Әлеуметтанулық зерттеулердің деректеріне сәйкес, қазақстандық жастардың өмірлік басымдықтардың ішінде бірінші орында отбасы, содан кейін денсаулығы мен достары келеді.
Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Айман Жүсіпова атап өткендей, ауыл және қала жастары құндылықтарының айқын бөлінуіне қарамастан, бұл үш фактор барлық жастар арасында тұрақты.
Сонымен қатар, жастар арасында ең бағаланбайтын құндылықтардың ішінде өз қабілетін іске асыра білу. Бұл ел жастарының жұмысқа орналасуына әсер ететін үлкен мәселе.
Жоғары білімнің болуы бүгінгі таңда тиімді жұмысқа орналасуға кепіл бола ала ма? Қазақстан жастарының азаматтық белсенділігі мен саясатқа қатысу деңгейі қандай? Халықтың бұл санаты қаншалықты діни? Сондай-ақ, бүгін ҚР-дағы жастар қандай тілде сөйлейді және ойлайды?
Қазақстандық жастардың әлеуметтік портретін анықтайтын негізгі үрдістер мен факторлардың егжей-тегжейлі талдауын оқыңыз.
Сілтеме төменде.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Айман Жүсіпова атап өткендей, ауыл және қала жастары құндылықтарының айқын бөлінуіне қарамастан, бұл үш фактор барлық жастар арасында тұрақты.
Сонымен қатар, жастар арасында ең бағаланбайтын құндылықтардың ішінде өз қабілетін іске асыра білу. Бұл ел жастарының жұмысқа орналасуына әсер ететін үлкен мәселе.
Жоғары білімнің болуы бүгінгі таңда тиімді жұмысқа орналасуға кепіл бола ала ма? Қазақстан жастарының азаматтық белсенділігі мен саясатқа қатысу деңгейі қандай? Халықтың бұл санаты қаншалықты діни? Сондай-ақ, бүгін ҚР-дағы жастар қандай тілде сөйлейді және ойлайды?
Қазақстандық жастардың әлеуметтік портретін анықтайтын негізгі үрдістер мен факторлардың егжей-тегжейлі талдауын оқыңыз.
Сілтеме төменде.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Әлеуметтанушы, ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпованың пікірінше, адам өзінің болашақ саяси мансабына саналы түрде инвестиция жасай отырып, саясатпен кез келген жаста айналыса алады.
Егер саяси белсенділік мүмкіндігі туралы айтатын болсақ, Қазақстанда 20 жасында азамат аудандық немесе облыстық деңгейдегі мәслихаттың депутаты бола алады. 25 жасында жоғары білімі және белгілі бір жұмыс тәжірибесі болған жағдайда ол сот немесе мәжіліс депутаты лауазымына үміткер бола алады. 30 жасында сенатқа ұсынылатын мүмкіндік бар.
ҚР азаматтарының қай жаста жоғары ел Президенті мемлекеттік лауазымға үміткер болу құқығы бар? Жалпы жастар бүгінде елімізде болып жатқан саяси үдерістерге қаншалықты тартылған?
Бұл сұрақтарға жауаптар төмендегі сілтеме бойынша.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Егер саяси белсенділік мүмкіндігі туралы айтатын болсақ, Қазақстанда 20 жасында азамат аудандық немесе облыстық деңгейдегі мәслихаттың депутаты бола алады. 25 жасында жоғары білімі және белгілі бір жұмыс тәжірибесі болған жағдайда ол сот немесе мәжіліс депутаты лауазымына үміткер бола алады. 30 жасында сенатқа ұсынылатын мүмкіндік бар.
ҚР азаматтарының қай жаста жоғары ел Президенті мемлекеттік лауазымға үміткер болу құқығы бар? Жалпы жастар бүгінде елімізде болып жатқан саяси үдерістерге қаншалықты тартылған?
Бұл сұрақтарға жауаптар төмендегі сілтеме бойынша.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің негізгі объектілерінің бірі жастарды және жалпы халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын азаматтарды қолдау болып табылады.
Әлеуметтік осал халықтың әртүрлі санаттарына, оның ішінде жастарға қатысты саясат әртүрлі және бірнеше бағыттардан тұрады. Әңгіме бірнеше деңгейден тұратын мемлекеттік бюджеттен төлемдер алу және білім беру, тұрғын үй саясаты, медициналық қызметтер және т. б. саласындағы белгілі бір жеңілдіктер туралы болып отыр.
Жалпы, халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдау шаралары егжей-тегжейлі жазылған. Соған қарамастан, ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпованың пікірінше, оларды іс жүзінде жүзеге асырудың тиімділігін бағалау өте қиын. Бұған әлеуметтік қамсыздандыру саласын реттеудің бытыраңқылығы да әсер етеді, осыған байланысты ҚР Әлеуметтік кодексін әзірлеу туралы шешім қабылданды.
