​​ҚР Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, 2021 жылдың І тоқсанында республика экономикасында 8,8 млн адам жұмыспен қамтылған.

Жұмыспен қамтылған халық арасында 6,7 млн адам (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 76,3%) жалданып еңбек етті.

Жұмыссыздар саны (Халықаралық еңбекті ұйымдастыру әдіснамасы бойынша) 451,3 мың адамды құрады, жұмыссыздық деңгейі – 4,9%.

Коронавирустың таралуын шектеу мақсатында елде қабылданған карантиндік шаралар 2021 жылдың I тоқсанында еңбек нарығына әсер еткені ескерілді. 2020 жылғы IV тоқсанмен салыстырғанда жұмыс көлемінің төмендеуі (толық емес жұмыс күні) немесе жұмыс берушінің бастамасы (259,4 мың адам) себебінен негізгі жұмыста аз жұмыс істеген сағаттар саны 7%-ға өсті.

Қызметін тоқтата тұру себебінен уақытша жұмыс істемейтіндер саны 12,1 мың адамды құрады. Оның ішінде 40,9% - сауда саласының қызметкерлері, 13,1 % - өзге де қызмет түрлерін ұсыну қызметкерлері, 6,9% - көлік және қоймалау қызметкерлері, 5,8% - білім беру қызметкерлері.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #ЕңбекНарығы #БүгінгіСан

https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760

​​Согласно данным Бюро национальной статистики РК, в I квартале 2021 г. в экономике республики были заняты 8,8 млн человек.

Среди занятого населения 6,7 млн человек (76,3% от общего числа занятых) трудились по найму.

Численность безработных (по методологии Международной организации труда) составила 451,3 тыс. человек, уровень безработицы – 4,9%.

Отмечается, что на рынок труда в I квартале 2021 г. оказывали влияние карантинные меры, принимаемые в стране в целях ограничения распространения коронавируса. По сравнению с IV кварталом 2020 года на 7% выросла численность отработавших меньше часов на основной работе, по причине снижения объема работ (неполный рабочий день) или инициативе работодателя (259,4 тыс. человек).

Численность временно не работающих, по причине приостановки деятельности составила 12,1 тыс. человек. Из них 40,9% - работники сферы торговли, 13,1% - предоставление прочих видов услуг, 6,9 % - транспорт и складирование, 5,8%- образование.

#ИМЭП #ИМЭП_Социология #РынокТруда #ЦифраДня

https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760

​​Биыл Қазақстанның Тәуелсіздік алғанына 30 жыл толады. 1991 жылы әлемнің саяси картасында 51 жастағы көшбасшы - Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев басқарған жас тәуелсіз мемлекет пайда болды. Алатаудан Солтүстік Сарыарқаға дейін, Алтайдан Каспийге дейін Еуразияның орасан зор кеңістігінде әлеуметтік прогрестің жаңа белдеуі басталды.

Мемлекеттік тәуелсіздік жарияланған кезде Қазақстанда бостандықты сүйетін халықты, кең аумақты және елді басқарудың кеңестік моделін қоспағанда, мемлекеттіліктің бірде-бір нышаны болған жоқ. Тек еңсеруге тура келген барлық қиындықтарға қарамастан, тәуелсіз мемлекет ретінде дамудың үш онжылдығы ішінде Қазақстан халықаралық қатынастар жүйесіне кірді, өзінің сыртқы саясатын тұжырымдады, белгілі бір сыртқы саяси доктриналар мен тұжырымдамаларды қалыптастырды, ұлттық мүдделерді ұғынды. Ғасырларға тең қысқа тарихи мерзім ішінде еліміз экономикалық дағдарысты сәтті еңсеріп, мемлекеттік басқару қабілетін дәлелдеді, демократияның берік негіздерін қалады.

Қазіргі уақытта Қазақстан транзиттік кезеңнен шығуды аяқтауда, оның үстіне экономикалық реформалар саяси реформалардан алда келеді. Көптеген мәселелер мен қиындықтарға тап болған ел мен оның саяси элитасы оларды шешуді үйренді және мұны посткеңестік дәуірдің басты жетістігі деп тану керек.

Қазақстанның мемлекеттіліктің қалыптасуы кезінде қандай сын-қатерлерді басынан кешті және оларды қалай сәтті еңсергені туралы ӘЭСИ сарапшысы Мұрат Лаумулиннің жарияланымынан оқыңыз.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Тәуелсіздік

https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header

​​В нынешнем году исполняется 30 лет с момента обретения независимости Казахстаном. В 1991 году на политической карте мира появилось молодое независимое государство, руководимое 51-летним лидером - президентом Нурсултаном Абишевичем Назарбаевым. Началась новая полоса социального прогресса на громаднейшем пространстве Евразии - от Алатау до северной Сары-Арки, от Алтая до Каспия.

К моменту провозглашения государственной независимости Казахстан не располагал ни одним из составляющих государственности за исключением свободолюбивого народа, обширной территории и советской модели управления страной. Несмотря на все сложности, которые только предстояло преодолеть, за три десятилетия развития в качестве независимого государства Казахстан вошел в систему международных отношений, выработал свою внешнюю политику, сформировал вполне определенные внешнеполитические доктрины и концепции, осознал национальные интересы. За короткий исторический срок, равный по итогам столетиям, страна успешно преодолела экономический кризис, доказала способность к государственному управлению, создала прочные основы демократии.

В настоящее время Казахстан уже завершает выход из транзитной фазы, причем экономические реформы опережают политические. Сталкиваясь со многими проблемами и трудностями, страна и ее политическая элита научились их решать, и это следует признать главным достижением постсоветской эпохи.

О том, с какими вызовами столкнулся Казахстан во время становления государственности и как удавалось их успешно преодолеть, читайте в публикации эксперта ИМЭП Мурата Лаумулина.

#ИМЭП #ИМЭП_История #Независимость

https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header

1917 жылдың шілдесінде құрылған «Алаш» партиясы мүшелерінің құрамында іс жүзінде бүкіл қазақ ұлттық элитасы болды.

Нұрсұлтан Назарбаев Қоры жанындағы Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Радик Темірғалиев атап өткендей, қазақ халқының 90%-ы оқу және жазу білмеді, білімді (оқыған) адамдардың беделі өте жоғары болды. Басқа шығыс қоғамдарынан айырмашылығы, еуропалық білім жүйесі жиі айыпталатын, ал қазақ ортасында мұғалімдер семинариясын немесе университетті бітірген адамдар, керісінше, рөлдік модель болды.

Оның айтуынша, XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы барлық бақылаушылар қазақ халқының едәуір бөлігі үшін балаларға білім берудің маңыздылығын атап өтті. Сондықтан ұлттық интеллигенттер партиясының қазақ халқы арасында тез арада үлкен танымалдыққа ие болғаны таң қаларлық емес.

1917 жылы қарашада құрылған «Алаш» партиясы Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына сайлауға қатысып, саяси күрестегі алғашқы маңызды тәжірибеге ие болды. Негізінен қазақ халқы бар округтерде партия қарсыластарынан басым болды. Семей уезі бойынша «Алаш» сайлаушылардың 85,6% дауысын, Торғай округінде – 75%, Орал округінде – 75%, Жетісу округінде – 57,5% дауысын алды.

Құрылтай жиналысында барлығы «Алаш» партиясының атынан 43 депутат өкілдік етуге тиіс болған. Әрине, бұл жаңа партияның жеңісі болды.

1917 жылғы 5-13 желтоқсанда Орынборда «Алаш» аумақтық-ұлттық автономиясының құрылуын бірауыздан қолдаған II Жалпықазақ съезі өтті.

«Бастапқыда бұл қадамды құрылтай жиналысынан кейін жүзеге асыру жоспарланған болатын, бірақ большевиктер Петроградта билікті басып алғаннан кейін алаштықтар өз идеяларын жүзеге асыруды шұғыл түрде жеделдетуге мәжбүр болды, – деп түсіндірді Радик Темірғалиев. - Алаш Орда үкіметі құрылып, оның төрағасы Әлихан Бөкейханов болды. Автономияның астанасы Семей болып жарияланды».

