Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада 🌜- #прыказкі_прымаўкі

Дзве дзюркі ў носе і сканчылося - ‘на гэтым і канец’, жартаўлівае выказванне пра завяршэнне чагосьці.

«Каханенькія, родненькія, дзве дзюркі ў носе і сканчылося» (Янка Купала «Паўлінка»).

Рубрыка «Смак роднай мовы» ❤️

Серада 🌜 - #прыказкі_прымаўкі

Паласкаць косці (костачкі) - ‘займацца плёткамі, абгаворваць каго-небудзь’, ‘асуджаць чые-небудзь недахопы’.

«Людзі добрыя! Апалосквае чужыя косці ды яшчэ чаго вяжашся!» (К. Чорны «Зямля»).

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада🌜- #прыказкі_прымаўкі

Востры на язык - ‘знаходлівы ў размове, дасціпны’.

«Тадора пасынка самога баіцца трохі чапаць. Злосны і на язык востры - адсячэ зразу, аж абліжашся». (Кандрат Крапіва «Мядзведзічы»)

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада 🌜 - #прыказкі_прымаўкі

Грушы на вярбе - ‘недарэчнасць, несусвеціца’. «Фантазія неадлучная ад логікі, свайго фундамента. Іначай гэта -грушы на вярбе». (Уладзімір Караткевіч «Самая цікавая навука - жыццё»)

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Середа 🌜 - #прыказкі_прымаўкі

ЛЕЗЦІ СЛЯПІЦАЙ У ВОЧЫ - ‘назойліва прыставаць, невыносна дакучаць’, ‘раздражаць, злаваць каго-небудзь непрыемным уздзеяннем’.
«І сур’ёзны ты чалавек, здаецца, а паводзіны твае камарыныя, так і лезеш сляпіцаю ў вочы». (М. Лынькоў. Векапомныя дні)

Узнік на аснове фразеалагізма ‘лезці ў вочы’ (каму) шляхам пашырэння складу. Да выразу з цьмянай унутранай формай дададзены для яе ажыўлення кампанент у форме творнага склону (сляпіцай - ‘як сляпіца’, ‘як сляпень’).

Рубрыка «Смак роднай мовы❤️

Серада 🗝 - #прыказкі_прымаўкі

Ні бэ ні мя - ‘зусім нічога не разумець, не разбірацца ў чымсьці’
«Калі я хадзіў у залах выстаўкі так званага сучаснага мастацтва (і ў Варшаве, і ў іншых гарадах)… мяне не пакідала думка пра ‘бікіняжаў’ у мастацтве, пра важны, сур’ёзны твар стылягі, які высакамерна і грэбліва прапаведуе і мне, і вам, і ўсім сумленным людзям нешта вельмі моднае, вельмі высокае, вельмі заходнееўрапейскае, і яшчэ далей, у чым, дарэчы, сам ён, бедненькі, часцей за ўсё - ні бэ ні мя». Янка Брыль «Яшчэ раз па шчырасці»

Крылаты выраз з байкі Кандрата Крапівы «Дыпламаваны баран», мараль якой:
«Другі баран - ні «бэ», ні «мя»,
А любіць гучнае імя».
У байцы выраз выступае як версіфікацыйны варыянт агульнанароднага ‘ні бэ ні мэ ні кукарэку’

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада ☘️ - #прыказкі_прымаўкі

ДАЦЬ ГАРБУЗ - ‘адмовіць таму, хто сватаецца’.
«Яе асабліва травожыла тое, што Глушакі - сваты не абы-якія, ім не так проста даць гарбуз, паказаць, як ісці туды, адкуль прыйшлі, ні з чым… (Іван Мележ «Людзі на балоце»)

Фразеалагізм узнік у выніку пераасэнсавання свабоднага словазлучэння. На Украіне і ў некаторых раёнах Беларусі быў звычай: калі дзяўчына ці яе бацькі непрыхільна ставіліся да сватання, то маладому або свату давалі гарбуз як знак нязгоды.

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада☘️ - #прыказкі_прымаўкі

І Ў ХВОСТ І Ў ГРЫВУ - ‘вельмі моцна (біць, паганяць каго-небудзь, пападаць каму-небудзь)’

«А вунь і брат Міша ідзе. Награшыў я, госпадзі, будзе мне і ў хвост і ў грыву…» (Янка Брыль. Праведнікі і зладзеі)

Фразеалагізм узнік са свабоднага спалучэння слоў, якое першапачаткова ўжывалася, калі гаворка ішла пра каня.

