«Հետախուզություն՝ թուրքական ձևով»

Վերջերս նկատել էի տարբեր մարդկանց, որ քաղաքում հեռախոսով ինչ-որ բան են նկարում։ Կասկածի տեղիք տվել էր, բայց չէի խորացել։ Հիմա արդեն պարզ ա…

Սյունիքի երկնքում։ Ասում են՝ Իլոն Մասկի ինտերնետ սփռող StarLink արբանյակներն են:

Միջազգային հարաբերությունների համակարգը փոխվում է։ Ըստ էության, հենց սրանով էլ պայմանավորված են Միջին Արևելքում aftershock-երը (Արցախյան 3-րդ պատերազմ, հերթական իսրայելա-պաղեստինյան էսկալացիա, Իրան-Արևմուտք փոխհարաբերությունների ջերմացում, թուրքական ագրեսիվ էքսպանսիա, ռուսական ձախողվող տնտեսական «փափուկ ուժ»): Հետսառըպատերազմյան միաբևեռ աշխարհակարգն իր տեղը զիջում է բազմաբևեռ աշխարհին, որտեղ շահերը համընկնում են միայն կարճաժամկետ խնդիրների լուծման համատեքստում։ Ոչ մեկ մյուսի հետ իրական դաշնակցային հարաբերություններ չունի։ Եթե առաջ փոքր երկրների գոյատևման գրավականը գերտերության հետ դաշինքն էր, ապա այսօր այդ դաշինքը ցանկացած պահի կարող է դադարել գործելու։ Փոքր երկրներին, սակայն, նոր համակարգում ավելի մեծ, թափ առնող սպառնալիք է դեմ առնում՝ տեխնոլոգիական անվտանգության մարտահրավերը։ Սա - https://bit.ly/2Qw9B65 - օրինակ, ակնհայտ սպառնալիք է Հայաստանին, քանի որ քաղաքացիներին գումարի դիմաց առաջարկվում է տեսանկարահանումներ իրականացնել։ Ավելորդ եմ համարում կրկին վերհիշել մեդիագրագիտության ու սոցիալական ցանցերից օգտվող քաղաքացիների անձնական պաշտպանության խնդիրը։ Իհարկե, եթե խոսում ենք Հայաստանի երրորդ հանրապետության մասին, ապա ունենք՝ առողջապահական անվտանգության խնդիր (Սիսիանում 400-ից ավելի թունավորման դեպքերը), սահմանների անվտանգության խնդիր (Սյունիք, Վայոց ձոր, Գեղարքունիք…): Դրանց հանդեպ քաղաքական իշխանության մոտեցումներն այնքան ոչ պրոֆեսիոնալ են, որ պետության՝ իր գործառույթները կատարելու կամ դրա անհրաժեշտության մասին ցանկացած զրույց ռոմանտիզմի դաշտից է։
Ինչևէ, տեխնոլոգիական անվտանգությունը այսօր պետությունների համար անվտանգության ոլորտի այլ հարցերի շարքում գլխացավանք է։ Ընդ որում՝ դա վերաբերում է նաև գերտերություններին։ Օրինակ, Ռուսաստանում հարցին վերջերս անդրադարձել էր անձամբ ՌԴ նախագահը։ Զեկույցներ են պատրաստում «Վալդայ» ակումբում։ Եվ եթե Ռուսաստանում տեղեկատվական հաղորդակցությունների տեխնոլոգիայի ոլորտում մարտահրավերները քննարկելիս, առաջին հերթին, դիտարկում են ԱՄՆ-ը, ապա վերջինում թիրախը չինական ՏՀՏ բնագավառից եկող մարտահրավերներն են։ Օրինակ, ամերիկացիները հարցադրում են անում ռիսկի աստիճանի գնահատման վեց միջոցի շուրջ (կոնկրետ չինականին է անդրադարձը, բայց, կարծում եմ, դրանք կարելի է ընդհանրական էլ դիտարկել)՝
1) Միացվա՞ծ է ՏՀՏ համակարգը, կամ շահագործվում կամ կառավարվու՞մ է (Չինաստանում) գտնվող սերվերներից կամ ցանցերից։
2) Ի՞նչ տվյալներ են հասանելի (չինական) պրոդուկտին կամ ծառայությանը։
3) Որտե՞ղ են պահվում տվյալները։
4) Ո՞վ է վերահսկում կամ տիրապետում տվյալներին։
5) Ովքե՞ր են պրոդուկտներից կամ ծառայություններից օգտվողները։
6) Ինչպե՞ս են վերաբերում (Չինաստանում) նմանատիպ պրոդուկտներ առաջարկող (ամերիկյան) ընկերություններին։

