ЗАБАБÓНЫ (zababony)
(назоўнік, толькі множны лік)

Вера ў тое, што некаторыя зьявы і падзеі маюць таямнічы сэнс і зьяўляюцца прадказаньнем будучага.

🔸— Калі сустрэнеш папа на дарозе — не к дабру, — кажуць людзі. Міхалка плюе, нібы верыць у гэтыя дурныя забабоны. (Бядуля).
#словы_З

ЗАВАДА́ТАР (zavadatar)
(назоўнік, мужчынскі род)
⠀
Той, хто пачынае, арганізоўвае што-н.; верхавод, зачыншчык.
⠀
🔸Была .. [Майка] ў школе верхаводам, завадатарам усякіх гульняў. (Лынькоў).
🔸Заўсёды і ўсюды знойдзецца свой завадатар, нехта такі, хто становіцца над астатнімі. (Васілёнак).
#словы_З

ЗЁЛКА (ziołka)
(назоўнік, жаночы род)

Засушаная трава; лекавыя травы.

🔸Я часта прыпыняюся каля сталоў, дзе разлажылі прадаўшчыцы зёлкі, сабраныя з усіх лугоў, палёў, на скрыжаваньнях і на валатоўках. (Танк).
#словы_З

ЗАЛЯЦА́ЦЦА (zalacacca)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)
⠀
Аказваць увагу каму-н., імкнучыся выклікаць прыхільнасьць.
⠀
🔸Заляцацца ДА жанчыны.
🔸Усе ў брыгадзе ведалі, што Віталь заляцаецца да Тамары, але ці карыстаецца ён посьпехам у яе, пра гэта нічога пэўнага вядома не было. (Васілёнак).
⠀
❗Назоўнік: ЗАЛЯЦА́НЬНЕ.
#словы_З

ЗБАЁДАЦЬ (zbajodać)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. Размоўнае слова: згубіць, невядома дзе падзець.

🔸— Але воз трэба забраць зараз, каб стары за зіму не збаёдаў дзе яго. (Сабаленка).
🔸— А так, пячатка ў мяне з сабою, аформім цялят, а то яшчэ збаёдаеце, — гаварыў Тамаш. (Гурскі).

2. Загубіць, зьнішчыць.

🔸Збаёдаць чалавека.

3. Марна патраціць, перавесьці.

🔸Збаёдаць грошы.
#словы_З

ЗГАРУ́СЬЦІЦЬ (zharuścić)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. Размоўнае слова: зрабіць што-н. на скорую руку, абы-як (з-за недахопу сродкаў, уменьня).

🔸Поле — канюшынішча, — на якім сяк-так згарусьцілі першы ўкос, было чыстае, рудое... (Пташнікаў).

2. Набыць, прыдбаць што-н. зь вялікаю цяжкасьцю.

🔸Колькі ж год яшчэ трэба працаваць, каб зноў згарусьціць беднаму чалавеку сто рублёў. (Бядуля).
#словы_З

У слоўніку Байкова-Некрашэвіча знайшлі вось такое слоўца 😊

ЗУХВÁЛЬСТВА (zuchvalstva)
(назоўнік, ніякі род)

Саманадзейная хвальба, перабольшанае ўсхваленьне сваіх сіл і здольнасьцяў.
#словы_З

ЗРЭ́НКА (zrenka)
(назоўнік, жаночы род)

Адтуліна ў радужнай абалонцы, празь якую пранікае сьвятло ўнутр вока.

🔸️У цёмных павялічаных зрэнках сьвяцілася жудасьць. (Бядуля).
🔸️Вочы яго зь зелянінкаю у зрэнках цяпер, пры няроўным сьвятле лучыны, здаваліся суровымі і калючымі. (М. Ткачоў).
#словы_З

ЗАВÉЯ (zavieja)
(назоўнік, жаночы род)

Сьнежная бура; мяцеліца, завіруха.

🔸️Зімою суровыя завеі намяталі высокія гурбы сьнегу. (В. Вольскі).
🔸️Узьнялася завея, мяцеліца. Застагнаў, закрахтаў хвойнік. Пачаў кружыцца сьнег. (Бядуля).
#словы_З

ЗАПЭЦКАЦЦА (zapeckacca)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. У што, чым і без дапаўненьня. Забрудзіцца, вымазацца. Запэцкацца чарнілам.

