25 мая Президент РК Касым-Жомарт Токаев подписал Конституционный закон «О внесении изменений и дополнений в Конституционный закон «О выборах в Республике Казахстан» и закон «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты по вопросам выборов».
Законами вводятся прямые выборы сельских акимов, снижен порог прохождения политических партий при выборах в Мажилис с 7 до 5 процентов, а также добавляется графа «Против всех» в избирательные бюллетени всех уровней.
Эксперт ИМЭП Арман Токтушаков подчеркнул, что нововведения являются частью масштабных и системных политических реформ, запущенных Президентом РК. Среди уже реализованных ранее инициатив следует отметить снижение регистрационного барьера для политических партий, введение 30-процентной квоты для женщин и молодежи в партийных списках, принятие нового закона о митингах.
Выборность сельских акимов, предусмотренная в новом законе о выборах, прежде всего, направлена на более широкое и активное вовлечение граждан в процесс управления страной, что свидетельствует о дальнейшей демократизации избирательного процесса в Казахстане.
«Выборы сельских акимов позволят гражданам повысить политическую активность в реализации своих конституционных прав, а также будут способствовать тому, что местные органы госуправления станут более восприимчивы к актуальным проблемам населения.
Относительно снижения порога прохождения политических партий в Мажилис с 7 до 5%, необходимо отметить, что это, главным образом, позволит усилить политическую конкуренцию в стране в ходе парламентских выборов и охватить мнение максимально широких групп населения при выработке государственной политики», - отмечает эксперт ИМЭП.
Также, указанная норма, увеличивая шансы прохождения действующих политических партий в Парламент, будет способствовать максимально широкой представленности интересов различных групп граждан в высшем законодательном органе.
В свою очередь, обращает внимание Арман Токтушаков, введение графы «Против всех» расширит возможности избирателей в выражении своей воли на выборах, предоставив гражданам действенный инструмент для выражения альтернативной позиции на выборах.
Таким образом, принятие новых законов, регулирующих политические выборы в Казахстане является очередным важным шагом с точки зрения развития процессов демократизации, усиления парламентаризма и многопартийности в стране.
В целом, принятые законы будут способствовать продолжению осуществления политической модернизации и реализации концепции «слышащего» государства, инициированных президентом Казахстана Касым-Жомартом Токаевым.
#ИМЭП #ИМЭП_Политика #Выборы #Закон
https://baq.kz/news/othernews/barlygyna-karsy-baganyn-engizu-azamattardyn-kozkarasyn-bildiru-mumkindigin-keneytedi-sarapshy/
Законами вводятся прямые выборы сельских акимов, снижен порог прохождения политических партий при выборах в Мажилис с 7 до 5 процентов, а также добавляется графа «Против всех» в избирательные бюллетени всех уровней.
Эксперт ИМЭП Арман Токтушаков подчеркнул, что нововведения являются частью масштабных и системных политических реформ, запущенных Президентом РК. Среди уже реализованных ранее инициатив следует отметить снижение регистрационного барьера для политических партий, введение 30-процентной квоты для женщин и молодежи в партийных списках, принятие нового закона о митингах.
Выборность сельских акимов, предусмотренная в новом законе о выборах, прежде всего, направлена на более широкое и активное вовлечение граждан в процесс управления страной, что свидетельствует о дальнейшей демократизации избирательного процесса в Казахстане.
«Выборы сельских акимов позволят гражданам повысить политическую активность в реализации своих конституционных прав, а также будут способствовать тому, что местные органы госуправления станут более восприимчивы к актуальным проблемам населения.
Относительно снижения порога прохождения политических партий в Мажилис с 7 до 5%, необходимо отметить, что это, главным образом, позволит усилить политическую конкуренцию в стране в ходе парламентских выборов и охватить мнение максимально широких групп населения при выработке государственной политики», - отмечает эксперт ИМЭП.
Также, указанная норма, увеличивая шансы прохождения действующих политических партий в Парламент, будет способствовать максимально широкой представленности интересов различных групп граждан в высшем законодательном органе.
В свою очередь, обращает внимание Арман Токтушаков, введение графы «Против всех» расширит возможности избирателей в выражении своей воли на выборах, предоставив гражданам действенный инструмент для выражения альтернативной позиции на выборах.
Таким образом, принятие новых законов, регулирующих политические выборы в Казахстане является очередным важным шагом с точки зрения развития процессов демократизации, усиления парламентаризма и многопартийности в стране.
В целом, принятые законы будут способствовать продолжению осуществления политической модернизации и реализации концепции «слышащего» государства, инициированных президентом Казахстана Касым-Жомартом Токаевым.
#ИМЭП #ИМЭП_Политика #Выборы #Закон
https://baq.kz/news/othernews/barlygyna-karsy-baganyn-engizu-azamattardyn-kozkarasyn-bildiru-mumkindigin-keneytedi-sarapshy/
May 26, 2021
Жақында Дүниежүзілік банк Қазақстандағы адам капиталын дамыту мәселелері бойынша зерттеуді ұсынды. Халықаралық сарапшылар бұл көрсеткіш біздің елімізде салыстырмалы өсуді көрсетеді, бірақ оның динамикасын жеделдету үшін бірқатар маңызды сын-қатерлерді еңсеру керек деген қорытындыға келді.
Әлеуметтанушы және ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпова атап өткендей, Дүниежүзілік банктің бағалауы ең алдымен білім сапасының көрсеткіштеріне негізделеді, өйткені олар Қазақстандағы адам капиталы саласындағы мәселелерді ашық көрсетеді. Сонымен қатар, шолуда адам капиталы индикаторларының аймақтары, жынысы және әлеуметтік-экономикалық жағдайы бойынша айтарлықтай айырмашылықтары көрсетілген, олар 2020 жылы COVID-19 індетінің теріс әсеріне байланысты қатты күшейген.
Сарапшы жалпы білім беру мен денсаулық сақтауға байланысты мәселелер әлемнің барлық елдеріне әсер еткеніне назар аударады. Ал Орталық Азия бөлінісінде білім алушыларды компьютерлермен цифрландыру және техникалық жарақтандыру сияқты салалардағы Қазақстанның орны айтарлықтай жоғары болды.
«Соған қарамастан, біздің елімізде індетке байланысты байлар мен кедейлер арасындағы, сондай-ақ ірі қалалардың тұрғындары мен ауыл тұрғындары арасындағы білім алшақтығы артты. Бұл факторлар ауыр салдарға әкелуі мүмкін, мұны халықаралық зерттеулер, соның ішінде Дүниежүзілік банк дәлелдейді. Бұл ретте Қазақстанда 39% оқушылар екенін ескеру қажет, яғни бұл салдар ел халқының бестен екісіне әсер етеді», - дейді Айман Жүсіпова.