Басқа кедергілердің қатарында - халықтың әлеуметтік осал топтарының белгілі бір топтары туралы шоғырландырылған деректердің болмауы, сондай-ақ жергілікті бюджеттердің шектеулі мүмкіндіктері бар.
Айман Жүсіпова халықтың әлеуметтік осал топтарына, атап айтқанда жастарға қатысты саясат пысықталып, өзгертілуі тиіс екенін атап өтті. Қаралып отырған бағытта мемлекет қызметінің толық ашықтығын қамтамасыз ету қажет.
Сондай-ақ, жағдайды оның алушылары болып табылатын азаматтардың көзімен түсіну және көру, содан кейін іске асырылатын саясатқа өзгерістер енгізу үшін халықтың әлеуметтік осал топтары қатарындағы азаматтардың қажеттіліктеріне мониторинг жүргізу мағынасы бар.
Тақырыптың егжей-тегжейлі талдауын төмендегі сілтеме арқылы оқыңыз.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Әлеуметтік осал халықтың әртүрлі санаттарына, оның ішінде жастарға қатысты саясат әртүрлі және бірнеше бағыттардан тұрады. Әңгіме бірнеше деңгейден тұратын мемлекеттік бюджеттен төлемдер алу және білім беру, тұрғын үй саясаты, медициналық қызметтер және т. б. саласындағы белгілі бір жеңілдіктер туралы болып отыр.
Жалпы, халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдау шаралары егжей-тегжейлі жазылған. Соған қарамастан, ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпованың пікірінше, оларды іс жүзінде жүзеге асырудың тиімділігін бағалау өте қиын. Бұған әлеуметтік қамсыздандыру саласын реттеудің бытыраңқылығы да әсер етеді, осыған байланысты ҚР Әлеуметтік кодексін әзірлеу туралы шешім қабылданды.
Басқа кедергілердің қатарында - халықтың әлеуметтік осал топтарының белгілі бір топтары туралы шоғырландырылған деректердің болмауы, сондай-ақ жергілікті бюджеттердің шектеулі мүмкіндіктері бар.
Айман Жүсіпова халықтың әлеуметтік осал топтарына, атап айтқанда жастарға қатысты саясат пысықталып, өзгертілуі тиіс екенін атап өтті. Қаралып отырған бағытта мемлекет қызметінің толық ашықтығын қамтамасыз ету қажет.
Сондай-ақ, жағдайды оның алушылары болып табылатын азаматтардың көзімен түсіну және көру, содан кейін іске асырылатын саясатқа өзгерістер енгізу үшін халықтың әлеуметтік осал топтары қатарындағы азаматтардың қажеттіліктеріне мониторинг жүргізу мағынасы бар.
Тақырыптың егжей-тегжейлі талдауын төмендегі сілтеме арқылы оқыңыз.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
Жастар жұмыссыздығы ең алдымен қалаларда жоғары деңгейде. Бұл ауылдық жерлерден ішкі миграциямен байланысты. Жастардың сыртқа кетуінің негізгі факторларының бірі ауылдық жерлерде сапалы білім алуға қолжетімділіктің нашарлығы болып табылады. Кем дегенде, мұны кәсіптік мектептердің басым көпшілігі (87%) қалаларда орналасқандығы көрсетеді.
Гендерлік фактор жастардың жұмысқа орналасуына да әсер етеді. Әйелдер арасындағы жұмыссыздық ерлердегі 3,4%-ға қарағанда 4,6% деңгейінде сақталды. «Әйелдер» деп аталатын мамандықтар бәсекеге қабілетті емес, көбінесе аз төленеді. «Бүгінде еңбек нарығында ер адамдар жиі алатын арнайы-техникалық білімі бар кадрлар сұранысқа ие. Атап айтқанда, көмір және тау-кен өндіру, мұнай өңдеу аудандарында ерлер еңбегі басым және әйелдер еңбегі неғұрлым толық қолданылатын кәсіпорындар нашар дамыған», - деп атап өтті Жүсіпова.
Жастарды жұмыспен қамту мәселесін кеңейте отырып, тағы бірнеше себептерді анықтауға болады: жұмыс берушілер жалдамалы жұмыс тәжірибесінен 3-5 жыл талап еткен кезде «алғашқы жалдау тұзағы». Бағдарлану жастар беделі сол немесе өзге мамандықтар әкеп соғатын переизбытку заңгерлер мен экономистер. Сондай-ақ, жастардың мамандық таңдауы әрқашан жеке қызығушылықтан туындамайды. 2020 жылы «Жастар» ҒЗО жүргізген зерттеу нәтижелері жастардың үштен бір бөлігі ғана өз кәсібін жеке мүдделері негізінде таңдағанын көрсетті. Сұратылған жастардың 23,7%-ы мамандық таңдауға ата – аналары ықпал етті, тағы 6,4%-ы оқуға гранттардың болуына, 4%-ы достарының ұсыныстарына сүйенді», - дейді Жүсіпова.