Салтанатты шеру

Жаңа большевиктік билікке «Алаш» партиясының басшылығы теріс қарады. 1917 жылы 1 (14 желтоқсанда) Әлихан Бөкейханов тіпті халыққа үндеу жариялап, большевиктерді де, сонымен қатар Ленинді де өте қатал түрде сипаттады. «Алаш» партиясының жетекшісі большевиктердің билікте ұзақ уақыт тұру қабілетіне сенбегені анық. Оның негіздемесінде байыпты саясаткерлердің көпшілігі жағдайды бірдей қате бағалағанын атап өтуге болады.

Күткенге қайшы, қаладан қалаға, уезден уездке тез арада большевиктердің қол астына өтті. Кеңестік тарихнамада бұл процесс кейінірек «Кеңес өкіметінің салтанатты шеруі» деп аталды. 1917 жылдың қарашасынан 1918 жылдың наурызына дейін большевиктер Оралдан басқа қазіргі Қазақстанның барлық қалаларында билікті басып алды.

««Алаш» партиясының мүшелеріне қарсы қуғын-сүргін басталды. 1918 жылы 25 қаңтарда Торғай облысының әскери комиссары Әліби Джангилдин Әлихан Бөкейханов пен Ахмет Байтұрсыновты іздеу тізіміне қосты. Олардың әрқайсысының басына 25 мың рубль сыйақы жарияланды. Ресми түрде оларды антисоветтік бүлік шығарған және большевиктерден жеңілген атаман Дутовпен серіктестік жасады деп айыптады», - дейді Радик Темиргалиев.

Әліби Жангелдин «Қазанға дейінгі тәжирібесі» бар, яғни большевиктер билікке келгенге дейін партияға кірген санаулы қазақ-большевиктердің бірі болды. Осы себепті ол Сталиннің Ұлт істері жөніндегі халық комиссарының ерекше орнын пайдаланды.

Алаштықтардың соңғы үміті құрылтай жиналысымен байланысты болды, дегенмен Әлихан Бөкейханов оның заңсыз таратылуын болжады. Бұл мәселеде ол қателескен жоқ. 1918 жылы 5 қаңтарда Социалистік революционерлерден жеңілген большевиктер жаңа федералды Ресейдің негізін анықтауға жиналған депутаттарды таратып жіберді.

Большевиктер Ресейдегі қазақ автономиясын мойындау туралы келіссөздер жүргізуге тура келетін жалғыз нақты күш екені белгілі болды. Сонымен қатар, билікке келгеннен кейін олар ұлттық өзін-өзі анықтау құқығын мойындады және Ресейді федерация деп жариялады.

Жалғасы 🔽🔽🔽

Келіссөздер

Алғашқы болып Оралдағы «Алаш» партиясының көшбасшылары Жаһанша мен Халел Досмұхамедовтар бастама көтерді. 1918 жылдың ақпан айының соңында олар Мәскеуге барып, Сталин мен Ленинмен кездесулер өткізді.

««Алаш» партиясы тарапынан келіссөздер барысы туралы бірқатар куәліктер сақталды, оларға сәйкес тараптар байланыс орнатып, барлық өзекті мәселелер бойынша ымыралы уағдаластықтарға қол жеткізе алды», – дейді Радик Темірғалиев.

Оның мәліметінше, өткен келіссөздерден шабыт алған «Алаш» батыс бөлімінің басшылары Семейге орталық басшылықтың атына салтанатты жеделхат жолдады. Онда Кеңес үкіметі «Алаш» партиясының тұтқындалған барлық мүшелерін босатуды бұйырғаны, автономия құру мәселесін қарастыратыны, Кеңес үкіметі жанынан құрамы алаш басшылығымен анықталатын қазақ комиссариатын ашу туралы шешім қабылданғаны хабарланды.

1918 жылғы 1 сәуірде ұлттар ісі жөніндегі халық комиссары Иосиф Сталин мен Халел Ғаббасов телефон арқылы сөйлесті.

10 жылдан кейін БМСӘ-те жауап алу кезінде Халел Ғаббасов сол келіссөздердің мазмұнын былайша жеткізді: «Мен Кеңес үкіметі жариялаған өзін-өзі анықтау туралы декларацияға сәйкес ұлттың өзін-өзі анықтау идеясын тез арада жүзеге асыру қажеттілігін талап еттім. Нақты есімде жоқ, бірақ мен негізінен жойылған қазақ мекемелерін қалпына келтіру, кеңестер шеңберінде ұлттық автономияны ұйымдастыру, тұтқындалған қазақ халқының қайраткерлерін босату туралы 14 тармақ туралы хабардар еттім. Сталиннің жауабы бізден кеңес өкіметін мойындауды талап етеді. Бұл жағдайда автономия жариялау үшін Құрылтай съезін ұйымдастыруға дереу шаралар қабылданады. Одан әрі ол Орынборлық Бүкілқазақ съезінің қаулысы толығымен Кеңес өкіметінің ұлттық саясаты шеңберіне сәйкес келеді деп қосты».

Нәтижесінде 1918 жылдың 16 сәуірінде Алаш автономиясының телеграф бойынша орталық басшылығы өзінің уездік комитеттеріне: «Автономияға қатысты халық комиссарлар кеңесімен тікелей сым бойынша келіссөздер жүргізіп жатырмыз. Халық комиссарлар кеңесі Кеңес өкіметі мойындалған жағдайда біздің автономиямызды мойындайды».

Жалғасы 🔽🔽🔽

Көңіл қалу

1918 жылдың сәуір айының басында алаштықтар эйфорияда болғаны анық. Барлық қажетті уағдаластықтарға қол жеткізілді, олар Кеңес билігін ресми және ашық мойындады, енді тек қорытынды қадам – Қазақ Кеңес Республикасының Құрылтай съезін өткізу ғана қалды. Бірақ алаштықтар өз жеңістерін уақыттан бұрын тойлай бастағаны белгілі болды. Большевиктік басшылық кенеттен мәміленің бір бөлігін орындаудан бас тартып алаштықтармен барлық байланысты үзді.

Алаш Орда төрағасының орынбасары Халел Ғаббасов 1918 жылы 21 сәуірде Ленин мен Сталиннің есімдеріне арнайы жеделхат жолдады: «Қырғыз облыстарындағы автономия мәселесі қырғыз халқының өмірі мен өлімі мәселесі болып табылады. 2 сәуірде комиссар Сталин тікелей сым арқылы берген Халық Комиссарлар Кеңесінің көзқарасы қырғыз халқының көңілін жұбатты. Бірақ жергілікті Кеңес депутаттарының халықтың табиғи құқығын елемеу тоқтамайды, қырғыз ұйымын қудалау, олардың мүшелерін тұтқындау қырғыз массасын қалпына келтіреді, ұлттық антагонизмді тереңдетеді... Мұнда қырғыз халқының қатал ерік-жігерін орындай отырып, Қырғыз халық кеңесі автономия идеясын тез арада жүзеге асыру үшін барлық шараларды қабылдау міндеті екенің санайды, осы жылдың 3 сәуірінде тікелей сым арқылы өзінің ресми ұсынысына шұғыл жауап күтеді». Бұл үндеуге ешқандай жауап болған жоқ.

«...Алаш Орда мүшелері 1918 ж. наурызда тікелей сым бойынша орталық билікпен келіссөз жүргізді, бірақ бұл келіссөздер Алаш Орда ұсынған келісім шарттарының жобасына жауап ретінде көп ұзамай толық үнсіздікпен үзілді. Келісімнің бұл жобасында Ресей халықтарының құқықтары декларациясында Кеңес өкіметі жариялаған негізгі ережелердің шегінен шығатын ештеңе болмағандықтан, Кеңес өкіметінің толық үнсіздігімен келіссөздердің тоқтатылуы Алаш-Орда үкіметіне түсініксіз болып көрінді және осы бағыттағы кейінгі әрекеттерді үмітсіз етті», – деп кейінірек Ахмет Байтұрсынов еске алды.