Կարո՞ղ ենք արդյոք մենք մեզ թույլ տալ նման կարևորության հարցերը քննարկելու մեր պետության ինքնիշխանության կոնտեքստում այն դեպքում, երբ պետական սահմանների անվտանգության ռեսուրսները չենք ցանկանում կիրառել չունենք։ Այլ կերպ ասած՝ Հայաստանում քաղաքացիների անվտանգությունը ո՛չ ֆիզիկական մակարդակում, ո՛չ վիրտուալ տիրույթում պաշտպանված չէ։ Լուծո՞ւմը։ Քաղաքական իշխանության փոփոխությունը չի կարող լուծում լինել, քանի որ համակարգն իր կարողություններով ի վիճակի չէ նման մարտահրավերների դիմակայելու, ուստի իշխանափոխությունից (ակնհայտ խնդիր) զատ ՆՈՐ համակարգի ձևավորումը գերակա է։

Ի լրումն նախորդ գրառման.
Հայաստանի պարագայում գործ ունենք սպառող հասարակության հետ, այսինքն՝ նույն տվյալների դեպքում տեղի է ունենում անընդհատ արտահոսք։ Facebook, Aliexpress, Twitter, VK, Ebay, Wildberries… էլ չեմ ասում նույն ֆեյսբուքի արտաքին հավելվածներից՝ թեստեր, խաղեր, հղումներ։ Պետությունն էդ արտահոսքը վերահսկելու մեխանիզմներ, որպես այդպիսին, չունի։ Արգելափակելը լուծում չի, քանի որ ա) կա VPN, որին արագ կսովորեն օգտատերերը, բ) չկա տեղական այլընտրանք։ Այսինքն՝ փոքր երկիրը այսպես թե այնպես կախյալ վիճակում է, իր միակ հնարավորությունը հետագայում՝ տարբեր ՏՀՏ համակարգերի միջև ընտրությունն է։

Ռուսական «փափկացած ուժի» մասին

Երկու օր առաջ պաշտոնապես հաստատվել էր, որ ադրբեջանական SOCAR-ը Արևելյան Եվրոպայի երկրներ է մատակարարելու ռուսական «РОСНЕФТЬ»-ի նավթամթերքը։ Իսկ ահա էսօր պարզ դարձավ, որ ռուսական մեկ այլ ընկերություն՝ «ГАЗПРОМ»-ը կփոխարինի ադրբեջանական նավթային ընկերությանը՝ ԵՎՐՈ-2020 ու ԵՎՐՈ-2024 մրցաշարերի գործընկերոջ կարգավիճակում։

https://yangx.top/dimsmirnov175/21956

Պուտինի ու Ալիևի զրույցից կարելի է եզրակացնել, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև դեմարկացիայի ու դելիմիտացիայի շուրջ նախապատրաստված փաստաթղթի մասին տեղեկատվությունը մոտ է իրականությանը։ Եվ շուտով, եթե ամեն ինչ հենց այս սցենարով էլ շարունակվի, մենք կունենանք նոր, բացարձակապես ոչ բարենպաստ սահմաններ։

