АНЁЛ (anioł)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. У рэлігійным вучэньні пасланец бога, якога малявалі ў выглядзе юнака з крыламі.

🔸— О! — выгукнуў.. [партызан] маладым голасам. — Хто ты? Анёл зь неба ці зорка вячэрняя? (Шамякін).

2. Пераноснае значэньне: увасабленьне чаго-н. дадатнага, ідэальнага.

🔸Анёл прыгажосьці.
🔸Анёл цярплівасьці.
🔸А сам.. [Паходня], калі на тое пайшло, не такі ўжо анёл, не такі чысьцюля, ян прыкідваецца, — дадаў Шнітаў. (Хадкевіч).
#словы_А

КО́ЎЗАНКА (koŭzanka)
(назоўнік, жаночы род)

Размоўнае слова: расчышчанае месца, пакрытае лёдам, для катаньня; каток.

🔸Убачыць зімой на тратуары коўзанку — і няхай сабе тут людзі ня людзі, а яна [жонка], як маленькая — раз і пакаўзнулася... (Васілевіч).
#словы_К

ХÁЛЕПА (chalepa)
(назоўнік, жаночы род)

1. Надвор'е са сьнегам і дажджом; мокры сьнег.

2. Вадкі бруд, што ўтвараецца ад дажджу ці мокрага сьнегу.

Мінула восеньская халепа, падшэрхла, пабралася ў груды гразь. (Місько).
Халепа страшная была, секла, ды яшчэ зь ветрам. (Дубоўка).
[Старая:] — Ды і дарогу пазамятала. Такая ж ноччу халепа была, ня дай божа... (Кандрусевіч).
#словы_Х

Раім зьвярнуць ўвагу на апошнія два прыклады 😅

✏️Як гучыць па-беларуску: "ЛЮБИШЬ КАТАТЬСЯ — ЛЮБИ И САНОЧКИ ВОЗИТЬ"?

🔸Любіш паганяць, любі і каня гадаваць.
🔸Любіш гасьцяваць, любі і гасьціну вітаць.
🔸Любіш ездзіць, любі і саначкі цягаць.
🔥Любіў цалаваць — любі і калыхаць (любі і палюляць).
🔥Умеў гуляць — умей і дзіця забаўляць.
#фразэалягізмы

​🇧🇾🇧🇾 Времена года и погода :: Словарь белорусского 🇧🇾🇧🇾

Времена года - Поры года
Зима - Зіма
Лето - Лета
Весна - Вясна
Осень - Восень

Небо - Неба
Облако - Воблака
Радуга - Вясёлка
Холодная (погода) - Халодны
Жаркая (погода) - Спякотны

Жарко - Спякотна
Холодно - Холадна
Солнечно - Сонечна
Облачно - Воблачна
Влажно - Сыра

Идет дождь - Ідзе дождж
Идет снег - Ідзе снег
Ветрено - Ветрана
Какая погода? - Як надвор'е?

Хорошая погода - Добрае надвор'е
Плохая погода - Дрэннае надвор'е
Какая температура? - Якая тэмпература?
На улице 24 градуса - 24 градусы

А хто гэта ў нас тут вызірае? Гэта ж 2024 год! 🤗

Велічэзны дзякуй вам, нашыя родненькія, за яшчэ адзін праведзены разам год! За вашую бясконцую падтрымку, тысячы цёплых словаў і шчырыя ўсьмешкі! 💔

Хай гэты год прынясе кожнаму з вас толькі найлепшае! З блізкім Новым годам, сябры! ✨✨✨

Бібікі біць — гультаяваць, бязьдзейнічаць; займацца пустымі справамі.

А яшчэ можна сказаць гэтак:

🔸️Бáйды біць
🔸️Лы́нды біць
🔸️Тылылы́ біць
🔸️Гýльма гуляць

❗️Бібікі — у некаторых беларускіх гаворках гэта "гузікі". Гэта дае падставу меркаваць, што першапачаткова бібікі біць значыла "гуляць у якуюсьці гульню з гузікамі".

❗️Бáйды біць — агульны выраз для бел. і ўкр. (байди бити, байдики бити).

Байда — устарэлае слова са значэньнем ‘барка’, роднаснае са словамі байдак, байдара, байдарка.

Словам байда называлі рачныя судны на Дняпры і яго прытоках. Праца людзей на байдзе, нанятых на пэрыяд навігацыі, здавалася лёгкім заняткам, нявартаю справаю (асабліва так глядзелі на яе тыя, хто на гэты час заставаўся адзін на гаспадарцы).

❗️Слова лы́нда мае некалькі значэньняў, але ў выразе, верагодна, ужываецца як адзінка вымярэньня даўжыні ці плошчы (’вузкая палоска зямлі, загон’).

❗️Тылылы́ — гэта пра балбатню. У некаторых беларускіх гаворках сустракаецца слова «тылілікаць», гэта значыць — утвараць адпаведныя гукі пры дапамозе языка.
#фразэалягізмы

Ці чулі вы такое слова? ☺️

ЦÁПСТРЫКІ (capstryki)
(назоўнік, толькі мн.лік)

Дробныя рэчы дамашняга скарбу.