«Алаштықтар мүлдем қисынсыз жағдайға тап болды. Оларға, әрине, Сталин Кеңес өкіметін көпшілік алдында мойындап, кез-келген өзара әрекеттесуді тоқтатып, оларды жай саусақтарына орап алғандай көрінді. Нәтижесінде алаштықтар большевиктерге қарсы қозғалысқа қосылуға мәжбүр болды, - дейді Радик Темірғалиев. - большевиктердің алаштықтармен одан әрі ынтымақтастықтан бас тартуына не себеп болды деген мәселе сөзсіз туындайды»

Өкінішке қарай, бұл тақырып отандық тарихшылардың еңбектерінде тиісті деңгейде қамтылмаған. Дәуірдің ең танымал зерттеушілерінің бірі, тарихшы Дина Аманжолова 1918 жылғы сәуірде большевиктік басшылықтың «Алаш»-қа қарым-қатынасының күрт нашарлағанын ескерді: «Мұндай бағалаудың қалыптасуында Кеңес үкіметінің «Алаш» автономиясымен және оның органдарымен Әліби Жангелдин және «үш жүз» партиясының басшысы Көлбай Тоғысов арасындағы кез келген байланыстарға белсенді қарсы тұру белгілі бір рөл атқарғаны мүмкін».

Жалғасы 🔽🔽🔽

​​Жангелдин «Алаш»-қа қарсы

Қазақ кеңес автономиясын құру туралы шешім алғаш рет 1918 жылы 21 наурызда ашылған Торғай облыстық Қеңес съезінде қабылдануы керек еді. Алайда, Алиби Жангелдин басшылықтың нақты нұсқауын елемеді. Бұл фактті, Радика Темірғалиевтың деректері бойынша, ескертулермен кеңес тарихшыларыда мойындауға мәжбүр болды: «Кеңес өкіметінің қас жауы ретінде Алашордалықға қарсы күрес, олар ұсынған буржуазиялық автономияны қабылдамай, кейбір Кеңестер жалпы автономиядан бас тартты. Олар кеңестік және буржуазиялық автономияның түбегейлі айырмашылығын түсінбеді. Атап айтқанда, Қазақстанның кеңестік автономиясы туралы мәселе Торғай кеңестерінің съезінде де көтерілген жоқ».

1918 жылы 21 сәуірде РКФСР Халық комиссарлар Кеңесі жолдаған баяндамасында Әліби Жангелдин ақталды: «Облыс халқы әлі де саяси тұрғыда дамымаған. Шаруа, қырғыз және сауда буржуазиясы мен ұлтшыл топтардың арасындағы контрреволюциялық элементтер әлсіздемеген... Осындай жағдайларға байланысты мен съезде қырғыз облыстарын автономиялау туралы мәселені көтермеуге шешім қабылдадым. Автономия қажет, бірақ оған дейін кеңестердің билігін нығайтып, оны сыртқы және ішкі шабуылдан қорғау керек. Сондықтан, өзін социалистік негізде жергілікті өмірді өзгерте алатын орган ретінде көрсеткен кезде, Халық Комиссарлар Кеңесінен маған және облыстық Кеңеске Облыстың автономиясын жариялау уақыты туралы мәселені шешуді сұраймын».

Алаштықтардың ескі қарсыласы, «Үш жүз» қазақ социалистік партиясының көшбасшысы Көлбай Тоғысов Әліби Жангелдин үшін автономия құруға қарсы күресте сенімді одақтас болды. 1918 жылы сәуірде Жангелдин мен Тоғысов телефон арқылы сөйлескен кезде тез арада ортақ тіл тапты.

1918 жылғы 21 сәуірде, яғни Жангелдин автономия құрудың мүмкін еместігінің себептерін түсіндіре отырып, өзінің жазбасын басшылыққа жіберген күні Лениннің атына Көлбай Тоғысовтың жеделхаты келіп түсті, онда: «Маған, «Үш жүз» партиясының төрағасыны, Ә.Бөкейхановтың сізбен қазақтардың автономиясы туралы тікелей сым арқылы сөйлескені туралы хабарланды. «Алаш» партиясы таратылып, оның мүшелері қамауға алынғанын хабарлаймын. Дутовтың көрнекті белсенді қатысушыларының бірі А. Бөкейханов іздестірілуде».

Осыдан кейін Көлбай Тоғысов Әлихан Бөкейхановты 10 мың рубльге, Ахмет Байтұрсыновты 3 мың рубльге ұстағаны үшін сыйақы тағайындады.

Жангелдин мен Тоғысовтың мақсатты күш-жігері өз жемісін берді. Сталин жол берді. 1918 жылы 2 мамырда БОАК-тың «Алаш» партиясының мәні туралы сауалына жауап бере отырып, ол бұл буржуазиялық-кадеттік ұйым екенін, ал оның көшбасшысы Әлихан Бөкейхановты Торғай облысының атқару комитеті іздейтінін хабарлады.

1918 жылдың ақпан айында большевиктік басшылық маңызды мәселелерді, соның ішінде автономия құруға байланысты мәселелерді талқылау үшін Мәскеуге қазақ халқының өкілдерін жіберуді ұсынған кезде, Әліби Жангелдин «жұмысшы бұқарасының мүдделеріне адал кандидаттардың» болмауына байланысты мұны қамтамасыз ете алмайтынын айтты.

Шын мәнінде, бұл большевиктік комиссардың қазақтар арасында большевиктік идеологияны ұстанатын екі-үш білімді адамды таба алмайтындығын ашық мойындау болды. Бұл сол кезеңдегі қазақ қоғамын жақсы білген және түсінген тарихи тұлғалардың айғағы.

Құрылтай жиналысына сайлау барысында көрнекі түрде көрсетілген «Алаш» партиясының қазақ халқы арасындағы танымалдығын ескере отырып, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Жаһанша Досмұхамедов, Халел Досмұхамедов және ұлттық қозғалыстың басқа да жарқын тұлғаларының орасан зор беделімен олар шынымен де кеңестік автономиядағы барлық негізгі позицияларды алар еді. Радик Темірғалиевтің пікірінше, оқиғаларды дамытудың мұндай нұсқасынан аулақ болудың жалғыз мүмкіндігі сол кезде ұлттық автономияны қалыптастыру идеясын бұғаттау болған.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Алаш

https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header

Когда в июле 1917 года была образована партия «Алаш», в составе ее членов была представлена практически вся казахская национальная элита.

Как отмечает эксперт Института мировой экономики и политики при фонде Нурсултана Назарбаева Радик Темиргалиев, несмотря на то что 90% казахского населения не умело читать и писать, авторитет образованных людей (оқығандар) был крайне высок. В отличие от других восточных обществ, где приобщение к европейскому образованию нередко порицалось, в казахской среде люди, окончившие учительскую семинарию или университет, напротив, становились ролевыми моделями.

По его словам, практически все наблюдатели конца XIX – начала XX вв. отмечали большую важность образования детей для значительной части казахского населения. Поэтому неудивительно, что партия национальных интеллигентов быстро обрела большую популярность среди казахского населения.

В ноябре 1917 года образовавшаяся партия «Алаш» получила первый серьезный опыт политической борьбы, приняв участие в выборах во Всероссийское Учредительное собрание. В округах с преимущественно казахским населением партия взяла верх над своими противниками. По Семипалатинскому уезду «Алаш» получила 85,6% голосов избирателей, в Тургайском округе – 75% голосов, в Уральском округе – 75%, в Семиреченском округе – 57,5%.

Всего партию «Алаш» в Учредительном собрании должны были представлять 43 депутата. Бесспорно, это был триумф новой партии.

5–13 декабря 1917 года в Оренбурге прошел II Всеказахский съезд, единогласно высказавшийся за образование территориально-национальной автономии «Алаш».

«Изначально данный шаг планировалось осуществить уже после Учредительного собрания, но алашевцы были вынуждены экстренно форсировать реализацию своей идеи после захвата власти в Петрограде большевиками, – поясняет Радик Темиргалиев. – Было образовано правительство Алаш-Орда, председателем которого стал Алихан Букейханов. Столицей автономии был провозглашен Семипалатинск».

Триумфальное шествие

К новой большевистской власти руководство партии «Алаш» отнеслось крайне негативно. 1 (14 декабря) 1917 года Алихан Букейханов даже опубликовал воззвание к населению, в крайне резкой форме охарактеризовав как большевиков в целом, так и Ленина в частности. Очевидно, лидер партии «Алаш» не верил в способность большевиков удержаться у власти на долгое время. В его оправдание можно отметить, что столь же ошибочно оценивало ситуацию большинство серьезных политиков.