Осылайша, ДБ өкілдері өңірде біліктілік дағдылары тапшылығының өсуін болжайды, өйткені халықтың әлеуметтік осал топтары қатарындағы көптеген оқушылар отбасылық бюджетке немесе үй шаруашылықтарының қаржылық жағдайына байланысты жоғары білім ала алмайды. Нәтижесінде бұл ұрпақ үшін еңбек нарығындағы біліктілік алшақтығы бұрынғыдан да үлкен теңсіздікпен сипатталады.
Туындаған мәселелерді шешу мақсатында ӘЭСИ сарапшысы Дүниежүзілік банктің бірқатар өзекті ұсыныстарына назар аудару қажет деп санайды. Мысалы, қазіргі білікті жұмыс күшінің дамуына қатысты, өйткені қазіргі уақытта ол қажетті дағдылар мен функционалдық сауаттылық деңгейінің жетіспеушілігімен сипатталады. Сондай-ақ оқытушылар құрамының деңгейін арттыруға, педагогтарды заманауи жабдықта оқытуға байланысты ұсынымдарды, сондай-ақ жоғары білікті мамандарды тарта отырып, қазіргі заманғы кәсіпорындарда тәлімгерлік институтын дамытуға қатысты ұсынымдарды жатқызуға болады.
«Дайындалған мамандардың саны мен құзыреттілігі мен аймақтың қажеттілігі арасындағы тепе-теңдікті орнату мақсатында еңбек нарығы мен білім беру қызметтерін зерттеу қажеттілігі туралы бөлек айту керек. Мысал ретінде Ирландияны алуға болады, онда еңбек нарығын зерттеуге көп көңіл бөлінеді және кәсіптік бағдар беру бойынша барлық жұмыс экономиканың қандай да бір сегментінің қажеттіліктеріне сүйенеді. 2004 жылдан бастап елде жыл сайын ұлттық құзыреттер Бюллетені (The National Skills Bulletin) шығады, онда ирландиялық еңбек нарығына талдау және мамандардың тапшылығы не артық болуы жарияланады, сондай-ақ 95 санат бойынша олардың жалақы деңгейі көрсетіледі. Мұндай баяндама мансаптық жоспарлау бойынша мамандарға, студенттерге және барлық мүдделі тұлғаларға қандай да бір мамандық пен салада қандай құзыреттер қажет екенін білуге мүмкіндік береді», - деп пайымдады Айман Жүсіпова.
Сондай-ақ Дүниежүзілік Банктің аса маңызды ұсынымдарының бірі - еліміздің бүкіл халқы үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету. Әңгіме өңір, жыныс және әлеуметтік-экономикалық мәртебе бойынша адами капитал көрсеткіштеріндегі айрықша айырмашылықтар туралы болып отыр. Ең маңызды тармақтардың бірі білім беруге жұмсалатын шығындар болып табылады, бұны қазақстандық зерттеушілер де айғақтайды.
Жамбыл облысында орта мектепте білім алуға жұмсалатын шығын сомасы Солтүстік Қазақстан облысына қарағанда алты есе аз, деп белгіледі ӘЭСИ сарапшысы. Денсаулық сақтау саласындағы да осындай мәселелер – Қазақстанның астанасында оған жұмсалатын шығындар өңірлерге қарағанда бірнеше есе жоғары.
Жалғасы 🔽🔽🔽
Әлеуметтанушы және ӘЭСИ сарапшысы Айман Жүсіпова атап өткендей, Дүниежүзілік банктің бағалауы ең алдымен білім сапасының көрсеткіштеріне негізделеді, өйткені олар Қазақстандағы адам капиталы саласындағы мәселелерді ашық көрсетеді. Сонымен қатар, шолуда адам капиталы индикаторларының аймақтары, жынысы және әлеуметтік-экономикалық жағдайы бойынша айтарлықтай айырмашылықтары көрсетілген, олар 2020 жылы COVID-19 індетінің теріс әсеріне байланысты қатты күшейген.
Сарапшы жалпы білім беру мен денсаулық сақтауға байланысты мәселелер әлемнің барлық елдеріне әсер еткеніне назар аударады. Ал Орталық Азия бөлінісінде білім алушыларды компьютерлермен цифрландыру және техникалық жарақтандыру сияқты салалардағы Қазақстанның орны айтарлықтай жоғары болды.
«Соған қарамастан, біздің елімізде індетке байланысты байлар мен кедейлер арасындағы, сондай-ақ ірі қалалардың тұрғындары мен ауыл тұрғындары арасындағы білім алшақтығы артты. Бұл факторлар ауыр салдарға әкелуі мүмкін, мұны халықаралық зерттеулер, соның ішінде Дүниежүзілік банк дәлелдейді. Бұл ретте Қазақстанда 39% оқушылар екенін ескеру қажет, яғни бұл салдар ел халқының бестен екісіне әсер етеді», - дейді Айман Жүсіпова.
Осылайша, ДБ өкілдері өңірде біліктілік дағдылары тапшылығының өсуін болжайды, өйткені халықтың әлеуметтік осал топтары қатарындағы көптеген оқушылар отбасылық бюджетке немесе үй шаруашылықтарының қаржылық жағдайына байланысты жоғары білім ала алмайды. Нәтижесінде бұл ұрпақ үшін еңбек нарығындағы біліктілік алшақтығы бұрынғыдан да үлкен теңсіздікпен сипатталады.
Туындаған мәселелерді шешу мақсатында ӘЭСИ сарапшысы Дүниежүзілік банктің бірқатар өзекті ұсыныстарына назар аудару қажет деп санайды. Мысалы, қазіргі білікті жұмыс күшінің дамуына қатысты, өйткені қазіргі уақытта ол қажетті дағдылар мен функционалдық сауаттылық деңгейінің жетіспеушілігімен сипатталады. Сондай-ақ оқытушылар құрамының деңгейін арттыруға, педагогтарды заманауи жабдықта оқытуға байланысты ұсынымдарды, сондай-ақ жоғары білікті мамандарды тарта отырып, қазіргі заманғы кәсіпорындарда тәлімгерлік институтын дамытуға қатысты ұсынымдарды жатқызуға болады.
