Зь першым днём восені, даражэнькія! 🍁🍂

ВÉРАСЕНЬ (vierasień)
(назоўнік мужчынскі род)
⠀
Дзевяты месяц года.
⠀
🔸Быў канец верасьня, і маладыя бярозкі на ўзьлесьсі стаялі ў залатым убраньні. (Шамякін)
⠀
❓ Ці любіце вы восень?
#слову_В

🌽КІЯ́Х/КАТА́Х/КІЁЎКА (kijach/katach/kijoŭka)
(назоўнік)

🔸Гэтаксама КАТАХ — гэта суквецьце з патоўшчанаю восьсю: катах вярбы, катах кукурузы.

🔸КІЁЎКАЮ недзе на Беларусі называюць яшчэ і пухоўку (рас. "рогоз").

💭А якія назвы чулі Вы?
#словы_К

Падабаецца нам гэтае слова, а Вам? ❤️

МІНА́К (minak)
(назоўнік, мужчынскі род)
⠀
Тое, што і прахожы.
⠀
🔸Мінак паглядзеў на Мірона, як на пустое месца і пашыбаваў сабе далей. (Аўласенка).
#словы_М

💭А Вы ня блытаеце рас. "камыш", "рогоз" и "тростник"?

P. S. "Тростник" у розных слоўніках перакладаецца па-рознаму:

🔸трысьцё
🔸трысьнёг
🔸трысьціна

P. P. S. Кажуць, фота ''чарота'' у нас усё роўна няслушнае, за што выбачаемся (мы, на жаль, не батанікі). Але тут галоўнае, каб ''рогоз'' Вы ''камышом'' больш не называлі'' 😄💕

КРÓХКI (krochki)
(прыметнік, мужчынскі род)

Які лёгка крышыцца, распадаецца на часткі; ломкі.

🔸Крохкі лёд.
🔸Крохкае дрэва.
🔸Вязалі снапы асьцярожна: крохкая салома, калі моцна закручваць перавясла, ірвалася. (Мележ).
#словы_К

📍ВЫГО́ДА і ВЫ́ГАДА

▪️У беларускай мове існуюць словы ВЫГО́ДА і ВЫ́ГАДА, якія маюць рознае значэньне, таму ўжываць іх трэба правільна.
⠀
▪️Слова ВЫ́ГАДА абазначае тое ж самае, што "выгода" ў расейскай мове: карысьць, прыбытак; разьлік. А вось нашая ВЫГО́ДА мае ўжо іншыя значэньні.
⠀
ВЫГО́ДА (vyhoda)
(назоўнік, жаночы род)
⠀
1. пераважна множны лік (выгоды, -аў). Усё, што задавальняе максымальныя запатрабаваньні, чым зручна карыстацца.
⠀
🔸Кватэра з выгодамі.
🔸Добры хутар! Месца вясёлае, усе выгоды пад рукою. Тут табе і зямля, і паша, і дровы. (Колас).
⠀
2. Прывольле.
⠀
🔸У калгасе на выгодзе, На палянцы ля крыніцы Разышліся ў карагодзе Маладыя жарабіцы. (Крапіва).
⠀
🔍Зьвернем увагу на цікавы адметны выраз «быць (жыць) на выгодзе» — жить привольно, вольготно. Радкі з народнай песьні: «Была я ў мамачкі на выгодзе, садзіла арэшанькі ў гародзе».
#словы_В

У гэты халодны восеньскі дзень цёплае відэа ад @mr.pokee 🦔

📢 Уключайце гук! 🕺

❤️ Ёсьць тут аматары вожыкаў?

Сёньня, апроч слова, дзелімся з Вамі і кавалачкам творчасьці цудоўных @nizkiz. Зноў уключайма гук! 🕺

💭Ці ёсьць тут фанаты @nizkiz? 😊

ЛУНA‌ЦЬ (łunać)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)
⠀
🔸Плаўна лятаць, рухацца ў паветры.

