СУРВЭ́ТКА (survetka)
(назоўнік, жаночы род)

1. Невялікі (звычайна квадратны) кавалак тканіны або паперы, якім карыстаюцца для засьцеражэньня вопраткі ў час яды, у цырульнях і пад.

🔸️Начальнік сядзіць за сталом.., падаткнуўшы пад бараду белую сурвэтку. (Сачанка).

2. Абрус (звычайна невялікіх памераў), якім накрываюць стол.

🔸️Палавічкі на падлозе, засланы бялюткаю сурвэткаю стол — усё тут было сьціпла і разам з тым акуратна. (Хадкевіч).
#словы_С

І па традыцыі: новы дзень — новае слова Вам ў скарбоначку 😊❤

СКАРБÓНКА (skarbonka)
(назоўнік, жаночы род)

1. Скрыначка, бляшанка і пад. з вузкаю шчылінаю для зьбіраньня, назапашваньня грошай.

🔸️Устаўшы раніцай,.. [Юра] разьбіў сваю фарфоравую скарбонку і пералічыў грошы. Было аж дваццаць два рублі. (Бяганская).

2. Бляшанка для збору ахвяраваньняў (у царкве, на відовішчах і пад.).

🔸️У зале пачыналіся скокі, і медныя гукі аркестра зьліваліся з бразгатам медзякоў у пустыя скарбонкі. (Гартны).

3. Пераноснае значэньне: запас грошай; асабовы рахунак эканоміі сродкаў.

🔸️[Кіра:] — Мы, тата, у камсамольскую скарбонку не адну тысячу паклалі. (Карпаў).

4. Тое, што і скарбніца.

🔸️На шчасьце, паявіўся Кібрык, які быў сапраўднаю скарбонкаю розных зьвестак і чутак. (Шыцік).
#словы_С

Зь першым днём вясны, сябры🕊

САКАВÍК (sakavik)
(назоўнік, мужчынскі род)

Трэці месяц каляндарнага года.
#словы_С

САРАМЯ‌ЖЛІВЫ (saramiažlivy)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Які саромеецца, бянтэжыцца; нясьмелы.

🔸️— Эх, вы: сарамяжлівая дзяўчына! — прамовіў Сухавараў крыху зьняважліва. (Колас).
Сарамяжлівы і як бы нечым заклапочаны, хлапчук схаваўся за матчыну сьпіну. (Сачанка).

2. Які выяўляе зьбянтэжанасьць, хваляваньне, нясьмеласьць.

🔸️Чутны сарамяжлівы голас: — І чаго вы, дзядзька Сілівон, упікаеце нас дарэмна. (Лынькоў).
🔸️Вусны Міхася кранула сарамяжлівая ўсьмешка. (Аношкін).

3. Поўны хваляваньня, зьбянтэжанасьці.

🔸️Сарамяжлівая радасьць.
#словы_С

СУТАРЭ́НЬНЕ (sutareńnie)
(назоўнік, ніякі род)

Памяшканьне пад першым паверхам будынка, ніжэй узроўню зямлі; падзямельле.

🔸️Наверсе жылі жандары, а ўнізе ў сутарэньні — майстэрня. (Галавач).
#словы_С

САКАТÁЦЬ (sakatać)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. Утвараць сокат (пра курэй).

🔸️Ходзіць курачка ля току і сакоча: — Ко-ку! Ко-ку! (Шушкевіч).

2. Стракатаць, утвараць строкат (пра насякомых, птушак).

🔸️Бясконцым, здаецца, на ўсю зямлю, хорам сакаталі конікі і пырскалі з-пад ног на ўсе бакі. (Дуброўскі).

3. Часта стукаць, страляць, трашчаць.

🔸️За сьцяною плаўна сакатала швейная машына. (Ракітны).

4. Пераноснае значэньне размоўнае слова: хутка, не сьціхаючы, гаварыць; балбатаць.