«Дайындалған мамандардың саны мен құзыреттілігі мен аймақтың қажеттілігі арасындағы тепе-теңдікті орнату мақсатында еңбек нарығы мен білім беру қызметтерін зерттеу қажеттілігі туралы бөлек айту керек. Мысал ретінде Ирландияны алуға болады, онда еңбек нарығын зерттеуге көп көңіл бөлінеді және кәсіптік бағдар беру бойынша барлық жұмыс экономиканың қандай да бір сегментінің қажеттіліктеріне сүйенеді. 2004 жылдан бастап елде жыл сайын ұлттық құзыреттер Бюллетені (The National Skills Bulletin) шығады, онда ирландиялық еңбек нарығына талдау және мамандардың тапшылығы не артық болуы жарияланады, сондай-ақ 95 санат бойынша олардың жалақы деңгейі көрсетіледі. Мұндай баяндама мансаптық жоспарлау бойынша мамандарға, студенттерге және барлық мүдделі тұлғаларға қандай да бір мамандық пен салада қандай құзыреттер қажет екенін білуге мүмкіндік береді», - деп пайымдады Айман Жүсіпова.
Сондай-ақ Дүниежүзілік Банктің аса маңызды ұсынымдарының бірі - еліміздің бүкіл халқы үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету. Әңгіме өңір, жыныс және әлеуметтік-экономикалық мәртебе бойынша адами капитал көрсеткіштеріндегі айрықша айырмашылықтар туралы болып отыр. Ең маңызды тармақтардың бірі білім беруге жұмсалатын шығындар болып табылады, бұны қазақстандық зерттеушілер де айғақтайды.
Жамбыл облысында орта мектепте білім алуға жұмсалатын шығын сомасы Солтүстік Қазақстан облысына қарағанда алты есе аз, деп белгіледі ӘЭСИ сарапшысы. Денсаулық сақтау саласындағы да осындай мәселелер – Қазақстанның астанасында оған жұмсалатын шығындар өңірлерге қарағанда бірнеше есе жоғары.
Жалғасы 🔽🔽🔽
May 27, 2021
Айман Жүсіпова жұмыссыздық мәселесіне ерекше назар аударды.
Бұл мәселенің өзектілігін көрсететін фактор ішкі көші-қон болып табылады, оның өсіп келе жатқан ағындары жұмыссыздық мәселелерімен де байланысты. Еліміздің кейбір өңірлерінде бұл мәселе басқаларына қарағанда өткір тұр. Бұл ретте негізінен жастар жұмыс іздеп қалаларға бет бұрады, өйткені олар аға буын өкілдеріне қарағанда ұтқырлықпен ерекшеленеді.
Жұмыссыздық мәселесі зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдар мен жастарға көбірек әсер етеді. Гендерлік тұрғыдан алғанда әйелдер үшін өткір болып табылады, бұл статистикалық мәліметтерден көрінеді. Бұл мемлекеттік деңгейде де танылады, өйткені жұмысқа орналастыру бағдарламаларында әйелдер бөлек санатқа бөлінеді. Сондай-ақ, жұмыссыздықтың болуы кедейлік феминизациясы пайда болған кезде зейнетке дейінгі және зейнеткерлік жаста айқын көрінетініне назар аударған жөн.
Жалпы, сарапшы Дүниежүзілік Банктің тұжырымдары туралы айта отырып, аналитикалық шолулар мен баяндамалар мәселелік түйіндерді белгілейтінін, тәуекелдер мен қауіптерді атап өтетінін еске салады. Айман Жүсіпова өршіл мақсат қою жаман емес екенін, сонымен қатар жоғары деңгей ынталандыратынын және жұмылдыратынын ескереді.
«Жан басына шаққанда ІЖӨ-нің неғұрлым жоғары отыз елдің қатарына кіру - мақсат емес, тек жалпы экономикалық көрсеткіш екенін түсіну маңызды. Адам әлеуетін дамыту үшін жоғары экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізу қажет. Бұл екі көрсеткіш бір-бірімен тығыз байланысты.
Дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, адам капиталын дамыту ЖІӨ-нің жоғары деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Демек, ЖІӨ-нің жоғары деңгейі адамның дамуында, білім, біліктілік және әл-ауқат деңгейінде маңызды рөл атқарады», - деп түйіндеді ӘЭСИ сарапшысы.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #ДүниежүзілікБанк #ЕңбекНарығы
https://spik.kz/feminizatsiya-bednosti-i-rabotayushchie-bezrabotnie-kak-razvitie-chelovecheskogo-kapitala-po-kazakhstanski
Бұл мәселенің өзектілігін көрсететін фактор ішкі көші-қон болып табылады, оның өсіп келе жатқан ағындары жұмыссыздық мәселелерімен де байланысты. Еліміздің кейбір өңірлерінде бұл мәселе басқаларына қарағанда өткір тұр. Бұл ретте негізінен жастар жұмыс іздеп қалаларға бет бұрады, өйткені олар аға буын өкілдеріне қарағанда ұтқырлықпен ерекшеленеді.
Жұмыссыздық мәселесі зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдар мен жастарға көбірек әсер етеді. Гендерлік тұрғыдан алғанда әйелдер үшін өткір болып табылады, бұл статистикалық мәліметтерден көрінеді. Бұл мемлекеттік деңгейде де танылады, өйткені жұмысқа орналастыру бағдарламаларында әйелдер бөлек санатқа бөлінеді. Сондай-ақ, жұмыссыздықтың болуы кедейлік феминизациясы пайда болған кезде зейнетке дейінгі және зейнеткерлік жаста айқын көрінетініне назар аударған жөн.
Жалпы, сарапшы Дүниежүзілік Банктің тұжырымдары туралы айта отырып, аналитикалық шолулар мен баяндамалар мәселелік түйіндерді белгілейтінін, тәуекелдер мен қауіптерді атап өтетінін еске салады. Айман Жүсіпова өршіл мақсат қою жаман емес екенін, сонымен қатар жоғары деңгей ынталандыратынын және жұмылдыратынын ескереді.
«Жан басына шаққанда ІЖӨ-нің неғұрлым жоғары отыз елдің қатарына кіру - мақсат емес, тек жалпы экономикалық көрсеткіш екенін түсіну маңызды. Адам әлеуетін дамыту үшін жоғары экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізу қажет. Бұл екі көрсеткіш бір-бірімен тығыз байланысты.
Дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, адам капиталын дамыту ЖІӨ-нің жоғары деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Демек, ЖІӨ-нің жоғары деңгейі адамның дамуында, білім, біліктілік және әл-ауқат деңгейінде маңызды рөл атқарады», - деп түйіндеді ӘЭСИ сарапшысы.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #ДүниежүзілікБанк #ЕңбекНарығы
https://spik.kz/feminizatsiya-bednosti-i-rabotayushchie-bezrabotnie-kak-razvitie-chelovecheskogo-kapitala-po-kazakhstanski
May 27, 2021
Не так давно Всемирный банк презентовал исследование по вопросам развития человеческого капитала в Казахстане. Международные эксперты пришли к выводам, что данный показатель в нашей стране демонстрирует относительный рост, однако для ускорения его динамики предстоит преодолеть ряд важных вызовов.
