26 лістапада 1930 году ў горадзе Ворша нарадзіўся беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, перакладчык, сцэнарыст і клясык беларускае літаратуры — Уладзімер Сямёнавіч Караткевіч.

Караткевіч зрабіўся адной з найбольш яскравых фігур беларускае літаратуры XX ст. Асаблівая яго заслуга — распрацоўка гістарычнае тэматыкі. Ён падняў у сваіх творах шырокія пласты нацыянальнае гісторыі, перадаўшы дух мінуўшчыны.

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

Як сказаць па-беларуску "ИЗ ОДНОГО ТЕСТА"?

🔸Чэрці адное шэрсьці
🔸Бліны-ляпешкі з аднае дзежкі (рас. "квашни")

❓Як вам такія ''чэрці''? 😊

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

Хутка ва ўсіх дамах краіны! 🐈🎄

ДÁЦЬ РÁДЫ (-У) можна каму ці чаму. А мае гэты выраз наступныя значэньні:

1. ДАЦЬ РАДУ: Парадзіць, параіць.

🔸Табе раду я дам, як бяду ашукаць. (Купала).

2. ДАЦЬ РАДЫ: Адолець, управіцца з кім-, чым-н.

🔸Кабанам цяжка было даць рады, яны раўлі, як зьвяры, і не хацелі ці не маглі падняцца. (Чорны).

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

УБЫЦЬ (ubyć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. Паменшаць, убавіцца ў колькасьці, аб'ёме, сіле і пад.

🔸Убыла вада ў сажалцы.
🔸Убыў дзень.

2. Зьнікнуць, аслабець.

🔸Убыла рашучасьць.

3. (звычайна з адмоўем «не»). Пражыць, прабыць пэўны час дзе-н.

🔸Парабак не ўбыў доўга на адным месцы. (Чорны).

4. Ужыцца з кім-н.

🔸[Старая:] — Ты вось ляжы, як пан, а я табе ўсюды спраўлюся .. З табою ж не ўбудзе ніхто. (Брыль).

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

ЧУХАЦЬ (čuchać)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. Скрэбці, драпаць, драць, каб пазбавіцца свербу.

🔸Кіраніха зьбянтэжылася, пачала костачкаю вялікага пальца чухаць праз хустку галаву. (Ермаловіч)
🔸Сабака прысеў на кастрыцы і задняю нагою стаў чухаць каля вуха. (Колас)
🔸Сьвіньня Рабая вельмі любіла, калі яе чухаеш, — ажно вочы заплюшчыць. (Брыль)

2. Пераноснае значэньне, размоўнае слова: трывожыць, турбаваць каго-н.

🔸[Забіч:] — І вы, Юліян Сяргеевіч, зусім слушна гаворыце: трэба нараду праводзіць. Пакуль нас ня чухаюць, дык лепей мы самі пачухаемся. (Савіцкі)
•••
Чухаць патыліцу — быць заклапочаным чымсьці — Няўжо і на нас запытаньне ў раён пасылаць будуць? — чухаў патыліцу бацька. (Сачанка)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

Бібікі біць — гультаяваць, бязьдзейнічаць; займацца пустымі справамі.

А яшчэ можна сказаць гэтак:

🔸Бáйды біць
🔸Лы́нды біць
🔸Тылылы́ біць
🔸Гýльма гуляць

❗️Бібікі — у некаторых беларускіх гаворках гэта "гузікі". Гэта дае падставу меркаваць, што першапачаткова бібікі біць значыла "гуляць у якуюсьці гульню з гузікамі".

❗️Бáйды біць — агульны выраз для бел. і ўкр. (байди бити, байдики бити).

Байда — устарэлае слова са значэньнем ‘барка’, роднаснае са словамі байдак, байдара, байдарка.

Словам байда называлі рачныя судны на Дняпры і яго прытоках. Праца людзей на байдзе, нанятых на пэрыяд навігацыі, здавалася лёгкім заняткам, нявартаю справаю (асабліва так глядзелі на яе тыя, хто на гэты час заставаўся адзін на гаспадарцы).

❗️Слова лы́нда мае некалькі значэньняў, але ў выразе, верагодна, ужываецца як адзінка вымярэньня даўжыні ці плошчы (’вузкая палоска зямлі, загон’).

❗️Тылылы́ — гэта пра балбатню. У некаторых беларускіх гаворках сустракаецца слова «тылілікаць», гэта значыць — утвараць адпаведныя гукі пры дапамозе языка.

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

АШЧАПÉРЫЦЬ (aščapieryć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

Размоўнае слова: моцна абхапіць, абняць.

🔸Ашчаперыўшы.. рыжаватую сынаву галаву,.. [Агата] моцна заплакала на ўсю хату. (Мурашка)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

Як мяўкаюць беларускія коцікі? 😻

Мяў, няў, княў, курняў, каў, яў!

