Зь першым днём недалета і міжнародным днём абароны дзяцей, родненькія! 🥰

ЧЭ́РВЕНЬ (červień)
(назоўнік, мужчынскі род)
⠀
Шосты месяц каляндарнага года.
#словы_Ч

ЖВІР (žvir)
(назоўнік, мужчынскі род)

Рыхлая буйнаабломкавая асадкавая парода, складзеная з абгладжаных абломкаў горных парод і мінэралаў памерам 1-10 мм.

🔸️Плюхала і спакойна цякла рэчка, сіняя, халодная. Жаўцела жвірам на плыткіх месцах. (Чорны).
#словы_Ж

Як вам такі беларускі народны адказ расейскаму "выше головы не прыгнешь"? 😄

Знайшлі ў словазборы Вушаччыны Р. Барадуліна 💛

А памятаеце гэтую цудоўную байку Кандрата Крапівы? 🤍

ДЗЕД I БАБА

Ехаў Дзедка на кірмаш,
3 ім на возе — Баба.
Конік з выгляду — дарма,
Ды цягнуў ён слаба:

Меў не болей двух гадоў,
Як суседзі кажуць.
Баба ж тая — сем пудоў,
Сама меней, важыць.

Пад узгорак або ў гразь —
Конь насілу возьме.
Стала Баба памагаць...
Седзячы на возе.

Што ж, каню другі гадок,
Дык яна — за білы
Ды нагамі ў перадок
Пхне, як мае сілы.

— Кінь, дурная, бо зганю! —
Дзед тут Бабе кажа.—
Ты паможаш так каню,
Як хваробе кашаль.

— Ах ты, ёлупень стары! —
Баба Дзеда лае.—
Стой жа тут, хоць ты згары!
Мне бяда малая.

Потым — гоп яна з калёс,
Села ля дарогі,
А каня як чорт панёс,—
Дзе ўзяліся й ногі!

Ва ўстановах часам ёсць
Вось такія ж «бабы»:
Здэцца, й робяць яны штось,
Але справы — слабы.

Ды такая не ўцячэ!
Скажам ёй нарэшце:
— Мо без вас было б лягчэй?
Паспрабуйце злезці!

СТРЫÉЧНЫ (stryječny)
(прыметнік, мужчынскі род)

Які знаходзіцца ў сваяцтве па дзеду ці бабцы зь дзецьмі іх сыноў або дочак

🔸️За Ганьку заступаюцца стрыечныя сёстры: — А вам [дзеду] там цесна, лежачы на печы? Абы чапляцца да дзіцяці. (Васілевіч).
#словы_С

🐞БАГО́ЎКА (bahoŭka)
(назоўнік, жаночы род)
⠀
Тое, што і божая кароўка.
⠀
🔸Багоўка у тваёй далоні, як кропля цёплая крыві. (Караткевіч).
#словы_П

БАДЗЯЦЦА (badziacca)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. У пошуках чаго-н. весьці вандроўнае, бяз пэўнага занятку і прыстанішча жыцьцё.

🔸️Можна сабе ўявіць, якое шчасьце мець свой кут і ня мець вечнае патрэбы бадзяцца па сьвеце, каб зарабляць хлеб у чужых людзей! (Чорны).
🔸️Два гады бадзяўся Тодар па маёнтках, бяздомнік, безьзямельнік. (Чарнышэвіч).

2. Марна траціць час, сланяючыся бяз справы.

🔸️Сын трымаўся адзін, нудзеў, бадзяўся з кута ў кут і да ўсяго быў халодны і абыякавы. (Чорны).

3. Бязмэтна блукаць дзе-н.

🔸️Я прыйшоў у лес без якой там пэўнай мэты ці пільнае патрэбы. Проста бадзяўся па аглухлых палянах, дыхаў сыраватым паветрам. (Ігнаценка).
🔸️Ігнат бадзяўся то па агародзе, то па вуліцы, не знаходзячы месца. (Мележ).
#словы_Б

ФІЛІЖÁНКА (filižanka)
(назоўнік, жаночы род)

🔸️Ён трымаў філіжанку доўгімі пальцамі і больш нюхаў, чым
піў, і ноздры ягоныя трапяталіся ад асалоды, як у Адама ля забароненага дрэва. (Караткевіч).
#словы_Ф

БУРБАЛКА (burbałka)
(назоўнік, жаночы род)

Паветраны шарык у вадзе або іншай вадкасьці.