Вопреки ожиданиям, город за городом, уезд за уездом быстро переходили в руки большевиков. В советской историографии этот процесс позже получил название «триумфальное шествие Советской власти». С ноября 1917-го по март 1918 года большевики захватили власть во всех городах на территории современного Казахстана, за исключением Уральска.

«Начались репрессии в отношении членов партии «Алаш». 25 января 1918 года военный комиссар Тургайской области Алиби Джангильдин объявил в розыск Алихана Букейханова и Ахмета Байтурсынова. За голову каждого из них была объявлена награда в 25 тысяч рублей. Формально они были обвинены в пособничестве атаману Дутову, поднявшему антисоветский мятеж и разбитому большевиками», – говорит Радик Темиргалиев.

Алиби Джангильдин являлся одним из немногих казахов-большевиков с «дооктябрьским стажем», то есть вступившим в партию до прихода большевиков к власти. По этой причине он пользовался особым расположением наркома по делам национальностей Сталина.

Последние надежды алашевцев были связаны с Учредительным собранием, хотя Алихан Букейханов и прогнозировал его незаконный роспуск. В этом вопросе он не ошибся. Большевики, проигравшие выборы эсерам, 5 января 1918 года просто разогнали депутатов, собравшихся определить основы новой федеративной России.

Стало ясно, что большевики представляют собой единственную реальную силу в России, с которой придется вести переговоры о признании казахской автономии. Тем более что после прихода к власти они признали право на национальное самоопределение и провозгласили Россию федерацией.

Продолжение 🔽🔽🔽

Переговоры

Первыми инициативу проявили лидеры уральской группы партии «Алаш» Жаханша и Халел Досмухамедовы. В конце февраля 1918 года они выехали в Москву, где провели встречи со Сталиным и Лениным.

«Сохранился целый ряд свидетельств о ходе переговоров со стороны партии «Алаш», согласно которым стороны сумели установить контакт и достигнуть компромиссных договоренностей по всем актуальным вопросам», – говорит Радик Темиргалиев.

По его данным, воодушевленные состоявшимися переговорами руководители западного отделения «Алаш» отправили торжествующую телеграмму в Семипалатинск в адрес центрального руководства. В ней сообщалось, что советское правительство распорядилось освободить всех арестованных членов партии «Алаш», собирается рассмотреть вопрос по образованию автономии, что при советском правительстве решено открыть казахский комиссариат, состав которого будет определен алашским руководством.

1 апреля 1918 года состоялся обстоятельный телефонный разговор наркома по делам национальностей Иосифа Сталина и Халела Габбасова.

Спустя 10 лет на допросе в ОГПУ Халел Габбасов передавал содержание тех переговоров следующим образом: «Я настаивал на необходимости скорейшего осуществления идеи самоопределения нации, согласно провозглашенной Советской властью декларации о самоопределении. Точно не помню, но я уведомил о 14 пунктах, в основном заключавших восстановление ликвидированных казахских учреждений, организации национальной автономии в рамках Советов, освобождение арестованных деятелей казахского народа. Ответ Сталина сводился к тому, что от нас для этого требуется признание Советской власти. При этом условии будут приняты немедленные меры к организации Учредительного съезда для объявления автономии. Дальше он добавил, что постановление Всеказахского Оренбургского съезда целиком укладывается в рамки национальной политики Советской власти».

В итоге 16 апреля 1918 года центральное руководство Алашской автономии по телеграфу сообщило своим уездным комитетам: «Ведем по прямому проводу переговоры с Совнаркомом относительно автономии. Совнарком признает нашу автономию при условии признания Советской власти».

Продолжение 🔽🔽🔽

Разочарование

Очевидно, что в начале апреля 1918 года алашевцы пребывали в эйфории. Все необходимые договоренности были достигнуты, они официально и открыто признали советскую власть, теперь осталось сделать лишь заключительный шаг – провести учредительный съезд казахской советской республики. Но оказалось, что алашевцы стали праздновать свою победу раньше времени. Большевистское руководство внезапно отказалось исполнять свою часть сделки и просто оборвало все связи с алашевцами.

Недоумевая по этому поводу, 21 апреля 1918 года заместитель председателя Алаш-Орды Халел Габбасов направил специальную телеграмму на имена Ленина и Сталина: «Вопрос автономии киргизских областей является вопросом жизни и смерти киргизского народа. Точка зрения Совнаркома, переданная комиссаром Сталиным по прямому проводу 2 апреля, внесла было успокоение среди киргизского населения. Но пренебрежение к естественному праву народа со стороны местных Совдепов не прекращаются, гонения киргизской организации, аресты членов их восстанавливают киргизскую массу, углубляют национальный антагонизм… Здесь киргизский народный Совет, выполняя непреклонную волю киргизского народа, считает за долг принять все меры к возможно скорому осуществлению идеи автономии, ждет срочного ответа на официальное свое представление по прямому проводу 3 апреля сего года». Никакого ответа на это обращение не последовало.

«…Члены Алаш-Орды в марте 1918 г. по прямому проводу вступили было в переговоры с центральной властью, но переговоры эти были скоро прерваны полным молчанием в ответ на предложенный Алаш-Ордой проект условий соглашения. Так как в этом проекте соглашения не было ничего выходящего из пределов основных положений, объявленных Советской властью в Декларации прав народов России, то прекращение переговоров полнейшим молчанием Советской власти показалось правительству Алаш-Орда по меньшей мере непонятным и сделало дальнейшие попытки в этом направлении совершенно безнадежными», – вспоминал позднее Ахмет Байтурсынов.

«Алашевцы оказались в совершенно нелепой ситуации. Им наверняка казалось, что Сталин, выманив публичное признание советской власти и, прекратив на этом всякое взаимодействие, просто обвел их вокруг пальца. В результате алашевцы оказались вынуждены примкнуть к антибольшевистскому движению, – говорит Радик Темиргалиев. – Неизбежно возникает вопрос: чем был вызван отказ большевиков от дальнейшего сотрудничества с алашевцами?»

К сожалению, данная тема не получила должного освещения в трудах отечественных историков. Один из самых известных исследователей эпохи, историк Дина Аманжолова, констатируя произошедшее резкое ухудшение отношения большевистского руководства к «Алаш» в апреле 1918 года, отмечает: «Определенную роль в формировании такой оценки сыграло, вероятно, и активное противодействие любым контактам Советским правительством с автономией «Алаш» и ее органами Алиби Джангильдиным и руководителем партии «Уш-жуз» Кольбаем Тогусовым».

Продолжение 🔽🔽🔽

​​Джангильдин против «Алаш»

Решение об образовании казахской советской автономии впервые должно было быть принято на Тургайском областном съезде Советов, открывшемся 21 марта 1918 года. Однако Алиби Джангильдин проигнорировал конкретное указание руководства. Этот факт, по данным Радика Темиргалиева, были вынуждены признавать с оговорками и советские историки: «Борясь против алашордынцев, как злейших врагов Советской власти, отбрасывая предлагаемую ими буржуазную автономию, некоторые Советы отрицали автономию вообще. Они не поняли коренной разницы между советской и буржуазной автономией. В частности, на Тургайском съезде Советов также не был поставлен вопрос о Советской автономии Казахстана».

В своей докладной записке, направленной в Совнарком РСФСР 21 апреля 1918 года, Алиби Джангильдин оправдывался: «Население области еще недостаточно политически развито. Контрреволюционные элементы среди крестьянской, киргизской и торговой буржуазии и националистически настроенных кругов не дремлют… Ввиду таких обстоятельств я решил не поднимать на съезде вопроса об автономизации киргизских областей. Автономия необходима, но до нее надо укрепить власть Советов, обезопасить ее от нападения извне и изнутри. Поэтому прошу Совет Народных Комиссаров предоставить решение вопроса о времени объявления автономии области мне и областному Совету, когда [он] покажет себя на деле органом, способным преобразовать местную жизнь на социалистических началах».

Надежным союзником в борьбе против создания автономии для Алиби Джангильдина стал старый оппонент алашевцев, лидер казахской социалистической партии «Үш жүз» Кольбай Тогусов. В апреле 1918 года Джангильдин и Тогусов в состоявшемся телефонном разговоре быстро нашли общий язык.