Как отмечает социолог, эксперт ИМЭП Айман Жусупова, оценка Всемирного Банка в первую очередь основывается на показателях качества образования, так как именно на них отражаются проблемы в области человеческого капитала, с которыми Казахстану пришлось столкнуться. Кроме того, в обзоре указано на значительные различия в показателях человеческого капитала по регионам, полу и социально-экономическому статусу, которые к тому же критически усугубились в 2020 году из-за негативного воздействия пандемии COVID-19.
Эксперт обращает внимание, что в целом проблемы, связанные с образованием и здравоохранением, затронули все страны мира. А в разрезе Центральной Азии позиции Казахстана в таких областях, как цифровизация и техническая оснащенность обучающихся компьютерами, оказались достаточно высокими.
«Тем не менее из-за пандемии в нашей стране увеличился разрыв в образовании между богатыми и бедными, а также между жителями крупных городов и сельчанами. И эти факторы могут иметь печальные последствия, о чем красноречиво свидетельствуют международные исследования, в том числе и Всемирного банка. При этом нужно учесть, что в Казахстане 39% являются учащимися, а значит, эти последствия коснутся практически двух пятых населения страны», - говорит Айман Жусупова.
Так, представители ВБ прогнозируют рост дефицита квалификационных навыков в регионе, так как многие учащиеся из числа социально уязвимых слоев населения не смогут получить высшее образование из-за проблем, связанных с семейным бюджетом или финансовой ситуацией домохозяйств. Как результат – для этого поколения квалификационный разрыв на рынке труда будет характеризоваться еще большим, чем прежде, неравенством.
В целях решения имеющихся проблем эксперт ИМЭП считает необходимым обратить внимание на ряд наиболее актуальных рекомендаций Всемирного банка. Например, касающихся развития современной квалифицированной рабочей силы, поскольку в настоящее время для нее характерен дефицит необходимых навыков и уровня функциональной грамотности. Также к актуальным можно отнести рекомендации, связанные с повышением уровня преподавательского состава, с обучением педагогов на современном оборудовании, а также рекомендации, касающиеся развития института наставничества на современных предприятиях с привлечением высококвалифицированных специалистов.
«Отдельно стоит сказать о необходимости проведения исследований рынков труда и образовательных услуг с целью установления баланса между численностью и компетенциями подготовленных специалистов и потребностями региона. В качестве примера здесь можно взять Ирландию, где исследованиям рынка труда уделяется большое внимание и вся работа по профориентации опирается на потребности того или иного сегмента экономики. С 2004 года в стране ежегодно выходит Национальный бюллетень компетенций (The National Skills Bulletin), где публикуется анализ ирландского рынка труда и отражается дефицит либо переизбыток специалистов, а также уровень их заработных плат по 95 категориям. Такой доклад позволяет специалистам по карьерному планированию, студентам и всем заинтересованным лицам быть в курсе того, какие компетенции нужны в той или иной профессии и отрасли», - отмечает Айман Жусупова.
Продолжение 🔽🔽🔽
Как отмечает социолог, эксперт ИМЭП Айман Жусупова, оценка Всемирного Банка в первую очередь основывается на показателях качества образования, так как именно на них отражаются проблемы в области человеческого капитала, с которыми Казахстану пришлось столкнуться. Кроме того, в обзоре указано на значительные различия в показателях человеческого капитала по регионам, полу и социально-экономическому статусу, которые к тому же критически усугубились в 2020 году из-за негативного воздействия пандемии COVID-19.
Эксперт обращает внимание, что в целом проблемы, связанные с образованием и здравоохранением, затронули все страны мира. А в разрезе Центральной Азии позиции Казахстана в таких областях, как цифровизация и техническая оснащенность обучающихся компьютерами, оказались достаточно высокими.
«Тем не менее из-за пандемии в нашей стране увеличился разрыв в образовании между богатыми и бедными, а также между жителями крупных городов и сельчанами. И эти факторы могут иметь печальные последствия, о чем красноречиво свидетельствуют международные исследования, в том числе и Всемирного банка. При этом нужно учесть, что в Казахстане 39% являются учащимися, а значит, эти последствия коснутся практически двух пятых населения страны», - говорит Айман Жусупова.
Так, представители ВБ прогнозируют рост дефицита квалификационных навыков в регионе, так как многие учащиеся из числа социально уязвимых слоев населения не смогут получить высшее образование из-за проблем, связанных с семейным бюджетом или финансовой ситуацией домохозяйств. Как результат – для этого поколения квалификационный разрыв на рынке труда будет характеризоваться еще большим, чем прежде, неравенством.
В целях решения имеющихся проблем эксперт ИМЭП считает необходимым обратить внимание на ряд наиболее актуальных рекомендаций Всемирного банка. Например, касающихся развития современной квалифицированной рабочей силы, поскольку в настоящее время для нее характерен дефицит необходимых навыков и уровня функциональной грамотности. Также к актуальным можно отнести рекомендации, связанные с повышением уровня преподавательского состава, с обучением педагогов на современном оборудовании, а также рекомендации, касающиеся развития института наставничества на современных предприятиях с привлечением высококвалифицированных специалистов.
«Отдельно стоит сказать о необходимости проведения исследований рынков труда и образовательных услуг с целью установления баланса между численностью и компетенциями подготовленных специалистов и потребностями региона. В качестве примера здесь можно взять Ирландию, где исследованиям рынка труда уделяется большое внимание и вся работа по профориентации опирается на потребности того или иного сегмента экономики. С 2004 года в стране ежегодно выходит Национальный бюллетень компетенций (The National Skills Bulletin), где публикуется анализ ирландского рынка труда и отражается дефицит либо переизбыток специалистов, а также уровень их заработных плат по 95 категориям. Такой доклад позволяет специалистам по карьерному планированию, студентам и всем заинтересованным лицам быть в курсе того, какие компетенции нужны в той или иной профессии и отрасли», - отмечает Айман Жусупова.
Продолжение 🔽🔽🔽
May 27, 2021
Также в числе важнейших рекомендаций Всемирного банка – обеспечение равных возможностей для всего населения страны. Речь идет о разительных различиях в показателях человеческого капитала по региону, полу и социально-экономическому статусу. Одним из важнейших пунктов являются расходы на образование, о чем, кстати, свидетельствуют и казахстанские исследователи.