Նախորդի տրամաբանության շարունակությունը.
https://yangx.top/times_am/1007

Ինչ իրավիճակը սահմանին լարված ա, զուգահեռ հայացքներն ուղղված էին ՌԴ (ՀԱՊԿ) կողմ՝ որոշակի ակնկալիքով։ Եթե ցանկանում եք հասկանալ, թե Ռուսաստանը (չգիտեմ, թե ինչի՞ վրա հույս դնելով) ի՞նչ հեռուն գնացող նպատակներ ունի, ապա էստեղ դնեմ Կազանում այսօր անցկացվող մի կոնֆերանսի խորագիրը. «Россия и Центральная Азия перед вызовами нового мира – совместный путь в будущее» («Ռուսաստանը և Միջին Ասիան նոր աշխարհի մարտահրավերների առջև. դեպի ապագա համատեղ ուղին»): Ակներև ա, որ Ռուսաստանի «փափուկ ուժը» գործադրվում ա մեկ կոնկրետ նպատակով։ Ռուսաստանում, ըստ էության, խնդիր չեն դրել իրենց երբեմնի ազդեցության գոտիները զիջելու, այնտեղ խնդիր են դրել այդ ազդեցությունն իր նախկին վիճակին հասցնելու։ Իսկ թե ինչպե՞ս, կարծես թե դեռ իրենք էլ չեն պատկերացնում։ Համենայն դեպս, էս պահին, մեր տարածաշրջանի օրինակին նայելով, փորձում են հավասարակշռելով կողմերի պահանջները՝ ազդել իրավիճակի վրա արբիտրի կարգավիճակի հաշվին։

Նախկիններ, 30 տարի, 3 տարի… Բազմիցս ասել եմ՝ Խորենացու «Հայոց պատմությունը»՝ ձեզ օրինակ։ Մեր խնդիրները խորն են, նոր չեն, «աղայական-վաճառական» էլիտայից մինչև անգրագետ ժողովուրդ։ Մի հատ վերհիշեք 1600 տարի առաջ գրված էս հատվածը.
«Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ, ողբամ զքեզ, հանուրց հիւսիսականաց վեհագոյն. զի բարձաւ թագաւոր եւ քահանայ, խորհրդական եւ ուսուցող. վրդովեցաւ խաղաղութիւն, ամրատացաւ անկարգութիւն. դրդուեսաւ ուղղափառութիւն, կայկայեցաւ տգիտութեամբ չարափառութիւն»։

Գերման Կուլիկովսկին (https://yangx.top/vysokygovorit/2024) թելեգրամում գրում ա, որ կապիտուլյանտը պատրաստվում ա Սևանա լճի մոտերքում գյուղ զիջի։ Փաստացի, նույնիսկ եթե գյուղ չլինի, բայց ադրբեջանցիները շարունակեն խորանալ և ամրանալ էդ հատվածում, կապիտուլյանտի բերած խաղաղությունը ոռոգման ու խմելու ջրի խնդիր ունեցող գյուղական բնակչության համար լուրջ խնդիր կդառնա անվտանգության տեսանկյունից։ Երևի կարիք չկա երկար-բարակ բացատրելու, թե ինչ ա նշանակում տիրանալ ջրային ռեսուրսներին, թե ի՞նչ առողջապահական աղետի դա կարող ա բերել ևն ևն։

Ուկրաինայի մշակույթի և տեղեկատվական քաղաքականության նախարարությունը անվտանգության ծառայությունից ստացված համապատասխան նամակից հետո ռուս դերասաններ Իգոր Կոպիլովին, Իգոր Պետրենկոյին ու Մարիա Միրոնովային հայտարարել է ազգային անվտանգության սպառնալիք։ Գրեթե վստահ եմ, որ արտահերթ ընտրություններից հետո էս մարազմը կտեղափոխվի հայկական իրականություն։ Կապիտուլյանտի իշխանությունը նույնատիպ քաղաքականություն է որդեգրելու ադրբեջանասիրական քարոզչության դեմ հանդես եկող մշակույթի, արվեստի գործիչների հանդեպ։ Օրինակ, կսկսեն ռեժիսոր Մհեր Մկրտչյանի «Իշխանություն» ֆիլմի հետ առնչված դերասաններից, նկարահանող խմբից, վեր կհանեն ֆիլմի պրեմիերային այցելածների ցանկը ևն։ Ցանկն, իհարկե, շատ մեծ կլինի։ Նեոբոլշևիկ քայլիստների համար ցանկերը կազմելը արտաքին քաղաքականության պես բարդ գործ չէ էլի։