🎶NIZKIZ — Люстэрка

Так губляю вочы блакітныя ў чырвоным,
Застаючыся сам-насам сабе незнаёмы.
Не адчуваю час...

Я гляджу ў люстэрка i мераю ў iм адлегласьць
Да тваіх прывідаў маўкліва дзіўных дагэтуль,
Што разбуралі нас...

Цiха лунае гук. Раю застацца тут...

Дзе мы супраць усіх.
Нерухома дэманы твае сьпяць у коме.
Гэта наш амаль новы шанец.
Дык прымай мае віншаваньні.

Так блукаюць думкі адлігаю, крадучыся
Мы даўно ня тыя з табою,
Кiм нас усе лічаць.
Зноў i таму, відаць,

Я малюю зоркі бясконца на яе целе
І фатаграфую ў цемры здымнай кватэры,
Каб сонца не спужаць.

Цiха лунае гук.
Раю застацца тут...

Дзе мы супраць усіх.
Нерухома дэманы твае сьпяць у коме.
Гэта наш амаль новы шанец.
Дык прымай мае віншаваньні.
#словы_Л

Дазволім сабе трошкі кантэнту 16+ (ці 18+? 🤔). У кожным разе — хвілінка народнага гумару! 🤭

✏️Як сказаць па-беларуску: ''РАД БЫ В РАЙ, ДА ГРЕХИ НЕ ПУСКАЮТ''?
⠀
А вось гэтак:

🔸Пайшоў бы ў мніхі, дык яйцы ліхі.
⠀
📝P. S. Мніх — (састарэлае) манах.
#прыказкі #прымаўкі

НАПАВÉР (napavier)
(прыслоўе)

У доўг, у крэдыт.

🔸У Пінску Лабановіч і краму сабе аблюбаваў, дзе можна браць сёе-тое напавер, бо грошы не заўсёды бываюць у кішэні. (Колас).
#словы_Н

Мацнейшы верш пра нашую родную Мову 💙

БЯЗМОЎЕ
(Янусь Малец)

Прысьнілася:
Плача гаротная мова,
За дротам калючым
Прыгожыя словы,
Праходзіць ля дрота
Пачварная варта,
I страшна мне стала:
Я сам – з аўтаматам!

А хто я:
Змагар
Ці я з варты бяздумнай?
Ды хто б я ні быў,
Усё роўна мне сумна,
Бо сон – пра жыцьцё
Маёй горкай Айчыны,
Што зноў нарадзіла
Маўклівага сына.

О, колькі жыве іх,
Зьнямелых,
Наўкола!
Страшэннае
З грукатам коціцца кола.
Зьлятаюць дажджынкі
атрутныя з хмары –
То нам за бязмоўе
Расплата і кара!

То кара няшчырым,
Крыклівым паэтам,
Што вершы плятуць
У чарзе па манэту.
Да вас,
Без'языкіх палітыкаў зграя,
Праклён нашых продкаў
Зь нябёсаў зьлятае!

...Апоўначы ўзбуджана
З ложка я ўскочыў
І доўга па хаце
Да раніцы крочыў.
Нібы насланьнё,
Хтось шаптаў мне на вуха:
«Без мовы народ –
Як гармонік без духу».

У цяжкім адчаі
Прысеў на канапу
...З пакоя дзіцячага клікнулі:
– Папа!
Скрозь сьлёзы прыпомніў
Вясковую хату,
Да болю знаёмае,
Роднае:
– Тата!

Гэтаксама ў некаторых слоўніках — ХРЫБÉТ ці ХРЫБÉТНІК. Ну, і ПАЗВАНОЧНІК, вядома ж 🤷‍♀️

ХРЫБÉТНІЦА (chrybietnica)
(назоўнік, жаночы род)

Апорны элемэнт шкілета хрыбетных жывёл (у тым ліку, шкілета чалавека).