Так, отмечает эксперт ИМЭП, в Жамбылской области сумма расходов на образование в средней школе на одного ребенка в шесть раз меньше, чем в Северо-Казахстанской. Такие же проблемы и в сфере здравоохранения – в столице Казахстана расходы на нее в разы выше, чем в регионах.
Отдельное внимание Айман Жусупова обратила внимание на проблему безработицы.
Фактором, демонстрирующим злободневность этой проблемы, является внутренняя миграция, растущие потоки которой обусловлены в том числе и проблемами безработицы. В некоторых регионах страны эта проблема стоит более остро, чем в других. При этом в города в поисках работы устремляется в основном молодежь, поскольку отличается большей мобильностью, чем представители старшего поколения.
Проблема безработицы в большей степени затрагивает людей предпенсионного возраста и молодежь. В гендерном разрезе она более остро стоит для женщин, о чем свидетельствуют статистические данные. Признается это и на государственном уровне, поскольку в программах по трудоустройству женщины выделены в отдельную категорию. Также следует отметить, что наличие безработицы наиболее отчетливо проявляется в предпенсионном и пенсионном возрастах, когда происходит так называемая феминизация бедности.
В целом, говоря о выводах Всемирного Банка, эксперт напоминает, что аналитические обзоры и доклады обозначают проблемные узлы, акцентируют риски и угрозы. Айман Жусупова подчеркивает: ставить амбициозные цели – неплохо: высокая планка мотивирует и мобилизует.
«Важно понимать, что войти в тридцатку мировых стран с наиболее высоким ВВП на душу населения – не самоцель, а лишь общий экономический показатель. Достижение высоких экономических показателей необходимо нам для развития человеческого потенциала. И два этих показателя неразрывно связаны друг с другом.
Опыт развитых стран показывает, что именно развитие человеческого капитала позволяет достичь высокого уровня ВВП. Следовательно, высокий уровень ВВП играет важную роль в развитии человека, уровне образования, квалификации и благосостоянии», - резюмирует эксперт ИМЭП.
#ИМЭП #ИМЭП_Социология #ВсемирныйБанк #РынокТруда
https://spik.kz/feminizatsiya-bednosti-i-rabotayushchie-bezrabotnie-kak-razvitie-chelovecheskogo-kapitala-po-kazakhstanski
Так, отмечает эксперт ИМЭП, в Жамбылской области сумма расходов на образование в средней школе на одного ребенка в шесть раз меньше, чем в Северо-Казахстанской. Такие же проблемы и в сфере здравоохранения – в столице Казахстана расходы на нее в разы выше, чем в регионах.
Отдельное внимание Айман Жусупова обратила внимание на проблему безработицы.
Фактором, демонстрирующим злободневность этой проблемы, является внутренняя миграция, растущие потоки которой обусловлены в том числе и проблемами безработицы. В некоторых регионах страны эта проблема стоит более остро, чем в других. При этом в города в поисках работы устремляется в основном молодежь, поскольку отличается большей мобильностью, чем представители старшего поколения.
Проблема безработицы в большей степени затрагивает людей предпенсионного возраста и молодежь. В гендерном разрезе она более остро стоит для женщин, о чем свидетельствуют статистические данные. Признается это и на государственном уровне, поскольку в программах по трудоустройству женщины выделены в отдельную категорию. Также следует отметить, что наличие безработицы наиболее отчетливо проявляется в предпенсионном и пенсионном возрастах, когда происходит так называемая феминизация бедности.
В целом, говоря о выводах Всемирного Банка, эксперт напоминает, что аналитические обзоры и доклады обозначают проблемные узлы, акцентируют риски и угрозы. Айман Жусупова подчеркивает: ставить амбициозные цели – неплохо: высокая планка мотивирует и мобилизует.
«Важно понимать, что войти в тридцатку мировых стран с наиболее высоким ВВП на душу населения – не самоцель, а лишь общий экономический показатель. Достижение высоких экономических показателей необходимо нам для развития человеческого потенциала. И два этих показателя неразрывно связаны друг с другом.
Опыт развитых стран показывает, что именно развитие человеческого капитала позволяет достичь высокого уровня ВВП. Следовательно, высокий уровень ВВП играет важную роль в развитии человека, уровне образования, квалификации и благосостоянии», - резюмирует эксперт ИМЭП.
#ИМЭП #ИМЭП_Социология #ВсемирныйБанк #РынокТруда
https://spik.kz/feminizatsiya-bednosti-i-rabotayushchie-bezrabotnie-kak-razvitie-chelovecheskogo-kapitala-po-kazakhstanski
May 27, 2021
25 мая 2021 года состоялось XVI заседание Форума Шанхайской организации сотрудничества. В мероприятии приняли участие представители ведущих национальных исследовательских центров стран-членов ШОС, представители дипломатического корпуса и Секретариата Организации.
Институт мировой экономики и политики (ИМЭП) при Фонде Нурсултана Назарбаева является национальным координатором от Казахстана в рамках форума ШОС. Институт на Форуме представили директор ИМЭП Ержан Салтыбаев и главный эксперт ИМЭП Лидия Пархомчик.
За 16 лет с момента своего функционирования Форум зарекомендовал себя как важная платформа для взаимодействия между «фабриками мысли» государств-членов ШОС. Объединив представителей экспертных и научных кругов, Форум ШОС стал ключевым консультационно-экспертным механизмом Организации.
Подготовленные Форумом аналитические материалы, а также предложения по расширению партнерских связей на пространстве ШОС в значительной степени способствовали развитию взаимовыгодного сотрудничества в рамках Организации. Участники заседания представили свои соображения относительно мер по преодолению основных рисков и вызовов, с которыми сталкиваются государства-члены, наблюдатели и диалоговые партнеры ШОС.
В своем выступлении директор ИМЭП Ержан Салтыбаев отметил высокую востребованность Форума ШОС в качестве действенной международной экспертной платформы, которая эффективно задействует «второй трек» межгосударственной кооперации. Была особо подчеркнута необходимость совместного формирования всесторонней концептуальной оценки текущих геополитических процессов и потенциальной роли ШОС в период постпандемийного восстановления.
Директор ИМЭП также отметил, что на фоне геополитической нестабильности в мире глобальная экономика переживает сложный кризисный период: «Пандемия коронавируса буквально обрушила глобальную экономику до рекордного уровня с момента Великой депрессии прошлого века. По расчетам МВФ мировая экономика сократилась на 3,3% в прошлом году. На этом фоне практически по всем показателям международной кооперации, таким как торговля, уровень инвестиций и так далее, наблюдается негативная динамика».