🔸️Сам Бабіч гаворыць мала, а толькі слухае, як другія сакочуць, прычым на яго твары ўвесь час красуе найдабрэйшая ўсьмешка. (Колас).
#словы_С

СПАГÁДА (spahada)
(назоўнік, жаночы род)

1. Спачуваньне каму-н. у сувязі з чым-н.

🔸️Але Стэпа была адна: ні помачы, ні спагады чакаць ёй не было адкуль... (Гартны).
🔸️У голасе Кірылы адчуваўся боль і спагада да жонкі, на лёс якой выпала гэтулькі клопатаў. (Гурскі).

2. Добразычлівыя адносіны да каго-, чаго-н.; маральная падтрымка.

🔸️Сьвет жорсткі, ніхто не разумее здольнага хлопца, нават свае людзі. Мае спагаду адно дзед. (Лужанін).

3. Літасьць да каго-н. з чыйго-н. боку.

🔸️Я ведаю, спагады ён ворагу не дасьць. (Глебка).
#словы_С

СКУГÓЛІЦЬ (skuholić)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. Жаласна выць, падвываць (пра жывёліну).

🔸️Сабака ўсё выў. Не, нават ня выў, а скавытаў, скавытаў ціха, расьцяжна, бы ўсё роўна галасіў, некага аплакваў .. «Чаго ён гэтак жаласьліва вые, чаго скуголіць?» (Сачанка).

2. Утвараць гукі, падобныя на выцьцё.

🔸️Мяце, скуголіць над платамі, над хатамі белая каламуць завірухі. (Ракітны).

3. Размоўнае слова: ціха, жаласна плакаць, енчыць.

🔸️А дзяўчынка скуголіць і скуголіць, быццам сваім плачам хоча перамагчы завею. (Асіпенка).

2. Пераноснае значэньне, размоўнае слова: наракаць, скардзіцца, прасіць чаго-н.

🔸️— І навошта гэта, і навошта, — скуголіў пасажыр. — Выпілі б па чарцы дый разьехаліся... (Корбан).
#словы_С

СТА́НІК (stanik)
(назоўнік, мужчынскі род)
⠀
Тое, што і бюстгальтар.
#словы_С

СТРЫÉЧНЫ (stryječny)
(прыметнік, мужчынскі род)

Які знаходзіцца ў сваяцтве па дзеду ці бабцы зь дзецьмі іх сыноў або дочак

🔸️За Ганьку заступаюцца стрыечныя сёстры: — А вам [дзеду] там цесна, лежачы на печы? Абы чапляцца да дзіцяці. (Васілевіч).
#словы_С

СТАРЧАКÓМ (starčakom)
(прыслоўе)

1. Стаўма, вэртыкальна, старчма.

🔸️Падняўшы гарачы прэнт.. і трымаючы яго старчаком, як сьвечку, каваль падышоў бліжэй да хлапца. (Кулакоўскі).

2. Тарчма (пра валасы, шчаціну і пад.).

🔸️Валасы стаяць старчаком, як іголкі ў вожыка, мне іх ніколі не ўдавалася прычасаць. (Навуменка).
#словы_С

САМЛÉЦЬ (samleć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

1. Страціць прытомнасьць.

🔸️Галіна Адамаўна самлела, у яе здарыўся сардэчны прыступ. (Шамякін).

2. Анямець ад нечаканага страху, зьдзіўленьня і пад.

🔸️Зірнуў я і аж самлеў — за авечкамі з ашчэранай пашчай здаравенны рыжы воўк бяжыць. (Ляўданскі).
🔸️Паварушыліся [хлопцы] — і зараз жа храснуў леташні сухі чаротнік. Самлелі хлопцы, затаілі дыханьне, прыслухаліся — нічога. (Маўр).

3. Здранцьвець, страціць адчувальнасьць.

🔸️Доўга Міхалка пісаў. Самлела, моцна зайшлася ў яго рука. (Лужанін).

4. Зьнясілець ад стомленасьці, сьпёкі і інш.