Ռուսաստանի շահերի մասին խոսելիս մենք միամտաբար փորձում ենք էդ շահերն ամբողջապես գտնել Հայաստանի հետ շահերի համընկնման ծիրում։ Մինչդեռ Ռուսաստանը որպես գլոբալ ազդեցության հավակնող գերտերություն իր արտաքին քաղաքական գերակայություններում դաշնակիցներ չունի՝ ո՛չ մեծ, ո՛չ փոքր։ Իր դաշնակիցը, ինչպես և բրիտանականի պարագայում, իր էներգետիկ-տնտեսական կամ ռազմաքաղաքական շահերն են։
Այսպես, ընկալում կա, թե ռուս-չինական շահերը համընկնում են։ Որոշ հարցերում, հատկապես՝ ԱՄՆ-ի միաբևեռ հավակնությունների դեպքում, հնարավոր է, բայց էդ շահերը այլ հարցերում մեծապես հակադրվում են։ Օրինակ, Ռուսաստանն այս տարի, համաձայն 2018թ. կնքված 5մլրդ դոլարի պայմանագրի, սկսելու է մատակարարել Հնդկաստանին ԶՀՀ С-400։ Հնդկա-չինական հարաբերությունների մակարդակը պատկերացնելու համար՝ Չինաստանն աջակցում է Պակիստանին (այն երկրներից մեկը, որ չի ճանաչում Հայաստանը), որը 1947-ից կոնֆլիկտ ունի Հնդկաստանի հետ։
Մեկ այլ օրինակ. գանք մեր տարածաշրջան։ Չինաստանը Իրանի հետ վերջին համաձայնագրով նպատակ ունի Հայաստանի և Վրաստանի տարածքով և Սև ծովով կապվել եվրոպական շուկային։ Սա հակասում է ոչ միայն Սյունիքում միջանցքի մասին վաղեմի պանթուրանական երազանքի իրագործմանը, այլև բացարձակ թուլացնելու է, առանց այդ էլ թուրքական գործոնի ուժեղացմամբ, տարածաշրջանում սեփական ներկայության խնդրի առջև կանգնած Ռուսաստանի դիրքերը։
Ու հասկանո՞ւմ եք, միջազգային հարաբերություններում շահերի բախման և համընկնման էս բարդ կծիկի մեջ Հայաստանի շահը ներկայացնում է մարդ (և իր տիկինը), ում պատկերացումները աշխարհաքաղաքական իրողությունների մասին քիչ են տարբերվում «կատու կրասկա տվող» և տաքսիստային մտածողություն ունեցող միջին վիճակագրական հայաստանցու քաղաքական գիտելիքներից։

https://youtu.be/NtWPGQzV2A4

Ռոբերտ Սահակյանցի հանճարեղ գործերից:

ԹՈՆԴՐԱԿԵՑԻՆԵՐԻՑ՝ ՆԻԿՈԼԱԿԱՆ

Մի քանի օր առաջ հրապարակում մի շատ պատվարժան մարդ Հայաստանում տեղի ունեցածը համեմատեց Թոնդրակյանների շարժման հետ։ Այն, որ կապիտուլյանտին սատարողները առնվազն լատենտ աղանդավոր են, ինձ համար նոր չէ ակնհայտ։ Բայց քանի որ երբևէ, բացի դպրոցական ընդհանուր պատկերացումից, չէի խորացել թոնդրակեցիների աղանդի ուսումնասիրության հարցում, համեմատությունից հետո որոշեցի մի փոքր անցնել թեմայով։
✓ Թոնդրակյանների պայքարը, ըստ էության, ֆեոդալների և եկեղեցու դեմ էր («օլիգարխներ-ՀԱԵ»): Աղանդը զարգացել է Բագրատունիների թագավորության կազմավորմանը զուգընթաց։ Երևի ավելորդ է ասել, թե նման աղանդը որքան կարող էր ներսից թուլացնել հայկական պետականությունը։
✓ Թոնդրակեցիների մասին աշխատություն ուներ Անանիա Նարեկացին։ Ցավոք, դրա մասին պահպանվել են միայն Գրիգոր Նարեկացու մի գրության մեջ ներառված 14 կետերը։ Ըստ էդ կետերի, թոնդրակեցիները… ուշադրություն՝
ա) տեղ էին տալիս «մարդապաշտությանը». նիկոլաաղանդի հիմնական թեզերից է սա. «մարդ», հավաքականը՝ «ժողովուրդ»։
բ) իրենց աղանդի առաջնորդին անվանել են Քրիստոս, փրկիչ, ազատարար, Աստծո ուղարկած մարգարե, որը վերջ էր տալու չար աշխարհի բոլոր անարդարություններին։ Ի՜նչ ծանոթ է, չէ՞. «Նիկոլը Հիսուսն ա, որ մեզ ազատել ա թալանչի նախկիններից»։