В своём выступлении Генеральный секретарь ШОС Владимир Норов акцентировал внимание на том, что в свое третье десятилетие Организация вступает в условиях сложной международной обстановки: «В практику входит введение неправомочных санкций, один за другим демонтируются международные механизмы, на протяжении десятилетий способствовавшие поддержанию стабильности и безопасности на планете».
По мнению Генерального секретаря ШОС в подобных обстоятельствах ключевым приоритетом Форума ШОС становится выработка антикризисных мер и коллективных действий с учетом вызовов пандемии.
Было подчеркнуто, что в условиях пандемии страны-члены ШОС проявили высокий уровень солидарности и взаимной поддержки. Как отметил директор Центра исследований Восточной Азии и ШОС МГИМО МИД России Александр Лукин за 20 лет работы Организация прошла довольно долгий путь и сегодня вызывает значительный интерес в мире. «ШОС, будучи по своей сути объединением регионального сотрудничества, часто воспринимается как потенциальный центр формирующегося многополярного мира», -констатировал эксперт.
Вице-президент Китайской академии международных проблем Жун Ин особо подчеркнул, что следование принципу открытости и концепции «сообщества единой судьбы» позволяет странам семьи ШОС поступательно расширять межгосударственные контакты и углублять отношения взаимовыгодного партнерства. Возросшее международное влияние ШОС свидетельствует об успешности усилий стран-членов Организации по выстраиванию новой системы региональной безопасности.
В свою очередь заместитель директора Института стратегических и межрегиональных исследований при Президенте Республики Узбекистан Санжар Валиев подчеркнул: «Дух взаимного уважения, доминирующего в ШОС, становится все более привлекательным как для стран азиатского региона, так и для стран, находящихся за его пределами».
Продолжение 🔽🔽🔽
Институт мировой экономики и политики (ИМЭП) при Фонде Нурсултана Назарбаева является национальным координатором от Казахстана в рамках форума ШОС. Институт на Форуме представили директор ИМЭП Ержан Салтыбаев и главный эксперт ИМЭП Лидия Пархомчик.
За 16 лет с момента своего функционирования Форум зарекомендовал себя как важная платформа для взаимодействия между «фабриками мысли» государств-членов ШОС. Объединив представителей экспертных и научных кругов, Форум ШОС стал ключевым консультационно-экспертным механизмом Организации.
Подготовленные Форумом аналитические материалы, а также предложения по расширению партнерских связей на пространстве ШОС в значительной степени способствовали развитию взаимовыгодного сотрудничества в рамках Организации. Участники заседания представили свои соображения относительно мер по преодолению основных рисков и вызовов, с которыми сталкиваются государства-члены, наблюдатели и диалоговые партнеры ШОС.
В своем выступлении директор ИМЭП Ержан Салтыбаев отметил высокую востребованность Форума ШОС в качестве действенной международной экспертной платформы, которая эффективно задействует «второй трек» межгосударственной кооперации. Была особо подчеркнута необходимость совместного формирования всесторонней концептуальной оценки текущих геополитических процессов и потенциальной роли ШОС в период постпандемийного восстановления.
Директор ИМЭП также отметил, что на фоне геополитической нестабильности в мире глобальная экономика переживает сложный кризисный период: «Пандемия коронавируса буквально обрушила глобальную экономику до рекордного уровня с момента Великой депрессии прошлого века. По расчетам МВФ мировая экономика сократилась на 3,3% в прошлом году. На этом фоне практически по всем показателям международной кооперации, таким как торговля, уровень инвестиций и так далее, наблюдается негативная динамика».
В своём выступлении Генеральный секретарь ШОС Владимир Норов акцентировал внимание на том, что в свое третье десятилетие Организация вступает в условиях сложной международной обстановки: «В практику входит введение неправомочных санкций, один за другим демонтируются международные механизмы, на протяжении десятилетий способствовавшие поддержанию стабильности и безопасности на планете».
По мнению Генерального секретаря ШОС в подобных обстоятельствах ключевым приоритетом Форума ШОС становится выработка антикризисных мер и коллективных действий с учетом вызовов пандемии.
Было подчеркнуто, что в условиях пандемии страны-члены ШОС проявили высокий уровень солидарности и взаимной поддержки. Как отметил директор Центра исследований Восточной Азии и ШОС МГИМО МИД России Александр Лукин за 20 лет работы Организация прошла довольно долгий путь и сегодня вызывает значительный интерес в мире. «ШОС, будучи по своей сути объединением регионального сотрудничества, часто воспринимается как потенциальный центр формирующегося многополярного мира», -констатировал эксперт.
Вице-президент Китайской академии международных проблем Жун Ин особо подчеркнул, что следование принципу открытости и концепции «сообщества единой судьбы» позволяет странам семьи ШОС поступательно расширять межгосударственные контакты и углублять отношения взаимовыгодного партнерства. Возросшее международное влияние ШОС свидетельствует об успешности усилий стран-членов Организации по выстраиванию новой системы региональной безопасности.
В свою очередь заместитель директора Института стратегических и межрегиональных исследований при Президенте Республики Узбекистан Санжар Валиев подчеркнул: «Дух взаимного уважения, доминирующего в ШОС, становится все более привлекательным как для стран азиатского региона, так и для стран, находящихся за его пределами».
Продолжение 🔽🔽🔽
May 28, 2021
Выступая в качестве модератора первой сессии Форума, посвященной перспективам сотрудничества в области безопасности, президент Центра глобальных и стратегических исследований Пакистана Сайид Халид Амир Джаффари указал на то, что с момента своего основания ШОС стала ключевым элементом поддержания стабильности на пространстве Евразии.
Данную точку зрения поддержал бывший посол Индии в Таджикистане Йогендра Кумар. За 20-летний период развития ШОС трансформировалась во влиятельную международную структуру, реализующую проактивную политику в сфере обеспечения региональной безопасности. Организация обеспечивает «мягкое геополитическое балансирование» ключевых региональных игроков.
В рамках второй сессии эксперты обсудили вопросы наращивания социально-экономического сотрудничества между государствами-членами ШОС.
Выступая в рамках сессии, эксперт ИМЭП Лидия Пархомчик подчеркнула, что первоочередной задачей государств-членов ШОС является сопряжение национальных экономик стран Организации: «Особый фокус при этом должен быть направлен на углубление регионального сотрудничества, развитие бизнес-контактов, наращивание объемов грузопотока и улучшение условий логистики, а также поступательное увеличение оборотов электронной торговли», - отметила эксперт.
Учитывая взаимодополняемость национальных экономик, а также возможности координации торгово-экономических политик между международными организациями и многосторонними объединениями, в том числе ЕАЭС и АСЕАН, страны-участницы ШОС имеют все предпосылки для формирования в Евразии пространства взаимовыгодного и равноправного партнерства.