🔸ЯЎкаюць — пінскія і слуцкія коцікі
🔸КАЎкаюць — коцікі Падзьвіньня і Падняпроўя
🔸НЯЎкаюць — у Лагойску і Загародзьдзі

Нават у суседніх вёсках каціная гаворка можа адрозьнівацца. Гэтак, коцік можа мяўкаць, каўкаць ці няўчыць.

Коцікі выказваюцца па-рознаму ў залежнасьці ад сытуацыі: прыкладам, у большасьці гаворак курняўканьне — гэта асобны каціны гук, лагодны ці жаласны, а яўканьне — зусім ня тое, што мяўканьне ці каўканьне.

Калі коцік задаволены, ён вуркоча, муркае ці вурчыць. У некаторых мясьцінах кажуць, што ён курняўкае ці "курню пяе". На паўночным захадзе, напрыклад, лічаць, што і ўзрушанае мяўканьне можна назваць "курняў“. Каб коцік вуркатаў, трэба яго пакарміць і прыгалубіць. Але варта быць пільнымі, бо вурчаць коцік можа ня толькі ад задавальненьня, але і тады, калі яму страшна ці балюча.

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

ЗЬДЗЯЦÍНЕЦЬ (ździacinieć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

У паводзінах, разважаньнях зрабіцца падобным да дзіця.

🔸Некаторыя хацелі адмахнуцца ад [гаворкі пра коней], казалі, што Агей ужо зьдзяцінеў на старасьць і сам ня ведае, што пляце. (Крапіва)
🔸— Дальбог, зьдзяцінеў стары, з малым біцца надумаўся! — абураецца нявестка Іваніха. (Васілевіч)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

ЖÁДНЫ (žadny)
(прыметнік, мужчынскі род)

Ніякі, ніводны.

🔸Бяз жаднай перашкоды партызаны выйшлі на дуброўскае поле. (Шчарбатаў)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

Хутка вясна! 😍

ЛЮТЫ (luty)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Другі месяц каляндарнага года.

🔸Гэтаю зімою .. [сьнегу] выпала мала, да самага лютага зямля ляжала амаль зусім голаю. (Васілёнак)

2. Злы, крыважэрны (пра жывёл).

🔸Лютыя камары.
🔸Люты зьвер.

3. Жорсткі, бязьлітасны (пра чалавека, яго стан).

🔸Люты вораг.
🔸Лютая нянавісьць.

3. Пераноснае значэньне: няшчадны, кровапралітны (пра бітву, бой і пад.).

🔸І ў час, калі была трывога,
Адною дружнаю сямьёю
Ішлі ў нялёгкую дарогу
За родны край мы ў люты бой. (Астрэйка)

4. Пераноснае значэньне: які прычыняе нясьцерпныя пакуты; невыказна цяжкі.

🔸Лютая сьмерць.
🔸Люты боль.

5. Які выражае жорсткасьць, злосьць.

🔸Люты позірк.
🔸Люты выгляд.

5. Суровы, дужа строгі.

🔸Люты нораў.

6. Вельмі моцны ў сваім праяўленьні; сіберны (пра зьявы прыроды).

🔸Лютая сьцюжа.
🔸Лютая бура.

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

ЛАСУНАК (łasunak)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Штосьці вельмі смачнае; улюбёная страва.

🔸️ Грыбы госьці, вядома, хвалілі, дый удаваліся яны такія, што маглі лічыцца ласункам. (Лужанін)

2. Звычайна множны лік (ласункі, -аў): салодкія кандытарскія вырабы і наогул усё смачнае; прысмакі. 

🔸️У парк рэдка хто заглядваў, і мядзьведзям ужо не прыносілі ніякіх ласункаў. (Даніленка)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск

ПÍЛЬНЫ (pilny)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Які патрабуе неадкладнага выкананьня, неабходны, тэрміновы.

🔸Толькі сыдзе сьнег — і да позьняе восені не было часу займацца падрыхтоўкаю: хапала іншае, больш пільнае работы! (С. Александровіч)
🔸Радыё — бясспрэчна, цудоўная рэч, але ж які неасьцярожны гэты Віцька Радзюк, калі карыстаецца ім бязь пільнае патрэбы — няхай чуе ўвесь сьвет. (Хадкевіч)

2. Старанны, руплівы, дбайны.

🔸— Але ж вы кажаце, што ён паслухмяны. А калі чалавек паслухмяны, то і пільны. (Пальчэўскі)

3. Уважлівы, неаслабны.

🔸Жыцьцё і творчасьць народнага паэта Беларусі Янкі Купалы прыцягваюць пільную ўвагу дасьледчыкаў яшчэ з тых часоў, калі выйшла ў сьвет першая яго кніжка. (Навуменка)

3. Зоркі, чуйны, праніклівы.

🔸Анісім спалохаўся пільнага Алімпінага позірку. (Сабаленка)

#беларусь #беларуский #belarus #беларускийязык #минск