21 апреля 1918 года, то есть в тот же день, когда Джангильдин направляет свою записку руководству с объяснением причин невозможности создания автономии, на имя Ленина поступила телеграмма Кольбая Тогусова, в которой сообщалось: «До сведения моего, председателя партии «Уш-жуз», дошло, что А. Букейханов имел с вами разговор по прямому проводу об автономии казахов. Довожу до сведения, что партия «Алаш» разогнана, члены ее арестованы. А. Букейханов, один из видных активных участников выступления Дутова, разыскивается».

Вслед за этим Кольбай Тогусов назначил вознаграждение за поимку Алихана Букейханова в 10 тысяч рублей, Ахмета Байтурсынова – в 3 тысячи рублей.

Целенаправленные усилия Джангильдина, Тогусова принесли свои плоды. Сталин уступил. 2 мая 1918 года, отвечая на запрос ВЦИК о сущности партии «Алаш» он сообщил, что это буржуазно-кадетская организация, а ее лидер Алихан Букейханов разыскивается исполкомом Тургайской области.

В феврале 1918 года, когда большевистское руководство предложило направить в Москву представителей казахского народа для обсуждения важных вопросов, в том числе связанных с созданием автономии, Алиби Джангильдин телеграфировал в ответ, что не может этого обеспечить в связи с отсутствием «преданных интересам трудящихся масс кандидатов».

По сути, это было открытым признанием, что большевистский комиссар не может найти среди казахов двух-трех достаточно образованных людей, придерживающихся большевистской идеологии. Это свидетельства исторических личностей, гораздо лучше знавших и понимавших казахское общество того периода.

Учитывая популярность партии «Алаш» среди казахского населения, наглядно продемонстрированную в ходе выборов в Учредительное собрание, при колоссальном авторитете Алихана Букейханова, Ахмета Байтурсынова, Миржакыпа Дулатова, Жаханши Досмухамедова, Халела Досмухамедова и других ярких личностей национального движения они бы действительно заняли бы все ключевые позиции в советской автономии. Как считает Радик Темиргалиев, единственной возможностью избежать подобного варианта развития событий было в то время блокирование самой идеи образования национальной автономии.

#ИМЭП #ИМЭП_История #Алаш

https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header

Қырғызстанда бұрынғы және қазіргі жоғары лауазымды шенеуніктерді тұтқындау толқыны жалғасуда. Осылайша, ҰҚКҰ қызметкерлері Қырғызстанның экс-премьер-министрі Өмірбек Бабановты, Жогорку Кенештің экс-спикері Асылбек Жээнбековты, экс-премьер-министр Темір Сариевті, сондай-ақ ҚСДП парламенттік фракциясы жетекшісінің орынбасары Торобай Зұлпықаровты ұстады және олардан жауап алды. Олардан басқа Бішкектің экс-әкімі, «Қырғыз темір жолы» мемлекеттік кәсіпорнының бұрынғы басшысы және Бішкек қалалық кенешінің төрағасы ұсталды. ҰҚКҰ басшысы Қамшыбек Тәшиевтің өтініші бойынша аталған тізім толықтырыла береді.

Ресми түрде бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қажеттілігімен түсіндіріледі. Әлемдік экономика және саясат институтының (ӘЭСИ) сарапшысы Лидия Пархомчик тұтқындаудың республика үшін тәуекелдері мен салдарын бағалады.

«Тұтқындаудың осындай ауқымды толқыны, бір жағынан, Қырғыз Республикасының жаңа президенті Садыр Жапаровтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы ымырасыз күресті бастау туралы сайлау алдындағы уәделеріне сәйкес келеді.

Екінші жағынан, елде бар тергеумен ынтымақтастықтың заңдастырылған практикасы кейіннен республикалық бюджетке келтірілген залалды өтей отырып, ұсталғандардың көпшілігіне қылмыстық қудалаудан аулақ болуға мүмкіндік береді.

Мұндай жағдайда Қырғызстан азаматтарының едәуір бөлігі биліктің әрекетін мүлікті қайта бөлудің кезекті кезеңі және олигархтардың есебінен бюджетті толықтыруға тырысу деп бағалайтыны таңқаларлық емес», - дейді Лидия Пархомчик.

Қырғызстанда болып жатқан оқиғалар канадалық Centerra Gold Inc компаниясы игеріп жатқан елдегі ең ірі алтын кен орны - Құмтөр төңірегінде. Кәсіпорын жыл сайын Қырғызстанның ЖІӨ-нің 10 пайызын және бүкіл өнеркәсіптің 20 пайызын қамтамасыз етеді.

Пархомчиктің айтуынша, Қырғызстанның ресми билігі кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру туралы бірнеше рет айтқан. Садыр Жапаровтың жаңа әкімшілігі де осыдан тыс қалмады.

Алайда дәл осы жаңа басшылық кәсіпорында бақылауды қалпына келтіру, сондай-ақ «Құмтөр» жобасын іске асыру кезінде сыбайлас жемқорлық фактілері бойынша тергеу жүргізуді бастау үшін практикалық қадамдар жасады. Дәл осы қылмыстық іс аясында елдің саяси және іскери элита өкілдерінің көпшілігі қамауға алынды.

Бішкектің жоспарларына кен орнын игеріп жатқан канадалық «Кумтор Голд» компаниясын мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ғана емес, сонымен бірге жоба операторына бес миллиард долларға жуық - экологиялық залал үшін үш миллиард және тағы екі миллиардқа жуық салық өндіріп алу туралы шағымдар пакетін қою кіреді.

Жалғасы 🔽🔽🔽

​​«Белгіленген өтемақыны алып, Қырғызстан 2021 жылдың басында шамамен 4,2 миллиард долларды құраған мемлекеттік сыртқы қарыз мәселесін шеше алар еді. Дегенмен, Centerra Gold Inc. ол өз активінен айрылмақшы және осы іс бойынша талқылауды халықаралық төрелік сотқа ауыстырады», - дейді сарапшы.

Қырғыз басшылығының жасап жатқан іс-әрекеттері ел экономикасы үшін айқын тәуекелдерге алып келеді, деп есептейді Пархомчик. Бішкек ұсынған схема бойынша Құмтөрді мемлекет меншігіне алу Қырғызстанның инвестициялық климатына соққы береді.

«Еуропалық қайта құру және даму банкі мұндай шешім Қырғыз Республикасының халықаралық серіктестер мен шетелдік инвесторлар алдындағы міндеттемелерін орындауға күмән келтіретінін мәлімдеді.
Қырғызстанның тау-кен өндіру секторының басқа кен орындарын, әсіресе «Альянс Алтын» қырғыз-ресейлік компаниясы игеріп жатқан Джеруй кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру сценарийінің қайталану мүмкіндігі туралы болжамдарға дәлел жоқ болса да, Бішкектің бизнес-серіктес ретіндегі сенімділігіне деген сенім бұзылды», - деп ескерді.

Сонымен қатар, сарапшының айтуынша, Қырғызстанның саяси мекемесінің бірқатар өкілдеріне қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы ауқымды науқан 2021 жылдың шілдесінде Бішкек, Ош және Токмактағы қалалық және жергілікті кенештердің қайта сайлануына әсер етуі мүмкін.

«Биліктің шоғырлануы тұрғысынан негізгі қалалардағы сайлау нәтижелерінің күшін жою фактісі қазіргі партиялар мен саяси блоктар арасындағы белсенді ішкі саяси күрестің жалғасып жатқандығын көрсетеді. Жағымсыз сценарий бойынша оқиғалар өрбіген жағдайда алдағы 2021 жылдың күзінде кезектен тыс парламенттік сайлау қайтадан саяси шиеленіс жағдайында өтуі мүмкін.