В фокусе внимания в рамках последующей дискуссии участников Форума оказались проблемы противодействия негативным последствиям пандемийного кризиса. Было вновь подчеркнуто, что пространство «семьи ШОС», состоящее из 18 участников в статусе стран-членов, партнеров по диалогу и наблюдателей, обладает колоссальным экономическим потенциалом. Объединяя более 3 млрд человек или порядка 40% населения планеты с долей в 24% от общемирового ВВП, ШОС становится центром притяжения мировых торговых и финансовых потоков.
В завершение мероприятия участники XVI заседания Форума ШОС отметили важность продвижения планов многостороннего взаимодействия, а также эффективной реализации программ и проектов в сферах, представляющих взаимный интерес.
В целом, прошедший Форум ШОС стал важным подготовительным мероприятием в преддверии предстоящего юбилейного заседания Совета глав государств и правительств Организации, которое должно пройти 16-17 сентября этого года в столице Таджикистана г. Душанбе и будет посвящено 20-летию создания ШОС.
#ИМЭП #ИМЭП_Политика #ШОС
Данную точку зрения поддержал бывший посол Индии в Таджикистане Йогендра Кумар. За 20-летний период развития ШОС трансформировалась во влиятельную международную структуру, реализующую проактивную политику в сфере обеспечения региональной безопасности. Организация обеспечивает «мягкое геополитическое балансирование» ключевых региональных игроков.
В рамках второй сессии эксперты обсудили вопросы наращивания социально-экономического сотрудничества между государствами-членами ШОС.
Выступая в рамках сессии, эксперт ИМЭП Лидия Пархомчик подчеркнула, что первоочередной задачей государств-членов ШОС является сопряжение национальных экономик стран Организации: «Особый фокус при этом должен быть направлен на углубление регионального сотрудничества, развитие бизнес-контактов, наращивание объемов грузопотока и улучшение условий логистики, а также поступательное увеличение оборотов электронной торговли», - отметила эксперт.
Учитывая взаимодополняемость национальных экономик, а также возможности координации торгово-экономических политик между международными организациями и многосторонними объединениями, в том числе ЕАЭС и АСЕАН, страны-участницы ШОС имеют все предпосылки для формирования в Евразии пространства взаимовыгодного и равноправного партнерства.
В фокусе внимания в рамках последующей дискуссии участников Форума оказались проблемы противодействия негативным последствиям пандемийного кризиса. Было вновь подчеркнуто, что пространство «семьи ШОС», состоящее из 18 участников в статусе стран-членов, партнеров по диалогу и наблюдателей, обладает колоссальным экономическим потенциалом. Объединяя более 3 млрд человек или порядка 40% населения планеты с долей в 24% от общемирового ВВП, ШОС становится центром притяжения мировых торговых и финансовых потоков.
В завершение мероприятия участники XVI заседания Форума ШОС отметили важность продвижения планов многостороннего взаимодействия, а также эффективной реализации программ и проектов в сферах, представляющих взаимный интерес.
В целом, прошедший Форум ШОС стал важным подготовительным мероприятием в преддверии предстоящего юбилейного заседания Совета глав государств и правительств Организации, которое должно пройти 16-17 сентября этого года в столице Таджикистана г. Душанбе и будет посвящено 20-летию создания ШОС.
#ИМЭП #ИМЭП_Политика #ШОС
May 28, 2021
ҚР Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, 2021 жылдың І тоқсанында республика экономикасында 8,8 млн адам жұмыспен қамтылған.
Жұмыспен қамтылған халық арасында 6,7 млн адам (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 76,3%) жалданып еңбек етті.
Жұмыссыздар саны (Халықаралық еңбекті ұйымдастыру әдіснамасы бойынша) 451,3 мың адамды құрады, жұмыссыздық деңгейі – 4,9%.
Коронавирустың таралуын шектеу мақсатында елде қабылданған карантиндік шаралар 2021 жылдың I тоқсанында еңбек нарығына әсер еткені ескерілді. 2020 жылғы IV тоқсанмен салыстырғанда жұмыс көлемінің төмендеуі (толық емес жұмыс күні) немесе жұмыс берушінің бастамасы (259,4 мың адам) себебінен негізгі жұмыста аз жұмыс істеген сағаттар саны 7%-ға өсті.
Қызметін тоқтата тұру себебінен уақытша жұмыс істемейтіндер саны 12,1 мың адамды құрады. Оның ішінде 40,9% - сауда саласының қызметкерлері, 13,1 % - өзге де қызмет түрлерін ұсыну қызметкерлері, 6,9% - көлік және қоймалау қызметкерлері, 5,8% - білім беру қызметкерлері.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #ЕңбекНарығы #БүгінгіСан
https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760
Жұмыспен қамтылған халық арасында 6,7 млн адам (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 76,3%) жалданып еңбек етті.
Жұмыссыздар саны (Халықаралық еңбекті ұйымдастыру әдіснамасы бойынша) 451,3 мың адамды құрады, жұмыссыздық деңгейі – 4,9%.
Коронавирустың таралуын шектеу мақсатында елде қабылданған карантиндік шаралар 2021 жылдың I тоқсанында еңбек нарығына әсер еткені ескерілді. 2020 жылғы IV тоқсанмен салыстырғанда жұмыс көлемінің төмендеуі (толық емес жұмыс күні) немесе жұмыс берушінің бастамасы (259,4 мың адам) себебінен негізгі жұмыста аз жұмыс істеген сағаттар саны 7%-ға өсті.
Қызметін тоқтата тұру себебінен уақытша жұмыс істемейтіндер саны 12,1 мың адамды құрады. Оның ішінде 40,9% - сауда саласының қызметкерлері, 13,1 % - өзге де қызмет түрлерін ұсыну қызметкерлері, 6,9% - көлік және қоймалау қызметкерлері, 5,8% - білім беру қызметкерлері.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_ӘлеуметТану #ЕңбекНарығы #БүгінгіСан
https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760
May 31, 2021
Согласно данным Бюро национальной статистики РК, в I квартале 2021 г. в экономике республики были заняты 8,8 млн человек.
Среди занятого населения 6,7 млн человек (76,3% от общего числа занятых) трудились по найму.
Численность безработных (по методологии Международной организации труда) составила 451,3 тыс. человек, уровень безработицы – 4,9%.
Отмечается, что на рынок труда в I квартале 2021 г. оказывали влияние карантинные меры, принимаемые в стране в целях ограничения распространения коронавируса. По сравнению с IV кварталом 2020 года на 7% выросла численность отработавших меньше часов на основной работе, по причине снижения объема работ (неполный рабочий день) или инициативе работодателя (259,4 тыс. человек).