🔸️Апроч таго, тут абжыліся,
На ногі трохі падняліся;
Яшчэ б гадочак пажыць ціха,
Але найгоршае тут ліха —
Зьбірай зноў цапстрыкі, трасіся
Па каранях з дабром, зь сям'ёю,
У саму бездараж вясною. (Колас)
#словы_Ц

ЗЬДЗЯЦÍНЕЦЬ (ździacinieć)
(дзеяслоў, закончанае трываньне)

У паводзінах, разважаньнях зрабіцца падобным да дзіця.

🔸️Некаторыя хацелі адмахнуцца ад [гаворкі пра коней], казалі, што Агей ужо зьдзяцінеў на старасьць і сам ня ведае, што пляце. (Крапіва)
🔸️— Дальбог, зьдзяцінеў стары, з малым біцца надумаўся! — абураецца нявестка Іваніха. (Васілевіч)
#словы_З

З Раством Хрыстовым, даражэнькія! ✨️✨️✨️

ЛАСУНАК (łasunak)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Штосьці вельмі смачнае; улюбёная страва.

🔸️ Грыбы госьці, вядома, хвалілі, дый удаваліся яны такія, што маглі лічыцца ласункам. (Лужанін)

2. Звычайна множны лік (ласункі, -аў): салодкія кандытарскія вырабы і наогул усё смачнае; прысмакі. 

🔸️У парк рэдка хто заглядваў, і мядзьведзям ужо не прыносілі ніякіх ласункаў. (Даніленка)
#словы_Л

ВІХУРА (vichura)
(назоўнік, жаночы род)

1. Размоўнае слова: бура, завея, завіруха.

🔸️Ня ціхне бура, стогне лес...
На ўсе лады віхура сьвішча!.. (Чарот)
🔸️Дарожкі і сьцежкі занесла віхура,
Ня знаць, дзе балота, дзе лог, дзе папар. (Купала)

 2. Паэтычнае слова: імклівы віхравы рух. 

🔸️Скрыпач закончыў «Крыжачка».
І ў лягерным прылеску
Шуміць віхура гапака,
Гучыць «Малдаванэску». (Калачынскі)
#словы_В

ПÍЛЬНЫ (pilny)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Які патрабуе неадкладнага выкананьня, неабходны, тэрміновы.

🔸️Толькі сыдзе сьнег — і да позьняе восені не было часу займацца падрыхтоўкаю: хапала іншае, больш пільнае работы! (С. Александровіч)
🔸️Радыё — бясспрэчна, цудоўная рэч, але ж які неасьцярожны гэты Віцька Радзюк, калі карыстаецца ім бязь пільнае патрэбы — няхай чуе ўвесь сьвет. (Хадкевіч)

2. Старанны, руплівы, дбайны.

🔸️— Але ж вы кажаце, што ён паслухмяны. А калі чалавек паслухмяны, то і пільны. (Пальчэўскі)

3. Уважлівы, неаслабны.

🔸️Жыцьцё і творчасьць народнага паэта Беларусі Янкі Купалы прыцягваюць пільную ўвагу дасьледчыкаў яшчэ з тых часоў, калі выйшла ў сьвет першая яго кніжка. (Навуменка)

3. Зоркі, чуйны, праніклівы.

🔸️Анісім спалохаўся пільнага Алімпінага позірку. (Сабаленка)
#словы_П

Прыгожае, праўда? 😍

ЛЮСТРАВÁЦЬ (lustravać)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. Блішчаць, адсьвечваць, як люстра.

🔸️Люструе гладзь возера.

2. Адлюстроўваць.

🔸️Страха ўжо даўнавата пасьпела замшэць і грузна апускалася над вокнамі, якія люстравалі ў сабе тыя медныя блікі, што доўгаю палосаю застылі далёка над цёмнымі палямі. (Пестрак)
#словы_Л

Ці ведалі вы, што ў арэгана, ці па-расейску "душицы", ёсьць нашая беларуская назва? 💚

"Мацярдушка" — безумоўна наш сёлетні фаварыт 😅

МАЦЯРДУШКА (maciarduška)
(назоўнік, жаночы род)

Травяністая лугавая расьліна сямейства губакветных зь вельмі дробнымі пахучымі лілова-ружовымі кветкамі, сабранымі ў суквецьце.
#словы_М

МЯСЬЦÍЦЦА (miaścicca)
(дзеяслоў, незакончанае трываньне)

1. Зьмяшчацца, знаходзіцца, разтмяшчацца.

🔸️Там жа, дзе пачынаўся за вясковымі платамі выган, мясьціўся і будынак школы. (Галавач)

2. Займаць зручнае месца; уладкоўвацца.

🔸️Хутка сястра пайшла, а хворы, крэкчучы і стогнучы, пачаў мясьціцца пад коўдраю. (Быкаў)

3. Умяшчацца, зьмяшчацца.

🔸️У галаве ня месьціцца, як гэта можна пайсьці супраць начальства? (Колас)
#словы_М