🔸️Вучні запэцкаліся ў смалу і гразь. (Скрыпка).

2. Пераноснае значэньне: Зьняславіць сябе ганебным учынкам. 

🔸️— Каму помсьціць? Табе? Ты нават гэтага ня варты, Мікола! Запэцкаешся аб цябе. Брудны ты з галавы да ног. (Шашкоў).
#словы_З

❗Гэтаксама перакладаецца як "отверженный, пренебрежённый".

ЗАНЯДБÁНЫ (zaniadbany)
(прыметнік мужчынскі род)

1. Пакінуты без дагляду.

🔸У занядбаным палісадніку, над пажоўклым быльлём леташніх вяргінь, ціха шапацела кучаравая рабіна. (Стаховіч).

2. Такі, якому не ўдзялялася належная ўвага.

🔸Яшчэ ня так даўно апавяданьне ў нас лічылася занядбаным жанрам. (Бугаёў).

3. Такі, аб якім ня дбаюць; бедны.

🔸Паэт гаварыў ад імя занядбанай, прыгнечанай вёскі. Жыцьцё, побыт гэтай вёскі ён ведаў, як ніхто. (Навуменка).
#словы_З

ЗЬНЯНÁЦКУ (źnianacku)
(прыслоўе)

Раптоўна, нечакана, без папярэджаньня.

🔸️Затопленыя зьнянацку, немцы спачатку стоўпіліся невялікімі групамі, потым кінуліся хто куды. (Сіняўскі).
🔸️Двое мужчын.. падыходзяць да старасты, зьнянацку хапаюць яго і, разгойдаўшы, кідаюць цераз плот у крапіву. (Якімовіч).

📍Рас. (бранск.) изненачку. укр. знена‌цька, польск. znienacka, чэш. znenadaja, znenadajky і г. д. — ’нечакана’.
#словы_З

ЗГРА́БНЫ (zhrabny)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Прапарцыянальна і прыгожа складзены; спрытны.

🔸Аня была дзяўчына невысокая, гібкая, са зграбнай постацьцю, ружова-смуглявым тварам і ня надта цёмнымі валасамі, якія завіваліся кудзеркамі. (Карпюк).

2. Прыгожы па форме; далікатны.

🔸Белая кофта з адкінутым каўнерчыкам прыемна паказвае яе [Веры Ігнатаўны] зграбную шыю. (Пестрак).

3. Зроблены з мастацкім густам.

🔸Зграбная ваза.
🔸Зграбная статуэтка.

4. Грацыёзны ў позах і рухах.

🔸Зграбная паходка.
#словы_З

Пятнічная (і перадсьвяточная) актуалачка 😉

ЗАБУТЭ́ЛІЦЦА (zabutelicca)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

Тое, што і запіць.

🔸Забутэліцца так можна, што ад гарэлкі памрэш. (Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна).
#словы_З

ЗАСЬПÉЦЬ (zaśpieć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. Прыбыўшы, пасьпець убачыць, знайсьці каго-, што-н. на месцы.

🔸️Як я ні сьпяшаўся, цёткі Агапы на вуліцы ўжо не засьпеў. (Сачанка)

2. Застаць, захапіць дзе-н., у якім-н. стане, за якім-н. заняткам.

🔸️Алесь і Маеўскі сустрэліся позіркамі і апусьцілі вочы, нібы кожны засьпеў другога ў не зусім належным месцы, але цудоўна разумее, чаму ён тут. (Караткевіч)
#словы_З

ЗЬДЗЯЦÍНЕЦЬ (ździacinieć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

У паводзінах, разважаньнях зрабіцца падобным да дзіця.

🔸️Некаторыя хацелі адмахнуцца ад [гаворкі пра коней], казалі, што Агей ужо зьдзяцінеў на старасьць і сам ня ведае, што пляце. (Крапіва)
🔸️— Дальбог, зьдзяцінеў стары, з малым біцца надумаўся! — абураецца нявестка Іваніха. (Васілевіч)
#словы_З

ЗВАЖÁЦЬ (zvažać)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

Зьвяртаць увагу на каго-, што-н., надаваць значэньне каму-, чаму-н.

🔸️Даходзілі да Кастуся чуткі пра тое, што вучыцца там [у сэмінарыі] нялёгка, выкладчыкі муштруюць вучняў, але ён на гэта зважаў мала. (С. Александровіч)
#словы_З