Қырғызстанның ең жақын көршісі және оның дәстүрлі экономикалық серіктесі ретінде Қазақстан Бішкектің саяси тұрақтылығы мен экономикалық қауіпсіздігін нығайтуға мүдделі. Нұр-сұлтан бауырлас қырғыз халқына жан-жақты, соның ішінде одақтастық пен стратегиялық серіктестік қатынастарын дамыту үшін гуманитарлық көмек көрсетуді жалғастырады», - деп қорытындылады Пархомчик.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Саясат #Қырғызстан

https://tengrinews.kz/sng/ocherednoy-etap-peredela-sobstvennosti-ekspert-volne-arestov-439252/

В Кыргызстане продолжается волна арестов высокопоставленных чиновников - бывших и действующих. Так, сотрудники ГКНБ задержали и допросили экс-премьер-министра Кыргызстана Омурбека Бабанова, экс-спикера Жогорку Кенеша Асылбека Жээнбекова, экс-премьер-министра Темира Сариева, а также заместителя лидера парламентской фракции СДПК Торобая Зулпукарова. Помимо них были задержаны экс-мэр Бишкека, бывший глава государственного предприятия «Кыргыз темир жолу» и председатель Бишкекского городского кенеша. По заявлению главы ГКНБ Камчибека Ташиева, данный список будет продолжать пополняться.

Официально это объясняется необходимостью борьбы с коррупцией. Эксперт Института мировой экономики и политики (ИМЭП) Лидия Пархомчик оценила риски и последствия арестов для республики.

«Подобная масштабная волна арестов, с одной стороны, соответствует предвыборным обещаниям нового президента КР Садыра Жапарова начать бескомпромиссную борьбу с коррупцией.

С другой стороны, имеющаяся в стране узаконенная практика сотрудничества со следствием с последующим возмещением причиненного ущерба в республиканский бюджет позволит большинству задержанных избежать уголовного преследования.

В подобных обстоятельствах неудивительно, что значительная часть граждан Кыргызстана расценивает действия властей как очередной этап передела собственности и попытку пополнить бюджет за счет олигархов», - отмечает Лидия Пархомчик.

В центре разворачивающихся в Кыргызстане событий находится самое крупное золоторудное месторождение страны Кумтор, которое разрабатывается канадской компанией Centerra Gold Inc. Ежегодно предприятие обеспечивает до 10 процентов ВВП Кыргызстана и 20 процентов всей промышленности.

По словам Пархомчик, официальные власти Кыргызстана неоднократно высказывались за национализацию месторождения. Не стала исключением и новая администрация Садыра Жапарова.

Однако именно новое руководство предприняло практические шаги по возвращению контроля над предприятием, а также началу расследования по факту коррупции при реализации проекта «Кумтор». Именно в рамках заведенного уголовного дела и были задержаны большинство представителей политической и бизнес-элиты страны.

В планы Бишкека входит не только осуществить государственное поглощение канадской компании «Кумтор Голд», разрабатывающей месторождение, но и выставить оператору проекта «пакет претензий» почти на пять миллиардов долларов - три миллиарда за экологический ущерб и еще около двух миллиардов налоговых взысканий.

Продолжение🔽🔽🔽

​​«Получив обозначенную компенсацию, Кыргызстан смог бы решить проблему возросшего государственного внешнего долга, который на начало 2021 года составил порядка 4,2 миллиарда долларов. Однако очевидно, что Centerra Gold Inc. не намерена лишаться своего актива и перенесет разбирательство по данному делу в международный арбитражный суд», - говорит эксперт.

Предпринимаемые кыргызским руководством действия несут очевидные риски для экономики страны, считает Пархомчик. Национализация Кумтора по предлагаемой Бишкеком схеме нанесет удар по инвестиционному климату Кыргызстана.

«Европейский банк реконструкции и развития уже заявил, что подобное решение поставит под сомнение приверженность КР выполнению своих обязательств перед международными партнерами и иностранными инвесторами.

И хотя предположения о возможном повторении сценария национализации других месторождений горнодобывающего сектора Кыргызстана, в особенности месторождения Джеруй, которое разрабатывается кыргызско-российской компанией «Альянс Алтын», не имеют доказательств, уверенность в надежности Бишкека как бизнес-партнера оказалась подорвана», - отмечает она.

Помимо этого, по словам эксперта, масштабная антикоррупционная кампания в отношении ряда представителей политического истеблишмента Кыргызстана может оказать влияние на предстоящие в июле 2021 года перевыборы городских и местных кенешей в Бишкеке, Оше и Токмаке.

«Сам факт отмены результатов выборов в ключевых городах с точки зрения концентрации властных полномочий свидетельствует о продолжающейся активной внутриполитической борьбе между действующими партиями и политическими блоками. При развитии событий по негативному сценарию предстоящие осенью 2021 года внеочередные парламентские выборы могут вновь пройти в атмосфере возросшей политической напряженности.

Как ближайший сосед Кыргызстана и его традиционный экономический партнер, Казахстан заинтересован в укреплении политической стабильности и экономической безопасности Бишкека. Нур-Султан продолжит оказывать всестороннюю поддержку братскому кыргызскому народу, в том числе по линии гуманитарной помощи, чтобы развивать отношения союзничества и стратегического партнерства», - заключила Пархомчик.

#ИМЭП #ИМЭП_Политика #Кыргызстан

https://tengrinews.kz/sng/ocherednoy-etap-peredela-sobstvennosti-ekspert-volne-arestov-439252/

​​ӘЭСИ сарапшысы Ерлан Мәдиев атап өткендей, 2 маусымда ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин мен Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың телефон арқылы сөйлесуі өзара құрмет пен өзара мүдделерді ескеруге негізделген кооперацияны жан-жақты тереңдету бағытын тағы да растады. Әңгіме барысында екі елдің көшбасшылары екіжақты қарым-қатынастың қазіргі жай-күйін, сондай-ақ БҰҰ, ШЫҰ және АӨСШК сияқты халықаралық құрылымдар аясындағы Қазақстан мен Қытайдың өзара әрекеттерінің болашағын талқылады.

Сарапшының айтуынша, биыл Қазақстан өз тәуелсіздігінің 30 жылдығын атап өтетіні келіссөздерге ерекше символдық мән берді. Сонымен қатар, келесі жылы екі ел дипломатиялық қатынастардың орнағанына 30 жыл толады. Өңірлік, сондай-ақ жаһандық мәнмәтіндегі қазіргі геосаяси жағдай көршілес екі ел басшыларының келіссөздеріне де өзектілік берді.

Е.Мәдиевтің пікірінше, жоғарыда аталған келіссөздер Қазақстан мен ҚХР екіжақты қарым-қатынастың тұрақты және болжамды дамуының негізгі шарты болып табылатын стратегиялық деңгейде тығыз диалог дәстүрін жалғастыруды айғақтайды.

Сарапшы соңғы жылдар ішінде COVID-19 коронавирус індетінің аясында жаңа серпін алған барлық басым бағыттар бойынша екі ел ынтымақтастығының оң серпіні сақталып отырғанын ескерді.

«Індет салдарынан әлемдік нарықтардағы күрделі ахуалдың аясында 15 пайызға өсудің оң серпіні тіркелген Қытай қазақстандық экспорттың бірден-бір ірі бағытына айналды. Бүгінде Қытай жаһандық экономиканы қалпына келтірудің басты локомотивтерінің бірі, сондай-ақ қазақстандық өндірушілер үшін, әсіресе, агроөнеркәсіптік кешен секторындағы перспективалы нарықтардың бірі болып табылады», - деп толықтырды Е.Мәдиев.

Оның пайымдауынша, Қытай үшін Қазақстанның Еуропа нарықтарына тұрақты құрлықтық жол ашатын басты көлік-логистикалық хабтардың бірі ретіндегі маңызы жоғары. Өткен жылы Қытай-Еуропа бағыты бойынша рекордтық 12400 жүк пойызы жөнелтілді, өсім 56 пайызды құрады.

«Халықаралық теңіз жолдарының толып кетуі мен тұрақсыздығы жағдайында құрлықішілік бағыттар қытайлық өндірушілер арасында кеңінен танымал. Еуропа бағытындағы пойыздардың негізгі бөлігі Қазақстан-Қытай шекарасында орналасқан Достық-Алашанькоу халықаралық өткелі арқылы өтеді», - деп хабарлады сарапшы.