🔸️Дарожка, буйных сьветлых бурбалак, якая зьявілася на паверхні, сьведчыла, што на гэты раз бабёр паплыў пад вадою на сярэдзіну ракі. (В. Вольскі).
🔸️Буйны, як боб, град назойліва барабаніў па аканіцах, падымаў бурбалкі ў перапоўненым вадою раўчуку, што перасякаў двор. (Бажко).
#словы_Б

ГМАХ (gmach)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Вялікі вышынны будынак.

🔸️Я ў сталіцы ізноў сярод гмахаў-дамоў, што зьдзіўляюць красоюй небывалаю. (Журба).
🔸️Высокі клён, але і ён — па пояс дому-гмаху. (Макаль).

2. Пераноснае значэньне: увогуле пра што-н. вялікае, велічнае.

🔸️Грамада — вялікі гмах: адзін ляжа, сто ідзе,
А хто ж роўны грамадзе?! (Купала).
🔸️Дуб і сосны — векавыя гмахі, не баяцца бур і навальніц. (Пысін).
#словы_Г

КІШЭНЯ/КІШЭНЬ (kišenia/kišeń)
(назоўнік, жаночы род)

1. Частка адзеньня (штаноў, паліто, пінжака) у форме прышытага або ўшытага мяшочка для дробных рэчаў і грошай.

🔸️Кавалёва задумалася, дастала з кішэні паліто некалькі зярняты грэчкі і, разглядаючы, перагортвала іх на далоні. (Дуброўскі).

2. Пераноснае значэньне, размоўнае слова: дабрабыт, багацьце, грошы.

🔸️Буш быў сам ня свой: яго кішэні пагражала сур'ёзная небясьпека. (Маўр).

3. Асобнае аддзяленьне ў партфэлі, чамадане і пад.

4. Спэцыяльны тэрмін: пра паглыбленьне, выемку ў чым-н.

🔸️Кішэнь раны.
🔸️Кішэнь тоўстай кішкі.
#словы_К

ЦЫБÁТЫ (cybaty)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Высокі і тонкі, звычайна даўганогі.

🔸️Мірон быў худы, цыбаты дзяцюк. (Маўр).
🔸️Конь быў нізкарослы, грывасты, коньнік здаваўся залішне цыбаты, і ногі яго як не валачыліся па зямлі. (Лупсякоў).
🔸️Ззаду каля ласіхі мітусілася цыбатае ласянё. (Федасеенка).

2. Доўгі і тонкі, з падоўжанай часткаю ад ступні да калена (пра ногі).

🔸️Празвалі .. [Шайку] некалі чапляй за цыбатыя ногі, такія спрытныя і такія лёгкія, што яна і сапраўды, як чапля, прабіралася па любой дрыгве. (Лынькоў).
🔸️[Міхалючок] закруціўся па хаце, як падлетак, заскакаў на сваіх цыбатых нагах. (Чорны).
#словы_Ц

НАБАКÍР (nabakir)
(прыслоўе)

Ссунуўшы, ссунуўшыся па адзін бок, на вуха (аб манеры насіць галаўны ўбор).

🔸️Напяваючы песьню, насунуўшы шапку набакір, вяртаўся Ясь дамоў. (С. Александровіч).
🔸️Сьцяпанаў быў у новенькай гімнасьцёрцы, галіфэ, у зухавата ссунутай набакір фуражцы. (Алешка).
#словы_Н

ЛІ́ПЕНЬ (lipień)
(назоўнік мужчынскі род)
⠀
Сёмы месяц каляндарнага года.
⠀
❔Сябры, падзяліцеся, як праходзіць вашае лета?
#словы_Л

МУДРАГÉЛІСТЫ (mudrahielisty)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Цяжкі, для разуменьня, выкананьня; складаны.

🔸️Косьцік ужо ведаў, што настаўнік любіць гадаваць мудрагелістыя пытаньні. (Александровіч).

2. Замыславаты, вычварны.

🔸️Хлопцы заўважылі там [у мяшку] тоўсты пэндзаль, нейкія гумавыя валікі з мудрагелістымі ўзорамі, выразанымі на іх. (Нядзьведскі).
🔸️Сівы мох густа абляпіў ствалы дрэў, мудрагелістымі карункамі зьвісае з галін. (Кандрусевіч).
#словы_М