Рубрыка «Смак роднай мовы» ❤️

Серада 🗝 - #прыказкі_прымаўкі

ТАБАКУ ВАЖЫЦЬ - ‘драмаць седзячы ці стоячы, то апускаючы, то падымаючы галаву’

«Што ты, табаку важыш? Ідзі ды кладзіся спаць. Гэта ж табе тут не карчма!» Янка Купала «Паўлінка»

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада🗝 - #прыказкі_прымаўкі

ПРЫШЫЙ КАБЫЛЕ ХВОСТ - ‘зусім непатрэбна, не мае дачынення да чаго-небудзь’.
«Мы ведаем, што чужы. Толькі ён, відаць, не чужы… - Разам градусы ціснуць!… Прымак - прышый кабыле хвост!» (Янка Брыль. У Забалоцці днее)

Паводле паходжання гэта «абломак» ад «прышый кабыле хвост, а ў яе свой ёсць».

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада 🗝 - #прыказкі_прымаўкі

ПЛЯЧЫСТЫ НА ЖЫВОТ - ‘прагны да яды, пражэрлівы, любіць многа есці’
«Шмыг узяў дзве смятаны, два гуляшы, два куфлі піва, разлічыўся каля касы. - Плячысты на жывот, - жартам сказаў начальнік цэха. - А рабіць не хоча». (В. Мыслівец «Гарачая сталь»)

Уласна беларускі фразеалагізм. Утвораны на ўзор шматлікіх фразеалагізмаў тыпу ‘востры на язык, лёгкі на ногі’. Упершыню ў літаратурнай мове выкарыстаны ў вершы К. Крапівы «Фрыцавы трафеі» (1941): «Сала, масла, цукар мёд гітлераўца вабяць: фрыц плячысты на жывот і мастак паграбіць».

Рубрыка "Смак роднай мовы" ❤️

Серада 💬 - #прыказкі_прымаўкі

ЯК ЦЕЛА БЕЗ ДУШЫ - (рускамоўны адпаведнік - 'как в воду опущенный') - вельмі сумны

Рубрыка "Смак роднай мовы" ❤️

Серада💬 - #прыказкі_прымаўкі

АБОЕ РАБОЕ - 'аднолькавыя, падобныя' (рускі адпаведнік - два сапога пара)
Сінонімы: роўны з роўнага цешыцца; адзін аднаго не перацягне; які ехаў, такі(такую) стрэў.

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада 🗝 - #прыказкі_прымаўкі

І ЖУК І ЖАБА - ‘усе без выключэння, усякі, кожны’
«Ён цяпер самы няўдачлівы ў Янкавінах чалавек. І жук і жаба будуць тыцкаць у яго пальцам» (Г. Далідовіч «Гаспадар-камень»)

Уласна беларускі фразеалагізм. Жук і жаба супрацьпастаўляюцца па сваёй мізэрнасці. У беларускай літаратуры ўпершыню ўжыты Я. Купалам у трагікамедыі «Тутэйшыя».

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада🗝 - #прыказкі_прымаўкі

АСІНА ПЛАЧА ПА КІМ - ‘хто-небудзь заслугоўвае пакарання’.
«Па табе і твайму сынку даўно сухая асіна плача» (М. Лобан «На парозе будучыні»).

Уласна беларускі фразеалагізм. Узнік па мадэлі фразеалагізмаў ‘вяроўка плача, пятля плача’. Асіна, а не яшчэ якое-небудзь дрэва выбрана, відаць, з той прычыны, што яна раней не ішла на апал, амаль не скарыстоўвалася як будаўнічы матэрыял і прыдатная была, на думку людзей, хіба толькі на шыбеніцы.

Рубрыка «Смак роднай мовы»❤️

Серада🗝 - #прыказкі_прымаўкі

НА СЁМЫМ НЕБЕ - ‘бязмерна шчаслівы, вельмі задаволены’. «Ён тут жа горача падзякаваў Дубку і яго двум памочнікам за ўдала праведзеную аперацыю. Дубок быў на сёмым небе ад радасці» (М. Лынькоў «Векапомныя дні»).

Калька з французскай мовы. Выток фразеалагізма - уяўленні старажытных грэкаў, арабаў пра будову свету: купал неба нібыта складаецца з сямі крыштальных сфер (на верхнім, сёмым небе, дзе знаходзіцца Бог, - рай, царства нябеснае).