2020 жыл жастардың жұмысқа орналасуы мен жұмыспен қамтылуы мәселесін одан сайын ушықтыра түсті. Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтері бойынша, пандемияға байланысты әлемдегі әрбір 5-ші жас жұмысынан айрылды. Сауалнама «Жастар» ҒЗО 2020 жылы бекітеді, бұл енгізілген ТӨТЕНШЕ жағдай режимін және карантин жарияланған 13,2% респонденттер атап өткендей, тағы да басқа жұмыстар. «Бұл, мысалы, сауда саласында айқын көрінді, өйткені бүкіл әлемде онлайн-сауда жаңа серпін алды, оның таралуына азаматтар тауарларды сатып алудың жаңа әдеттерін қалыптастырған кезде қозғалысты мәжбүрлі шектеу кезеңі қатты әсер етті», − деп атап өтті Жүсіпова. Сондай-ақ, ол қысқа мерзімді болашақта туризм, мейрамхана және қонақ үй бизнесі салаларының қысылуын күту керек екенін атап өтті. Ұзақ мерзімді болашақта оларды қалпына келтіру мүмкін. Сонымен қатар, экономикалық жағдайдың нашарлауына байланысты Өнер, ойын-сауық және демалыс салаларында жұмыспен қамтуды одан әрі қысқартуға болады.
Жастар жұмыссыздығының өсуіне адамдарды машиналармен ауыстыру және еңбек процестерін автоматтандыру әсер етуі мүмкін. «Түрлі мамандардың бағалауы бойынша қазіргі кәсіптердің 66%-ы таяудағы 10-20 жылда жойылып кетеді, сонымен қатар 47%-дан астамы таяудағы 5-10 жылда нарықта пайда болады», - деп түйіндеді Жүсіпова.
https://iwep.kz/#/posts/6040c7325fb3932faa0f55c2/#header
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жұмыссыздық #Жастар #Қазақстан
Гендерлік фактор жастардың жұмысқа орналасуына да әсер етеді. Әйелдер арасындағы жұмыссыздық ерлердегі 3,4%-ға қарағанда 4,6% деңгейінде сақталды. «Әйелдер» деп аталатын мамандықтар бәсекеге қабілетті емес, көбінесе аз төленеді. «Бүгінде еңбек нарығында ер адамдар жиі алатын арнайы-техникалық білімі бар кадрлар сұранысқа ие. Атап айтқанда, көмір және тау-кен өндіру, мұнай өңдеу аудандарында ерлер еңбегі басым және әйелдер еңбегі неғұрлым толық қолданылатын кәсіпорындар нашар дамыған», - деп атап өтті Жүсіпова.
Жастарды жұмыспен қамту мәселесін кеңейте отырып, тағы бірнеше себептерді анықтауға болады: жұмыс берушілер жалдамалы жұмыс тәжірибесінен 3-5 жыл талап еткен кезде «алғашқы жалдау тұзағы». Бағдарлану жастар беделі сол немесе өзге мамандықтар әкеп соғатын переизбытку заңгерлер мен экономистер. Сондай-ақ, жастардың мамандық таңдауы әрқашан жеке қызығушылықтан туындамайды. 2020 жылы «Жастар» ҒЗО жүргізген зерттеу нәтижелері жастардың үштен бір бөлігі ғана өз кәсібін жеке мүдделері негізінде таңдағанын көрсетті. Сұратылған жастардың 23,7%-ы мамандық таңдауға ата – аналары ықпал етті, тағы 6,4%-ы оқуға гранттардың болуына, 4%-ы достарының ұсыныстарына сүйенді», - дейді Жүсіпова.
2020 жыл жастардың жұмысқа орналасуы мен жұмыспен қамтылуы мәселесін одан сайын ушықтыра түсті. Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтері бойынша, пандемияға байланысты әлемдегі әрбір 5-ші жас жұмысынан айрылды. Сауалнама «Жастар» ҒЗО 2020 жылы бекітеді, бұл енгізілген ТӨТЕНШЕ жағдай режимін және карантин жарияланған 13,2% респонденттер атап өткендей, тағы да басқа жұмыстар. «Бұл, мысалы, сауда саласында айқын көрінді, өйткені бүкіл әлемде онлайн-сауда жаңа серпін алды, оның таралуына азаматтар тауарларды сатып алудың жаңа әдеттерін қалыптастырған кезде қозғалысты мәжбүрлі шектеу кезеңі қатты әсер етті», − деп атап өтті Жүсіпова. Сондай-ақ, ол қысқа мерзімді болашақта туризм, мейрамхана және қонақ үй бизнесі салаларының қысылуын күту керек екенін атап өтті. Ұзақ мерзімді болашақта оларды қалпына келтіру мүмкін. Сонымен қатар, экономикалық жағдайдың нашарлауына байланысты Өнер, ойын-сауық және демалыс салаларында жұмыспен қамтуды одан әрі қысқартуға болады.
