետական համակարգ, խմբակցություն, իրավապահներ։
Ուղղակի տվեք ձեզ մի հարց. Ինչո՞ւ է Նիկոլի պատկերացրած անկախությունը և ինքնիշխանությունը միշտ լինում պատերազմով, հայրենազրկմամբ, գաղթով, սգով։ Ինչու է նրա պատկերացրած ինքնիշխանությունը միշտ վերջանում կապիտուլյացիայով։
Ես չգիտեմ, թե հարթակից ինչ կոչեր կհնչեն այսօր, բայց շատ կարևոր ուղերձ պետք է լինի պետական համակարգին՝ Ձեր հրաժարականներով կանխեք նոր պատերազմը, մի դարձեք նոր աղետի համահեղինակներ։
Իշխանափոխությունը պետք է լինի սահուն, խաղաղ, անարյուն։ Նա փորձելու է սադրել ու կառչել աթոռից։ Օգնենք իրանք, որ ամեն ինչ լինի խաղաղ։
Ինչո՞ւ է պետք նոր իշխանություն. նոր պատերազմ ու նոր հայրենազրկում թույլ չտալու համար։

Իմպիչմենթ և սեփական պատասխանատվություն

Որպեսզի հարյուր հազարները դուրս գան փողոց ու իրականացնեն փոփոխություն, անհրաժեշտ է մեկ բան. որպեսզի մեծ հասարակության և հրապարակի օրակարգերը համընկնեն։ Սա նախ առեղծված է` այն, թե ինչո´ւ դա չի ստացվում, ու նաև բանալի՝ թե ինչպես անել։

Միտինգում բարձր ու էմոցիոնալ ելույթներին զուգահեռ՝ ցածրաձայն ասվող բովանդակությունն ավելի կարևոր է։ Միջանցք, խաղաղության պայմանագիր, ՌԴ-ի պահվածք Արցախում, Ռուսաստանի հետ հարաբերություններ, Արցախի՝ թեկուզ տեսական ճակատագիր... սրանք հարցեր են, որոնք պահանջում են ցածր ձայն, բայց՝ Նիկոլինից տարբերվող տեսակետ։ Սա´ է օրակարգը, որը մենք համառորեն շրջանցում ենք։

Այս պահին կա երկու համընդհանուր, բոլորիս միավորող օրակարգային ուղղություն.

1. Ընթացիկ ողբերգությունը
2. Գալիք ողբերգությունը

Ընթացիկ ողբերգություն

Մեր աչքի առաջ կատարվում է 1915 թ-ից ի վեր ամենաողբերգական իրադարձությունը։ Ու սա հնարավոր է եղել Նիկոլի թույլ տված կոպիտ «սխալների» պատճառով, որոնց հետևանքների մասին ինքը նախապես անընդհատ զգուշացվել է և մշտապես անտեսել զգուշացումները։ Արդեն գրեթե բոլորի համար պարզ է, որ առնվազն պատերազմից հետո սկսված փուլում հայաստանյան իշխանություններն ունեցել են ստվերային պայմանավորվածություններ, որ փակ սենյակներում բանակցվել են Արցախի և Հայաստանի ճակատագրին վերաբերող հարցեր, որոնց մասին տեղյակ է եղել միայն մի նեղ շրջանակ, և որոնք պատմական ողբերգության առաջ են կանգնեցրել ողջ ժողովրդին, ողջ Արցախին ու Հայաստանին։ Սա իմպիչմենթի հիմնավորումն է. այդ պրոցեսը պետք է հրատապ սկսվի։ Սա նոր հարթակի ու լայն կոնսոլիդացված հրապարակի կարևոր անելիքն է (սրա մասին՝ հաջորդիվ)։

Գալիք ողբերգություն

Հայաստանին սպառնում է նոր պատերազմ, նոր մեծաթիվ զոհեր. անկհայտ է, որ Ալիևն ու էրդողանը օգտվելու են հայ-ռուսական՝ այս պահի թշնամական հարաբերություններից և Արևմուտքի՝ դիտորդական կոչերից բացի ավելին չանելու որոշումից։

5 տարվա պատմությունը ցույց է տալիս, որ Նիկոլը բոլոր պատասխանատվություն պահանջող հարցերը լուծում է ոչ թե դժվար որոշումների ճանապարհով, այլ թողնում է, որ թուրք-ադրբեջանական զորքը դա լուծի ամենացավոտ եղանակով՝ պատերազմով. «Ես թուղթ չեմ ստորագրել, բայց հարցը լուծված է՝ անթիվ զոհերի գներով, հետևաբար ես մեղավոր չեմ»։ Պետք է թույլ չտալ ևս մեկ նման սերիա մեր՝ չդադարող ողբերգական ֆիլմում։

Սոլիդ, վստահություն ներշնչող հարթակը կարող է հարյուր հազարներին բերել հրապարակ, եթե վերցնի սոլիդ պատասխանատվություն ու առաջարկի հանրությանը այլ լուծում, քան՝ Նիկոլի սցենարը։ Այո, այդ լուծումները կարող են լինել ոչ պոպուլյար, բայց կարող են փրկել երկիրը նոր պատերազմից ու նոր մեծաթիվ զոհերից։ Սա կոչվում է պատասխանատվություն։ Հարթակը պետք է հայտարարի, որ գնալու է բարդ, գուցե՝ ոչ հաճելի լուծումների ճանապարհով, բայց չի թողնելու սցենար, որտեղ կլինի պատերազմ, և որտեղ թուրքը զորքով ու մեր զոհերի գնով կստանա առավելագույնը, ինչը ուզում է։

Հիմա ի՞նչ է ստացվում. Նիկոլն ասում է՝ միջանցքը կարմիր գիծ է, ընդդիմությունն էլ է ասում՝ ո´չ մի միջանցք, Էրդողանն ու Ալիևն էլ ասում են՝ խփելու ենք, վերցնենք։ Ի՞նչն է հետ պահելու թուրքերին. ոչ մի բան։ Բա այդ դեպքում նոր աղետը կանխելու կոչով ինչպե՞ս մարդկանց հանել փողոց։ Մարդը չի տեսնում այլ առաջարկ, որի համար կպայքարի։

Նոր հարթակի հաջողության (որը երկրի հաջողությունն է) միակ ճանապարհը պատասխանատվություն վերցնելն է և բոլոր բարդ օրակարգային հարցերով հասարակության հետ խոսելը։ Հաճելի լուծումներ չկան. կան միայն շատ բարդ, բայց ճիշտ լուծումներ, և նոր հարթակը պետք է գնա այդ ճանապարհով։ Մնացածը «գավառական հայրենասիրություն է»։

Շարունակելի

Վահե Հովհաննիսյան

Այլընտրանքային նախագծեր խումբ