Ньурба куорат Н.И.Харитонов-Николай Чуор аатынан "Кыталык" КД-гар СӨ ситэриилээх былааһын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуотун кэмигэр, "Кыайыы Знамятын" үөрүүлээх быһыыга-майгыга көрүстүбүт. Төһө даҕаны 80 сыл кэриҥэ аастар, Улуу Кыайыы сүҥкэн суолтата өссө дириҥээн иһэр. Бэрт уһун кэмҥэ эйэлээх халлаан анныгар олордубут. Биһиги дойдубут чулуу бэрэстэбиитэллэрэ аҕа көлүөнэ килбиэннээх суолун салҕаан, Анал байыаннай эпэрээссийэҕэ кыттан, дойдуларын көмүскүү сылдьаллар. Бу сыл өссө биир улуу Кыайыы сылынан буолуохтун. Бу туһугар бары бииргэ сомоҕолоһон үлэлиэхтээхпит, байыастарбытыгар эрэллээх тыыл буолуох тустаахпыт. Улууска "Кыайыы Знамята" сылдьар кэмигэр киэҥ хабааннаах элбэх тэрээһиннэр ыытылла тураллар. Бүгүн ытыктыыр аҕам саастаах дьоммутугар, тыыл бэтэрээннэригэр үбүлүөйдээх "Кыайыы 80 сыла" мэтээллэр туттарылыннылар.
Ньурба улууһугар өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуота түмүктэннэ. Отчуоттарга барыта 1226 киһи кытынна, тус боппуруостарынан приемҥа 92 киһи сырытта.
Бу киэһэ СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Георгий Михайлович Степанов салайааччылаах улахан бөлөх Ньурба куорат олохтоохторун иннигэр отчуоттаата. Үгэс курдук, отчуот иннинэ дьону тус боппуруостарынан приемнааһын тэрилиннэ. Мунньахха 260 кэриҥэ киһи кытынна. Отчуоту дьүүллэһии көхтөөхтүк барда. Ньурбаҕа гаас кэлиитин, Убайаан орто оскуолатын уонна 3 №-дээх начаалынай оскуола дьиэлэрин тутуутун, моргу кытта тэҥҥэ «Быраһаайдаһар саала наадатын, «Березовка» микро-оройуоҥҥа уоту киллэрии, уот саахалланар түгэнигэр Ньурбаҕа резервнэй подстанция, үүт харчытын туһунан ыйытыктар киирэн хоруйданнылар. СВО-ҕа өлбүт байыас ийэтэ оҕолорго «по потере кормильца» ананар федеральнай биэнсийэ кээмэйин, өлбүтүн кэннэ оҥоһуллар төлөбүрүн ылыыта уонна наҕаарадатын ирдэһиитэ эрэйдээҕин улаханнык хараастан-айманан туран санаатын тиэртэ. Кыһалҕалаах боппуруостары Георгий Михайлович өрөспүүүбүлүкэ биэдэмистибэлэрин икки ардынааҕы хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин быһыытынан хонтуруолга ылыах буолла. Итини таһынан хаһаайыстыбалаах дьоҥҥо уотурба таһыытын ороскуотун толуйуу, «Саахалланар туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагыраама салҕаныытын, Интэриэт тарыыба олус үрдүгүн, ыт боппуруоһун уо.д.а. ыйыттылар. Маннык көрсүһүүлэргэ дьон санаатын, кыһалҕатын аһаҕастык этинэрэ үчүгэй, туһааннаах дьон инники үлэлэригэр учуоттаналларыгар наада. Улуус олохтоохторо СӨ ситэриилээх былааһын отчуотун биһирииллэрин биллэрдилэр. Ааспыт нэдиэлэ бүтэһигэр Үөһээ Бүлүүгэ СӨ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев Бүлүү өрүс бэтэрээ эҥэрин гаастааһын боппуруоһугар салайан ыыппыт сүбэ мунньаҕар кыттыбытым. Быйылгыттан «Сахатранснефтегаз» тэрилтэ Үөһээ Бүлүү 10 нэһилиэгэр гаас киллэрэр соруктаах үлэни саҕалыахтаах. Ол кэнниттэн «күөх төлөн» Ньурбаҕа улууһугар кэлэрэ былааннанар. Ньурба улууһун нэһилиэнньэлээх пууннарын гаастааһыҥҥа үлэ былаана сөбүлэһиннэриигэ сылдьар. Бүттэҕинэ Айсен Сергеевич Ньурбаҕа бу докумуоҥҥа илии баттыы кэлиэхтээх. Тутуу боппуруостарыгар чааһынай-муниципальнай партнерствонан үлэлээһин бэрээдэгэ СӨ Бырабыыталыстыбатын уурааҕынан үчүгэй кэмнэргэ диэри тохтотулунна. Онон былааннаабыт, саҕалаан испит үлэлэрбитин хайдах гынан олоххо киллэрэр суоллары толкуйдуубут. Каадырынан хааччыйыыга күүстээх судаарыстыбаннай бырагыраама ырытан оҥоһуллуохтаах. Үлэлии кэлэр дьону олохсутар инниттэн, биһиги нэһилиэктэргэ хааччыллыылаах уопсай дьиэлэри тутабыт. Быйыл этэҥҥэ буоллаҕына Ньурба куоракка саҕалыахпыт. Улууһум дьоно-сэргэтэ өрөспүүбүлүкэ ситэриилээх былааһын отчуотугар көхтөөхтүк кыттыбыккытыгар махтанабын.