Жастар жұмыссыздығының өсуіне адамдарды машиналармен ауыстыру және еңбек процестерін автоматтандыру әсер етуі мүмкін. «Түрлі мамандардың бағалауы бойынша қазіргі кәсіптердің 66%-ы таяудағы 10-20 жылда жойылып кетеді, сонымен қатар 47%-дан астамы таяудағы 5-10 жылда нарықта пайда болады», - деп түйіндеді Жүсіпова.
https://iwep.kz/#/posts/6040c7325fb3932faa0f55c2/#header
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жұмыссыздық #Жастар #Қазақстан
ХХІ ғасырдың басында БҰҰ жастарға тікелей әсер ететін бес проблемалық аспектіні белгіледі – бұл жаһандану; жастарға үлкен әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану көлемінің өсуі; олардың қарулы қақтығыстарға құрбандар және жауынгерлер ретінде де қатысуы; АҚТҚ/ЖҚТБ-ның таралуы; жаһандық қартайып келе жатқан қоғамындағы ұрпақтар арасындағы қатынастардың өсіп келе жатқан маңыздылығы. Осылайша, жастар әлеуметтік және экономикалық өзгерістердің алдыңғы қатарында екендігі танылды, яғни оның адамгершілік-идеологиялық тәрбиесі өте маңызды.
ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпованың пікірінше, кез келген мемлекет жалпы білім беретін мектептер мен мектептен тыс мекемелер арқылы жүзеге асыра отырып, өзіне тәрбиелік, әлеуметтендіру функциясын алуға тиіс.
Өсіп келе жатқан ұрпақ басты стратегиялық ресурс екенін түсінетін мемлекеттер оның өмірлік мүдделерін қамтамасыз етуді өздерінің басым міндеттерінің бірі ретінде қояды. Бұл міндет әсіресе жас таланттар үшін өсіп келе жатқан жаһандық бәсекелестік жағдайында өзекті болып отыр.
«Дамыған елдер жастар саясатына бюджеттік шығыстарды өсіріп, бейінді басқару құрылымдарын оңтайландырып, академиялық қоғамдастықтың назарын ұлттық және халықаралық деңгейлерде осы саясаттың түрлі аспектілеріне бағыттайтыны кездейсоқ емес», - деп атап өтті А.Жүсіпова.
Мемлекет жас ұрпақты тәрбиелеу процесіне белсенді араласуы керек пе? Болашақта жастардың өмір сапасына әсер ету үшін батыс елдерінде қандай маңызды бастамалар жүзеге асырылады? Еуроодақтың жастар бағдарламаларының ерекшелігі неде?
Бұл туралы біздің жаңа материалда төмендегі сілтемеде.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
https://iwep.kz/#/posts/60c329515fb3932faa0f5628/#header
ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпованың пікірінше, кез келген мемлекет жалпы білім беретін мектептер мен мектептен тыс мекемелер арқылы жүзеге асыра отырып, өзіне тәрбиелік, әлеуметтендіру функциясын алуға тиіс.
Өсіп келе жатқан ұрпақ басты стратегиялық ресурс екенін түсінетін мемлекеттер оның өмірлік мүдделерін қамтамасыз етуді өздерінің басым міндеттерінің бірі ретінде қояды. Бұл міндет әсіресе жас таланттар үшін өсіп келе жатқан жаһандық бәсекелестік жағдайында өзекті болып отыр.
«Дамыған елдер жастар саясатына бюджеттік шығыстарды өсіріп, бейінді басқару құрылымдарын оңтайландырып, академиялық қоғамдастықтың назарын ұлттық және халықаралық деңгейлерде осы саясаттың түрлі аспектілеріне бағыттайтыны кездейсоқ емес», - деп атап өтті А.Жүсіпова.
Мемлекет жас ұрпақты тәрбиелеу процесіне белсенді араласуы керек пе? Болашақта жастардың өмір сапасына әсер ету үшін батыс елдерінде қандай маңызды бастамалар жүзеге асырылады? Еуроодақтың жастар бағдарламаларының ерекшелігі неде?
Бұл туралы біздің жаңа материалда төмендегі сілтемеде.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #Жастар
https://iwep.kz/#/posts/60c329515fb3932faa0f5628/#header
