Польскія паўстанцы у 1863 г. у сваёй інструкцыі называюць мову беларусаў "русінскай". Гэта быў час, калі беларуская нацыянальная ідэя яшчэ не была нават агучана. Да "Гомона" яшчэ 20 гадоў. Просты народ называўся тутэйшымі, рускімі, літвінамі. Мову называлі простай, мужыцкай, русінскай, літвіна-рускай ну і беларускай, но ў асноўным этнографы. Этнічна беларуская інтэлігенцыя станавілась часткай рускай і польскай нацый. Але ўжо быў "краёвы" літвінізм ў польскакультурных людзей і заходнерусізм у рускакультурных людзей.
Крыніца:
"Восстание 1863 г. Материалы и документы." Москва-Вроцлав, 1965.
Крыніца:
"Восстание 1863 г. Материалы и документы." Москва-Вроцлав, 1965.
1504 г. Устаноўчы ліст караля польскага і вялікага князя літоўскага Аляксандра Ягелончыка на заснаванне кляштара і касцёла ордэна бернардынцаў у г. Полацку. Галоўны архіў старажытных актаў у Варшаве, Каронная метрыка (Libri Inscriptionum), Кніга 20, с. 173-174.
Жыхары Полацку Аляксандрам называюцца "Rutheni" (русіны).
Крыніца
Жыхары Полацку Аляксандрам называюцца "Rutheni" (русіны).
Крыніца
Аказваецца, што вядомы выпадак, пра які пішуць у Вікіпедыі, маўляў, Зізаній называў старабеларускую "літоўскай", адносіцца да выдання ім "Катэхізіса" С. Буднага у Маскве (1627 г.), дзе мову ВКЛ называлі "літоўскай". А ў самім ВКЛ, дзе сваю мову называлі "рускай", у нясвіжскім выданні (1562 г.) таксама "руская". А "оглашеніе" яшчэ не па "літоўску", а па "словенску".
Forwarded from Литовская Русь
Катехизис — труд западнорусского протоиерея Лаврентия Зизания напечатанный в Москве в 1627 году. Изначально писан был на западнорусском языке, затем переведён на церковнославянский.
Примечательна вводная строка: "Книга глаголемая по гречески катихисисъ, по литовски оглашение. Рускимъ же языкомъ нарицаемая беседословие". Примечательно тем, что в катехизисе Симона Будного изданном в Несвиже в 1562 году "оглашение" именуется не от имени литовского языка, а от славянского. В Москве же нередко именовали западнорусский язык литовским, иногда белорусским (например, так же именовал его и Богдан Хмельницкий). В самом же Великом княжестве Литовском он назывался исключительно русским.
Также характерен момент, что Зизаний поместил в катехизис главу о крещении русского народа.
Примечательна вводная строка: "Книга глаголемая по гречески катихисисъ, по литовски оглашение. Рускимъ же языкомъ нарицаемая беседословие". Примечательно тем, что в катехизисе Симона Будного изданном в Несвиже в 1562 году "оглашение" именуется не от имени литовского языка, а от славянского. В Москве же нередко именовали западнорусский язык литовским, иногда белорусским (например, так же именовал его и Богдан Хмельницкий). В самом же Великом княжестве Литовском он назывался исключительно русским.
Также характерен момент, что Зизаний поместил в катехизис главу о крещении русского народа.
Forwarded from Литовская Русь
Катехизис — труд Симона Будного напечатанный в Несвиже в 1562 году на западнорусском языке. К сожаленю, лучшей оцифровки не нашлось.
С самого начала на титульной странице нас встречает пояснение: "Катихисис ... для простых людей языка руского".
В предисловии в заглавии: "Ко всем благоверным христианом языка руского предисловие в Катихисию".
Далее в с самом предисловии пояснение термина: "Катихисис слово есть греческого языка, сказует же ся на словенскую речь оглашение или гласом учение".
Начало катехизиса: "Катихисис для деток христианьских языка Руского, коротко выложена".
Об идолопоклонстве в русских землях и что в обязанности царей и князей и иных в искоренении оного: "Таковых бы теперь по всех Руских землях вельми пильная потреба, где ся идолы и розличных бялванов вже от колькя сот лет так намножило, иже за ними и Бога люд посполитый забыл".
С самого начала на титульной странице нас встречает пояснение: "Катихисис ... для простых людей языка руского".
В предисловии в заглавии: "Ко всем благоверным христианом языка руского предисловие в Катихисию".
Далее в с самом предисловии пояснение термина: "Катихисис слово есть греческого языка, сказует же ся на словенскую речь оглашение или гласом учение".
Начало катехизиса: "Катихисис для деток христианьских языка Руского, коротко выложена".
Об идолопоклонстве в русских землях и что в обязанности царей и князей и иных в искоренении оного: "Таковых бы теперь по всех Руских землях вельми пильная потреба, где ся идолы и розличных бялванов вже от колькя сот лет так намножило, иже за ними и Бога люд посполитый забыл".