Կարծում եմ, կարիք չկա գրելու, թե ինչպես է պետք պայքարել ցանկացած աղանդի դեմ։ Պայքարը պետք է լինի անողոք, անտրտունջ։ Աղանդավորին աղանդից փրկելու բոլոր փորձերը զուր ջանքեր են…

Հերթական չինական տեխնոլոգիական հրաշքը։ 140մ բարձրության վրա 100մ երկարություն ունեցող կամուրջը կառուցվել ա Չժեցզյան նահանգում երեք տարի՝2017-2020թ.:

Առավոտ կանուխ ձեզ բերել եմ հետաքրքիր թելեգրամ ալիքների ցանկ՝ ամենատարբեր թեմաներով։

1) https://yangx.top/indigobranding - բրենդինգի մասին հետաքրքիր ինֆոներն էստեղ։

2) https://yangx.top/varuzhandragoman - արևելագիտության մաստեր-կլասս։

3) https://yangx.top/hrantbek - Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանի թելեգրամ-ալիքը։

4) https://yangx.top/Arm_Iranologists - Իրանի մասին արդիական թեմաներով իրանագետների ալիքը։

5) https://yangx.top/Insight_analytical_center - տարածաշրջանային, աշխարհաքաղաքական թեմաներով անդրադարձերը «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի ալիքում։

6) https://yangx.top/Pakagits - «Փակագիծ» վերլուծական կենտրոն։

7) https://yangx.top/vazgen_torosyan - Վազգենը սովորաբար տարբեր թեմաների ա անդրադառնում։

8) https://yangx.top/elbakyan_edgar - Էլբակյանի օրագիրն ա, որտեղ անողոք պայքար ա պրոադրբեջանական իշխանությունների ու ադրբեջանական քարոզչության դեմ։

9) https://yangx.top/MotherSee - Մայր Աթոռի ալիքը։

10) https://yangx.top/bdg_trainings - թվային մարքեթինգի մասին։

11) https://yangx.top/mediamagam - մեդիամագ, եթե ժամանցային նյութեր եք փնտրում։

12) https://yangx.top/armcomedynow - արմքոմեդին։

13) https://yangx.top/sainttwinsdetectivearmenia - եթե սիրում եք դետեկտիվ խաղեր՝ բաժանորդագրվեք իրենց թելեգրամ ալիքին։

14) https://yangx.top/arvestanots - հրավիրում են արվեստով լուսավորվելու։

15) https://yangx.top/RoadTrafficSafetyandControl - ճանապարհային երթևեկության շուրջ։

16) https://yangx.top/razminfo - Ռազմինֆոյի նորությունները։

Ինձ ֆեյսբուքի ֆիդում հաճախ են հանդիպում գովազդներ, որոնց համար ես պոտենցիալ լսարանի չափանիշներին չեմ համապատասխանում՝ տարիք, սեռ, աշխարհագրություն, հետաքրքրություններ ևն։
Վստահ եմ որպես թիրախային լսարան շատերդ եք բախվել էս խնդրին։ Սա գալիս ա երկու բանից. ա) ծառայություն մատուցող էջերով չեն զբաղվում պրոֆեսիոնալները (SMM-մասնագետները), բ) զբաղվողներն իրենց կոչում եմ SMM-մասնագետ, բայց իրականում էջ վարող են։ Արդյունքում նման ձևով էջերի կառավարումը անարդյունավետ ա ռեսուրսների ծախսման տեսանկյունից։ Եվ սա մեր երկրում համատարած բնույթ ունեցող երևույթ ա։ Ցանկացած բան, որով զբաղվում եք, զբաղվե՛ք սիրով ու ամենայն պատասխանատվությամբ մոտեցեք ձեր գործին։ Մի՛ խնայեք ժամանակ ու ռեսուրս, եթե ձգտում եք հաջողության հասնել։ Կներեք, մի քիչ լայֆքոուչինգի ստանդարտ տեքստ հնչեց, բայց մեզանում էդ քաղաքական պայքարից զատ պետք է շատ համառ կերպով պայքարել ալարկոտության ու անպատասխանատվության դեմ։ Համընդհանուր հաջողությունը այ էդ երկու փոքր, աննշան թվացող բաներից ա սկիզբ առնում։