Е.Мәдиев бүгінде екіжақты кооперацияны одан әрі тереңдету үшін үлкен әлеует сақталып отырғанын айтты. Қазақстан Президенті Қаржы, цифрландыру және «жасыл» технологиялар салаларын қоса алғанда, «Белдеу және жол» бастамасы аясында ықтимал жаңа бағыттар бойынша ынтымақтастықты арттырудың маңыздылығын атап өтті.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Сыртқы_Саясат #Халықаралық_Қатынастар #Қазақстан #Қытай

https://iwep.kz/#/posts/60b9d3445fb3932faa0f561c/#header

​​Как отмечает эксперт ИМЭП Ерлан Мадиев, состоявшийся 2 июня телефонный разговор Председателя КНР Си Цзиньпина и Президента Казахстана Касым-Жомарта Токаева в очередной раз подтвердил курс на всестороннее углубление кооперации, которая базируется на взаимном уважении и учете обоюдных интересов. В ходе разговора лидеры двух стран обсудили текущее состояние двусторонних отношений, а также перспективы взаимодействия Казахстана и Китая в рамках международных структур, таких как ООН, ШОС и СВМДА.

По словам эксперта, особое символическое значение переговорам придал тот факт, что в текущем году Казахстан отмечает 30-летний юбилей своей независимости. Кроме этого, в следующем году две страны отметят 30-летие установления дипломатических отношений. Текущая геополитическая ситуация как в региональном, так и в глобальном контексте также придала актуальность переговорам лидеров двух соседних стран.

По мнению Е. Мадиева, вышеуказанные переговоры свидетельствуют о продолжении традиции тесного диалога на стратегическом уровне, который является ключевым условием стабильного и предсказуемого развития двусторонних отношений Казахстана и КНР.

Эксперт подчеркнул, что на протяжении последних лет сохраняется положительная динамика сотрудничества двух стран по всем приоритетным направлениям, которая получила новый импульс на фоне пандемии коронавируса нового типа COVID-19.

«На фоне сложной ситуации на мировых рынках в результате пандемии Китай стал единственным крупным направлением казахстанского экспорта, где зафиксирована положительная динамика роста на 15 процентов. Сегодня Китай является одним из главных локомотивов восстановления глобальной экономики, а также одним из перспективных рынков для казахстанских производителей, в частности, в секторе агропромышленного комплекса», - добавил Е. Мадиев.

Он считает, что для Китая высока значимость Казахстана как одного из главных транспортно-логистических хабов, который дает стабильный сухопутный выход на европейские рынки. В прошлом году по маршруту Китай-Европа были отправлены рекордные 12400 грузовых поездов, при этом прирост составил 56 процентов.

«На фоне перегруженности и нестабильности международных морских путей, сухопутные внутриконтинентальные маршруты пользуются растущей популярностью у китайских производителей. Основная масса поездов в направлении Европы проходит через международный переход Достык-Алашанькоу, расположенный на казахстанско-китайской границе», - сообщил эксперт.

Е. Мадиев заключил, что сегодня сохраняется большой потенциал для дальнейшего углубления двусторонней кооперации. Президент Казахстана отметил важность наращивания сотрудничества по потенциально новым направлениям в рамках инициативы «Пояс и путь», включая сферы финансов, цифровизации и «зеленых» технологий.

#ИМЭП #ИМЭП_Внешняя_Политика #Международные_Отношения #Казахстан #Китай

https://iwep.kz/#/posts/60b9d3445fb3932faa0f561c/#header

​​Әлемдік экономика және саясат институтының (ӘЭСИ) сарапшысы Ерлан Мәдиев COVID-19 пайда болуының жаңа нұсқасына қатысты өз пікірін білдірді.

«Егер бұрын көпшілік вирустың табиғи шығу тегі туралы нұсқаға сүйенсе, бүгінде вирус Вухань қаласындағы зертханадан шыққан деп айтатындардың дауыстары қатты естіледі. Жағдай геосаяси мәнмәтінмен, атап айтқанда АҚШ пен Қытайдың өсіп келе жатқан қақтығысымен күрделене түсуде», - деп ол назар аударды.

Сарапшы мамыр айының соңында американдық БАҚ-та АҚШ-тың арнайы қызметтерінің мәліметтері бойынша Қытай жаңа вирустың таралуын ресми түрде жариялағанға дейін Вухань қаласындағы вирустық зертхананың бірқатар қызметкерлері 2019 жылдың қараша айында ауруханаға жатқызылды.

Сонымен қатар, АҚШ президенті Джо Байден американдық арнайы қызметтерге вирустың зертханалық шығу теориясын тексеруді тапсырды. Ол барлау қоғамдастығының пікірі екіге бөлінгенін және бұл мәселені тергеуге күш-жігерді «екі есе көбейту» керек екенін ескерді.

«Бұл-бүкіл әлемдік қоғамдастық үшін және ең алдымен Қытай үшін салмақты месседж. Егер бұрынғы Трамп әкімшілігінің пандемия Ухань зертханасынан ағып кетуден басталды деген пікірін көптеген мекеме және жетекші БАҚ Дональд Трампқа деген теріс көзқарасқа байланысты қабылдамаса, қазіргі демократ-президент Джо Байденнің ұстанымы және оның бұқаралық ақпарат құралдарында жариялануы бұл мәселенің АҚШ-тағы негізгі күн тәртібінің бір бөлігі болып табылатынын көрсетуі мүмкін», - деді Ерлан Мәдиев.

Сонымен бірге, сарапшы Қытай билігі бұл мәселені «саясаттандыруға» қарсы екенін білдіріп, вирустың табиғи шығу тегі туралы нұсқа, олардың көзқарасы бойынша, ғылыми дәлелденген және халықаралық күш-жігерді індеттің салдарын жеңуге бағыттау керек деп сендірді.

«ДДСҰ-ның ҚХР-дағы миссиясының соңғы тергеуі 2021 жылдың басында жауаптан гөрі көп сұрақтар тудырды. ДДСҰ инспекторларының тобы вирустың зертханалық шығу тегі туралы нұсқа «екіталай» деген қорытындыға келгеніне қарамастан, көптеген адамдар тергеу нәтижелеріне өте күмәнмен қарады», - деп түсіндірді Мадиев.

Ол ғалымдар тобының беделді Science ғылыми журналында жарияланған мәлімдемесін мысалға келтірді. Онда ғалымдар шығу тегінің екі теориясына өте «теңгерімсіз» назар аударылғанын, атап айтқанда, есептің 313 бетінің тек 4-і зертханалық шығу тегіне арналғанына ерекше мән берді.

«Осыған байланысты батыс елдерінің көпшілігі вирустың пайда болуы туралы егжей-тегжейлі және объективті тергеу жүргізуге шақыра отырып, ДДСҰ-ға да, Пекинге де қысым жасай бастады. Сонымен, мамыр айының соңында зертханалық шығу тегі туралы нұсқаны «екіталай» деп санайтын британдық барлау агенттіктері өз бағаларын қайта қарап, қайта, мұқият тергеу қажет екенін мәлімдеді. Сонымен қатар, қазіргі уақытта екі нұсқада да көптеген ақ дақтар бар екенін объективті түрде атап өткен жөн», - деді ол.

Сарапшының пікірінше, вирустың табиғи шығу тегі туралы нұсқада вирустың адамға жарадан тікелей немесе аралық байланыс арқылы берілгені туралы нақты жауап жоқ.

«Екінші жағынан, вирустың зертханалық шығу тегі туралы теорияны растау немесе жоққа шығару Қытай зертханасына тікелей және жедел қол жетімділік болмаған жағдайда да өте қиын. Нәтижесінде даулар мен алыпсатарлықтар үшін үлкен өріс пайда болады. Жағдайдың қауіптілігі соңғы жылдары қырғи қабақ соғыстың сипатына ие болған АҚШ пен Қытай арасындағы қатынастардың күрт шиеленісуі аясында ғылыми дау-дамайлар орын алады.

Нәтижесінде Бейжің мен Вашингтонның геосаяси қайшылықтары өлімге әкелетін вирустың себептерін объективті анықтауға басты кедергі болып отыр. Мұндай объективті анықтамасыз әлемдік қоғамдастыққа болашақта жаңа вирустық қауіптердің пайда болуына тиімді жауап беру өте қиын болатыны анық», - деп түйіндеді Мәдиев.