🔸️Дзед адцягвае Лазара ад мяшка, і рукі ў Лазара дрыжаць мацней, вось-вось самлеюць пальцы і пусьцяць мяшок. (Галавач).
🔸️[Гарпіна:] Ой, не, адпачнём пакуль у садзе, а то я так самлела ў сьпякоце, што хоць у бочку з вадой лезь... (Губарэвіч).
#словы_С

СТЫРНÓ (styrno)
(назоўнік, ніякі род)

1. Руль.

🔸️Камбайн папыхвае дымком,
Здаецца — люльку курыць.
Сядзіць Аўдуля за стырном,
Пад сонцам вочы жмурыць. (Калачынскі).

2. Пераноснае значэньне; чаго або якое. кніжны стыль: тое, пры дапамозе чаго кіруюць чым-н.

🔸️Наша партыя .. разьбіла і скінула ўладу капітала ў Расіі і ўзяла дзяржаўнае стырно ў свае рукі. (Колас).
#словы_С

СЫСУН (sysun)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Дзіцяня млекакормячай жывёліны, якое сьсе маці.

🔸️Цётка Палагея, трымаючы за заднія ногі чорнагаловага сысуна, тройчы лінула на яго вады з кубка. (Ермаловіч).

2. Размоўнае слова, жартаўлівае слова, жартаўлівы выраз: маленькае дзіця; немаўля.

3. Размоўнае слова у іранічным сэнсе: малады, нявопытны ў якой-н. справе чалавек.

4. Толькі множны лік (сысуны, -оў). Тое, што і млекакормячыя.
#словы_С

Як сказаць па-беларуску "Один на один" ці "тет-а-тет"?

Проста!

🔸️сам-насам
#словы_С

СПАКВАЛЯ (spakvala)
(прыслоўе)

Размоўнае слова: паступова, патроху; марудна, павольна.

🔸️Ноч спакваля ахінала зямлю. (Асіпенка).
🔸️Сучча трашчала, языкасты касьцёр займаўся спакваля. (Лойка).
🔸️Асобныя лісты, пачырванеўшы, абрываюцца і спакваля падаюць на дарогу. (Скрыган).
#словы_С

🐌 Наконт смоўжыкаў і сьлімачкоў часта вядуцца спрэчкі. Слоўнікі гэтаксама адназначнага адказу на пытаньне, ці ёсьць паміж імі розьніца, не даюць.

Гэтак, існуе два варыянты:

1️⃣ Смоўж — малюск без ракавіны,
Сьлімак — малюск, які мае ракавіну.

2️⃣ (гэтага варыянту прытрымліваемся і мы):
смоўж = сьлімак (рас. "улитка")

📍А яшчэ, думаецца нам, нездарма, існуе беларуская народная прымаўка:

🔸️Смоўж паўзе, пачаканку вязе (рас. "Улита едет, когда-то будет").

📧Што можна сказаць дакладна, дык гэта тое, што знак @ па-беларуску прынята называць СЬЛІМАКОМ

СМОЎЖ (smoŭž)
(назоўнік, мужчынкі род)

🔸️Смоўж мокры, як скручаны сьлівень,
Ляжаў, павялічаны шклом. (Калачынскі).
🔸️[Алёша:] — Ведаеш, Рая... Мне страшэнна не падабаецца, што гэты прылізаны смоўж, — кіўнуў ён у бок Арэшкіна, — гэты Хлестакоў жыве ў вас... (Шамякін).
#словы_С

Як Вам надвор’е, сябры? Не сьцюцюрыліся? 😁

СЬЦЮЦЮ́РЫЦЦА (ściuciurycca)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

Сьцюцюрыцца, сьцяцюрыцца, счучурыцца — прытуліцца, сьціснуцца, скружніцца, суцішыцца.

🔸Як толькі вечар, яны каля бацькі сьцюцюрацца.
🔸Малы з холаду сьцяцюрыўся, аж будзіць балюча.
🔸Селі пад ёлачку, счучурыліся ўдваіх.

❕Слова "сьцюцюрыцца" — зь Віцебшчыны.
❕Сьцюцюрыцца можна ад холаду, страху.
#словы_С