📸 @rhileephotog
#словы_Х

✏️Што беларусы кажуць замест "ПЕРВЫЙ БЛИН КОМОМ"?
⠀
А вось што:
⠀
🔸Першае цялятка — шчанятка
🔸Першыя каты — за платы
🔸Першы плод — за плот
🔸Першую работу за плот выкідаюць
🔸Першы блін — сабаку
#фразэалягізмы

Запомнім: "КАТОРАЯ ГАДЗIНА?" і "КОЛЬКІ ЧАСУ?" маюць розныя значэньні (паказана на малюнку).
⠀
⏰На пытаньне "каторая гадзіна?" адказваем: першая, другая... і г. д. (парадкавыя лічэбнікі).
⠀
1. Для першай паловы гадзіны (ад нуля да 30 хвілін) ужываем прыназоўнік НА:
⠀
🔸дзесяць хвілін на першую,
🔸палова на пятую.
⠀
2. Для другой паловы гадзіны ўжываем прыназоўнікі ДА, БЕЗ, ЗА:
⠀
🔸чвэрць (або квадранец) да шостай,
🔸за дзесяць хвілін дзявятая,
🔸без дваццаці пяці дзясятая.
⠀
⏰На пытаньне "КАЛІ?" адказваем з прыназоўнікам А (АБ):
⠀
🔸а другой,
🔸аб адзінаццатай,
🔸апоўдні,
🔸апоўначы,
🔸а палове на сёмую.
🔸але: у дваццаць хвілін на восьмую.
⠀
Паводле: @radiosvaboda

Увага! Наперадзе шмат мяккіх знакаў 🤭

ТРЫ́ЗЬНЕНЬНЕ (tryźnieńnie)
(назоўнік, ніякі род)

1. Стан паводле дзеяслова трызьніць.

🔸У паўдрымоце, у гарачым трызьненьні Саша прыціскала галаву Шапятовіча да сваіх грудзей. (Шамякін).

2. Бяссэнсавая гаворка хворага, які знаходзіцца бяз памяці.

🔸На задніх фурманках везьлі, відаць, цяжка параненых, бо цяпер над дарогаю чуліся прыглушаныя стогны, словы трызьненьня. (М. Ткачоў)

3. Пазбаўленая сэнсу балбатня, бязглузьдзіца.

🔸[Рыбакоў:] – Усё, што вы пагаварылі тут, – дзікае трызьненьне. (Асіпенка).

4. Галюцынацыя.

🔸Некалькі гадзін Іван спаў непрабудна і глыбока, потым ліпкая мешаніна трызьненьня і рэальнасьці пачала блытацца, кружыць у яго цьмянай, соннай сьвядомасьці. (Быкаў).

5. Мары, думкі аб кім, – чым-н.

🔸Але Ірма там будзе. І будзе аўтарскае трызьненьне ёю, шчымліва-ціхае і бясконцае – як песьня падбітае птушкі. (Карамазаў).
#словы_Т

💍ШЛЮ́БНА (šlubna)
(прыслоўе)

Як мы перакладзем з расейскай на беларускую ўстойлівы выраз “жить в браке”? Не задумваючыся скалькуем: жыць у шлюбе.

Прыймаецца. Але ці адзіны гэта варыянт? Ці абавязкова калькаваць?

У “Слоўніку беларускай мовы” Івана Насовіча знаходзім прыслоўе ''ШЛЮБНА'' (в законном браке). І наступны ўзор ужываньня:

🔸Невядома, ці шлюбна яны жывуць між сабою.

Згадзіцеся, гучыць проста й натуральна.

📍Аўтар: @andreyburets
#словы_Ш

КАСТРЫ́ЧНІК (kastryčnik)
(назоўнік мужчынскі род)

Дзясяты месяц каляндарнага года.

🔸Быў цёплы кастрычнік. Бярозы ў залатым убраньні кланяліся цягніку. (Шамякін).
#словы_К