А я думаю: чаму я ніколі ў дзяцінстве не чуў слова "патэльня"? А гэта проста рэгіяналізм, аказваецца.
Крыніца: «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак»
Крыніца: «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак»
Forwarded from Верашчака
Антоній Сялява ў 1622 г. быў упэўнены, што ў Наваградку жыве Русь. Пішучы пра поспехі рэфармацыі ў гэтым горадзе, ён адзначаў, што "часцей зараз у Наваградку Русь зборы наведвае", чым цэрквы. Пры гэтым Наваградак тады ўжо даўно быў часткай геаграфічнай Літвы. Наваградак, Гродна і іншыя заходнія часткі Беларусі сталі называцца Літвой раней за ўсіх пасля стварэння ВКЛ. Усходняя палова Беларусі (граніца па Мінску), тым часам, яшчэ у XVI стагодзі завецца Руссю.
1) Sielawa A. Antelenchus. Wilno, 1622. S. 48 // Российский государственный архив древних актов (РГАДА) БМСТ/ИН № 2801
2) Марзалюк І. А. Гістарычны альманах т. 9 с. 117
1) Sielawa A. Antelenchus. Wilno, 1622. S. 48 // Российский государственный архив древних актов (РГАДА) БМСТ/ИН № 2801
2) Марзалюк І. А. Гістарычны альманах т. 9 с. 117
Польскія драматычныя творы XVIII ст.
З ліку драматычных твораў XVIII ст. найбольш каштоўны моўны матэрыял змяшчае рукапісны зборнік 1787 г. складзены выкладчыкамі рыторыкі Забельскай гімназіі (на Полаччыне) Марашэўскім і Цацэрскім. У камедыях гэтага зборніка разам з персанажамі, якія гавораць па польску выступаюць сяляне, якія гавораць па беларуску. У "Камедыі", першым творы гэтага зборніка, беларускі тэкст перавышае польскі (у адносінах 3 : 2). У другім творы, "Доктар паняволі", у некаторых сцэнах чацвертага акта выступаюць сяляне Хвёдар і Апанас, якія размаўляюць па-беларуску.
У гэтых творах беларускія словы ўжо пішуцца пераважна па фанетычным прынцыпе - вельмі падобна да сучаснай беларускай мовы.
Прыклады беларускай лексікі: moy, toy, ,mieysce, niechay, dzieciey, kurey, daruy, padumay, bole, biada, wialmozny, iaho, iano, ciapier, iaszczo, ciabie, mianie, bahaty, czalawiek, prabawac, malaczu, wiedama, smieszana, woko, heto, niczoho, ciaszko, douho, mnoho, dzien, cielo, placio, zycio, budziec, idziec, rasciec, siadzic, urodzic, krou, prauda, douha, mauczac, byu, kazau, uziau, wiedau, zabiu (аднак адначаосв і з "w": prawda, byw, chaciew і г. д.), cisnuc, kazuc, haworuc, musiuc, robiuc, hoczuc, iskac, irwac, duza, nada, machliar, naprymier, nielzia, nietuci, spasiba, tahdy, tutacka, usiotki, wosieka.
А. І. Жураўскі "Гісторыя беларускай літаратурнай мовы". Т. 1. — Мн., 1967
З ліку драматычных твораў XVIII ст. найбольш каштоўны моўны матэрыял змяшчае рукапісны зборнік 1787 г. складзены выкладчыкамі рыторыкі Забельскай гімназіі (на Полаччыне) Марашэўскім і Цацэрскім. У камедыях гэтага зборніка разам з персанажамі, якія гавораць па польску выступаюць сяляне, якія гавораць па беларуску. У "Камедыі", першым творы гэтага зборніка, беларускі тэкст перавышае польскі (у адносінах 3 : 2). У другім творы, "Доктар паняволі", у некаторых сцэнах чацвертага акта выступаюць сяляне Хвёдар і Апанас, якія размаўляюць па-беларуску.
У гэтых творах беларускія словы ўжо пішуцца пераважна па фанетычным прынцыпе - вельмі падобна да сучаснай беларускай мовы.
Прыклады беларускай лексікі: moy, toy, ,mieysce, niechay, dzieciey, kurey, daruy, padumay, bole, biada, wialmozny, iaho, iano, ciapier, iaszczo, ciabie, mianie, bahaty, czalawiek, prabawac, malaczu, wiedama, smieszana, woko, heto, niczoho, ciaszko, douho, mnoho, dzien, cielo, placio, zycio, budziec, idziec, rasciec, siadzic, urodzic, krou, prauda, douha, mauczac, byu, kazau, uziau, wiedau, zabiu (аднак адначаосв і з "w": prawda, byw, chaciew і г. д.), cisnuc, kazuc, haworuc, musiuc, robiuc, hoczuc, iskac, irwac, duza, nada, machliar, naprymier, nielzia, nietuci, spasiba, tahdy, tutacka, usiotki, wosieka.
А. І. Жураўскі "Гісторыя беларускай літаратурнай мовы". Т. 1. — Мн., 1967