Бу киэһэ СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Георгий Михайлович Степанов салайааччылаах улахан бөлөх Ньурба куорат олохтоохторун иннигэр отчуоттаата. Үгэс курдук, отчуот иннинэ дьону тус боппуруостарынан приемнааһын тэрилиннэ. Мунньахха 260 кэриҥэ киһи кытынна. Отчуоту дьүүллэһии көхтөөхтүк барда. Ньурбаҕа гаас кэлиитин, Убайаан орто оскуолатын уонна 3 №-дээх начаалынай оскуола дьиэлэрин тутуутун, моргу кытта тэҥҥэ «Быраһаайдаһар саала наадатын, «Березовка» микро-оройуоҥҥа уоту киллэрии, уот саахалланар түгэнигэр Ньурбаҕа резервнэй подстанция, үүт харчытын туһунан ыйытыктар киирэн хоруйданнылар. СВО-ҕа өлбүт байыас ийэтэ оҕолорго «по потере кормильца» ананар федеральнай биэнсийэ кээмэйин, өлбүтүн кэннэ оҥоһуллар төлөбүрүн ылыыта уонна наҕаарадатын ирдэһиитэ эрэйдээҕин улаханнык хараастан-айманан туран санаатын тиэртэ. Кыһалҕалаах боппуруостары Георгий Михайлович өрөспүүүбүлүкэ биэдэмистибэлэрин икки ардынааҕы хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин быһыытынан хонтуруолга ылыах буолла. Итини таһынан хаһаайыстыбалаах дьоҥҥо уотурба таһыытын ороскуотун толуйуу, «Саахалланар туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагыраама салҕаныытын, Интэриэт тарыыба олус үрдүгүн, ыт боппуруоһун уо.д.а. ыйыттылар. Маннык көрсүһүүлэргэ дьон санаатын, кыһалҕатын аһаҕастык этинэрэ үчүгэй, туһааннаах дьон инники үлэлэригэр учуоттаналларыгар наада. Улуус олохтоохторо СӨ ситэриилээх былааһын отчуотун биһирииллэрин биллэрдилэр. Ааспыт нэдиэлэ бүтэһигэр Үөһээ Бүлүүгэ СӨ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев Бүлүү өрүс бэтэрээ эҥэрин гаастааһын боппуруоһугар салайан ыыппыт сүбэ мунньаҕар кыттыбытым. Быйылгыттан «Сахатранснефтегаз» тэрилтэ Үөһээ Бүлүү 10 нэһилиэгэр гаас киллэрэр соруктаах үлэни саҕалыахтаах. Ол кэнниттэн «күөх төлөн» Ньурбаҕа улууһугар кэлэрэ былааннанар. Ньурба улууһун нэһилиэнньэлээх пууннарын гаастааһыҥҥа үлэ былаана сөбүлэһиннэриигэ сылдьар. Бүттэҕинэ Айсен Сергеевич Ньурбаҕа бу докумуоҥҥа илии баттыы кэлиэхтээх. Тутуу боппуруостарыгар чааһынай-муниципальнай партнерствонан үлэлээһин бэрээдэгэ СӨ Бырабыыталыстыбатын уурааҕынан үчүгэй кэмнэргэ диэри тохтотулунна. Онон былааннаабыт, саҕалаан испит үлэлэрбитин хайдах гынан олоххо киллэрэр суоллары толкуйдуубут. Каадырынан хааччыйыыга күүстээх судаарыстыбаннай бырагыраама ырытан оҥоһуллуохтаах. Үлэлии кэлэр дьону олохсутар инниттэн, биһиги нэһилиэктэргэ хааччыллыылаах уопсай дьиэлэри тутабыт. Быйыл этэҥҥэ буоллаҕына Ньурба куоракка саҕалыахпыт. Улууһум дьоно-сэргэтэ өрөспүүбүлүкэ ситэриилээх былааһын отчуотугар көхтөөхтүк кыттыбыккытыгар махтанабын.
Киэһэ Георгий Михайлович Степанов салайааччылаах Бырабыыталыстыба оробуочай бөлөҕө кыттыылаах, өрөспүүбүлүкэ ситэриилээх былааһын отчуотун түмүктэринэн уонна СӨ Ил Дарханын стратегическай ыйаахтарынан сүбэ мунньах ыытылынна. 2024 сылга СӨ Ил Дарханын 9 стратегическай ыйааҕын олоххо киллэрии саҕаламмыта. Бу 5 сылга өрөспүүбүлүкэ аһаҕас (публичнай) былааһын уорганнарын үлэтигэр булгуччулаах уонна приоритетнай хайысхаларынан буолаллар. Ил Дархан «СӨ-гэр дьадайыыны утары охсуһуу дьаһалларын туһунан», «СӨ-гэр олохтоох производствоны уонна туризмы сайыннарыы туһунан», «СӨ транспортнай уонна энергетическэй инфраструктуратын түргэнник сайыннарыы туһунан», «СӨ креативнай экэниэмикэтин сайдыытын туһунан, «СӨ-гэр судаарыстыбаннай салайыы туһунан» уо.д.а стратическай суолталаах ыйаахтары толорууга ыытыллар уонна былааннанар үлэни дьүүллэстибит.