#ӘЭСИ #Халықаралық_Қатынастар #COVID #Коронавирус #Қытай #АҚШ

​​Эксперт Института мировой экономики и политики (ИМЭП) Ерлан Мадиев высказал свое мнение относительно новой версии происхождения COVID-19.

«Если ранее большинство склонялось к версии о природном происхождении вируса, то сегодня все громче слышны голоса тех, кто говорит о том, что вирус вышел из лаборатории, находившейся в городе Ухань. Ситуация осложняется геополитическим контекстом, а именно нарастающим конфликтом США и Китая», - отметил он.

Эксперт добавил, что в конце мае в американских СМИ появилась информация о том, что, по данным спецслужб США, ряд сотрудников вирусной лаборатории в городе Ухань были госпитализированы с характерными признаками еще в ноябре 2019 года, то есть задолго до того, когда Китай официально объявил о распространении нового вируса.

Кроме того, президент США Джо Байден поручил американским службам проверить теорию лабораторного происхождения вируса. Он признал, что мнение разведывательного сообщества разделилось и необходимо «удвоить» усилия по расследованию этого вопроса.

«Это - серьезный месседж для всего мирового сообщества и прежде всего для Китая. Если ранее утверждения прежней администрации Трампа о том, что пандемия началась с утечки из уханьской лаборатории, не воспринимались большинством истеблишмента и ведущими СМИ из-за негативного отношения к Дональду Трампу, то позиция действующего президента-демократа Джо Байдена и ее освещение в СМИ могут свидетельствовать о том, что данный вопрос становится частью мейнстримной повестки в США», - считает Ерлан Мадиев.

При этом эксперт отметил, что китайские власти выступили против «политизации» данного вопроса, настаивая на том, что версия о природном происхождении вируса, с их точки зрения, научно доказана, и необходимо сфокусировать международные усилия на преодолении последствий пандемии.

«Последнее расследование миссии ВОЗ в КНР в начале 2021 года оставило больше вопросов, чем ответов. Несмотря на то, что группа инспекторов ВОЗ пришла к выводу о том, что версия о лабораторном происхождении вируса является «крайне маловероятной», многие весьма скептически отнеслись к результатам расследования», - прокомментировал Мадиев.

В пример он привел опубликованное заявление группы ученых в авторитетном научном журнале Science. В нем ученые подчеркнули, что двум теориям происхождения было отдано крайне «несбалансированное» внимание, в частности версии о лабораторном происхождении было посвящено лишь 4 из 313 страниц отчета.

«На этом фоне все больше западных стран начали наращивать давление как на ВОЗ, так и на Пекин с призывом провести детальное и объективное расследование касательно вопроса о происхождении вируса. Так, в конце мая британские спецслужбы, которые ранее расценивали версию о лабораторном происхождении как «маловероятную», пересмотрели свои оценки и заявили о необходимости повторного, тщательного расследования. При этом необходимо объективно отметить, что на данный момент в обеих версиях присутствует множество белых пятен», - заметил он.

По мнению эксперта, в версии о природном происхождении вируса по сей день нет утвердительного ответа о том, передался ли вирус человеку от летучей мыши напрямую или через промежуточное звено.

«С другой стороны, подтвердить или опровергнуть наверняка теорию о лабораторном происхождении вируса также крайне сложно в условиях отсутствия прямого и оперативного доступа к китайской лаборатории. В результате создается огромное поле для споров и спекуляций. Опасность ситуации заключается в том, что научные споры происходят на фоне серьезного обострения отношений между США и Китаем, которое за последние годы приобрело характер холодной войны.

В результате геополитические противоречия Пекина с Вашингтоном становятся главным препятствием для объективного выяснения причин появления смертельного вируса. Очевидно, что без такого объективного выяснения мировому сообществу будет крайне сложно выработать эффективный ответ на неизбежное появление новых вирусных угроз в будущем», - заключил Мадиев.

#ИМЭП #Международные_Отношения #COVID #Коронавирус #Китай #США

​​3 маусымда Армения президенті Армен Саркисянның Қазақстанға жұмыс сапары өтті, оның барысында ол ҚР Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевпен, сондай-ақ ҚР Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесті.

Келіссөздер барысында тараптар екіжақты қарым-қатынастардың ағымдағы жағдайын, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық одақ пен ҰҚШҰ аясындағы Қазақстан мен Арменияның өзара іс-қимылының перспективаларын талқылады. Сондай-ақ, келіссөздер барысында өңірлік ахуалдың қазіргі жай-күйі туралы тақырып қозғалды.

ӘЭСИ сарапшысы Ерлан Мәдиев Арменияның 2018 жылы парламенттік басқару нысанына көшуіне қарамастан, осы елдің Президенті бірқатар маңызды өкілеттіктерге, әсіресе сыртқы саясат саласына ие екенін еске салады.

Мәселен, Арменияның қазіргі Конституциясының 55-бабына сәйкес, ел Президенті халықаралық қатынастарда Армения Республикасын білдіреді, сыртқы саясатқа жалпы басшылықты жүзеге асырады және т.б..

Осылайша, Е.Мәдиев Президент Саркисянның сапары екіжақты қарым-қатынастарды жоғары саяси деңгейде қолдау, сондай-ақ оңтүстік Кавказдағы ағымдағы ахуал тұрғысынан неғұрлым ауқымды, өңірлік күн тәртібінің перспективаларын талқылау тұрғысынан маңызды мәнге ие екенін ескереді.

Қазақстанның Мүдделері

«Біріншіден, қақтығысып жатқан елдер Армения да Әзірбайжан да өңірлік деңгейдегі Қазақстанның сыртқы саясатының дәстүрлі достық және маңызды бағыттары болып табылады. Екіншіден, біздің еліміз Оңтүстік Кавказдағы жағдайды тез арада тұрақтандыруға мүдделі, соның нәтижесінде өңір Түркия, Еуропа және Азия елдері арасындағы тікелей байланысты қамтамасыз ететін негізгі транзиттік хабтардың біріне айналады», - деп атап өтті ӘЭСИ сарапшысы.

Елбасы биыл Түркі кеңесінің соңғы саммитінде атап өткендей, Баку мен Ереван арасында Мәскеудің делдалдығы арқылы қол жеткізілген бейбіт келісім «Еуропа мен Азия арасындағы ең қауіпсіз және ең қысқа сауда бағытына айналатын» қуатты халықаралық транзиттік-көлік дәлізін қалыптастыру үшін жағдай жасайды.

Қазақстан Оңтүстік Кавказ елдерінің Қытай мен Шығыс Азия нарығына құрлықтық тікелей кіруін қамтамасыз ете отырып, осы бағыттағы негізгі буын болып табылады.

Ерлан Мәдиев аталған факторларды ескере отырып, біздің еліміз Таулы Қарабақ төңірегіндегі жағдайды реттеуде дәстүрлі түрде ең белсенді және сындарлы рөл атқарғанын атап өтті. Мысалы, 1991 жылы Нұрсұлтан Назарбаев Ресейдің Тұңғыш Президенті Борис Ельцинмен бірге делдалдық миссияны басқарды, соның арқасында «Железноводск коммюникесіне» қол қойылды.

Бүгінде Қазақстан Оңтүстік Кавказда Ереван мен Баку арасында ғана емес, сонымен қатар Ресей, Түркия және Иран сияқты негізгі өңірлік ойыншылардың арасында маңызды байланыстырушы буын ретінде оң тұрақтандырушы рөл атқара алады.

Бұл ретте әділ және бейтарап делдал ретінде бүкіл посткеңестік кеңістікте елеулі саяси беделі мен құрметіне ие болған Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев бұл үдерісте ерекше рөл атқара алар еді.

«Қазақстан Армения мен Әзірбайжан арасындағы ұзақ мерзімді Тарихи қақтығыстың салдарын тез арада реттеуге және Оңтүстік Кавказ аймағын бейбітшілік, даму, өзара тиімді және прагматикалық ынтымақтастық кеңістігіне айналдыруға мүдделі», - деп түйіндеді Е.Мәдиев.

#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Сыртқы_Саясат #Халықаралық_Қатынастар #Армения #Әзірбайжан

https://iwep.kz/#/posts/60bbabcb5fb3932faa0f561f/#header