Численность временно не работающих, по причине приостановки деятельности составила 12,1 тыс. человек. Из них 40,9% - работники сферы торговли, 13,1% - предоставление прочих видов услуг, 6,9 % - транспорт и складирование, 5,8%- образование.
#ИМЭП #ИМЭП_Социология #РынокТруда #ЦифраДня
https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760
Среди занятого населения 6,7 млн человек (76,3% от общего числа занятых) трудились по найму.
Численность безработных (по методологии Международной организации труда) составила 451,3 тыс. человек, уровень безработицы – 4,9%.
Отмечается, что на рынок труда в I квартале 2021 г. оказывали влияние карантинные меры, принимаемые в стране в целях ограничения распространения коронавируса. По сравнению с IV кварталом 2020 года на 7% выросла численность отработавших меньше часов на основной работе, по причине снижения объема работ (неполный рабочий день) или инициативе работодателя (259,4 тыс. человек).
Численность временно не работающих, по причине приостановки деятельности составила 12,1 тыс. человек. Из них 40,9% - работники сферы торговли, 13,1% - предоставление прочих видов услуг, 6,9 % - транспорт и складирование, 5,8%- образование.
#ИМЭП #ИМЭП_Социология #РынокТруда #ЦифраДня
https://stat.gov.kz/news/ESTAT415760
May 31, 2021
Биыл Қазақстанның Тәуелсіздік алғанына 30 жыл толады. 1991 жылы әлемнің саяси картасында 51 жастағы көшбасшы - Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев басқарған жас тәуелсіз мемлекет пайда болды. Алатаудан Солтүстік Сарыарқаға дейін, Алтайдан Каспийге дейін Еуразияның орасан зор кеңістігінде әлеуметтік прогрестің жаңа белдеуі басталды.
Мемлекеттік тәуелсіздік жарияланған кезде Қазақстанда бостандықты сүйетін халықты, кең аумақты және елді басқарудың кеңестік моделін қоспағанда, мемлекеттіліктің бірде-бір нышаны болған жоқ. Тек еңсеруге тура келген барлық қиындықтарға қарамастан, тәуелсіз мемлекет ретінде дамудың үш онжылдығы ішінде Қазақстан халықаралық қатынастар жүйесіне кірді, өзінің сыртқы саясатын тұжырымдады, белгілі бір сыртқы саяси доктриналар мен тұжырымдамаларды қалыптастырды, ұлттық мүдделерді ұғынды. Ғасырларға тең қысқа тарихи мерзім ішінде еліміз экономикалық дағдарысты сәтті еңсеріп, мемлекеттік басқару қабілетін дәлелдеді, демократияның берік негіздерін қалады.
Қазіргі уақытта Қазақстан транзиттік кезеңнен шығуды аяқтауда, оның үстіне экономикалық реформалар саяси реформалардан алда келеді. Көптеген мәселелер мен қиындықтарға тап болған ел мен оның саяси элитасы оларды шешуді үйренді және мұны посткеңестік дәуірдің басты жетістігі деп тану керек.
Қазақстанның мемлекеттіліктің қалыптасуы кезінде қандай сын-қатерлерді басынан кешті және оларды қалай сәтті еңсергені туралы ӘЭСИ сарапшысы Мұрат Лаумулиннің жарияланымынан оқыңыз.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Тәуелсіздік
https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header
Мемлекеттік тәуелсіздік жарияланған кезде Қазақстанда бостандықты сүйетін халықты, кең аумақты және елді басқарудың кеңестік моделін қоспағанда, мемлекеттіліктің бірде-бір нышаны болған жоқ. Тек еңсеруге тура келген барлық қиындықтарға қарамастан, тәуелсіз мемлекет ретінде дамудың үш онжылдығы ішінде Қазақстан халықаралық қатынастар жүйесіне кірді, өзінің сыртқы саясатын тұжырымдады, белгілі бір сыртқы саяси доктриналар мен тұжырымдамаларды қалыптастырды, ұлттық мүдделерді ұғынды. Ғасырларға тең қысқа тарихи мерзім ішінде еліміз экономикалық дағдарысты сәтті еңсеріп, мемлекеттік басқару қабілетін дәлелдеді, демократияның берік негіздерін қалады.
Қазіргі уақытта Қазақстан транзиттік кезеңнен шығуды аяқтауда, оның үстіне экономикалық реформалар саяси реформалардан алда келеді. Көптеген мәселелер мен қиындықтарға тап болған ел мен оның саяси элитасы оларды шешуді үйренді және мұны посткеңестік дәуірдің басты жетістігі деп тану керек.
Қазақстанның мемлекеттіліктің қалыптасуы кезінде қандай сын-қатерлерді басынан кешті және оларды қалай сәтті еңсергені туралы ӘЭСИ сарапшысы Мұрат Лаумулиннің жарияланымынан оқыңыз.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Тәуелсіздік
https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header
June 1, 2021
В нынешнем году исполняется 30 лет с момента обретения независимости Казахстаном. В 1991 году на политической карте мира появилось молодое независимое государство, руководимое 51-летним лидером - президентом Нурсултаном Абишевичем Назарбаевым. Началась новая полоса социального прогресса на громаднейшем пространстве Евразии - от Алатау до северной Сары-Арки, от Алтая до Каспия.
К моменту провозглашения государственной независимости Казахстан не располагал ни одним из составляющих государственности за исключением свободолюбивого народа, обширной территории и советской модели управления страной. Несмотря на все сложности, которые только предстояло преодолеть, за три десятилетия развития в качестве независимого государства Казахстан вошел в систему международных отношений, выработал свою внешнюю политику, сформировал вполне определенные внешнеполитические доктрины и концепции, осознал национальные интересы. За короткий исторический срок, равный по итогам столетиям, страна успешно преодолела экономический кризис, доказала способность к государственному управлению, создала прочные основы демократии.
В настоящее время Казахстан уже завершает выход из транзитной фазы, причем экономические реформы опережают политические. Сталкиваясь со многими проблемами и трудностями, страна и ее политическая элита научились их решать, и это следует признать главным достижением постсоветской эпохи.
О том, с какими вызовами столкнулся Казахстан во время становления государственности и как удавалось их успешно преодолеть, читайте в публикации эксперта ИМЭП Мурата Лаумулина.
#ИМЭП #ИМЭП_История #Независимость
https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header
К моменту провозглашения государственной независимости Казахстан не располагал ни одним из составляющих государственности за исключением свободолюбивого народа, обширной территории и советской модели управления страной. Несмотря на все сложности, которые только предстояло преодолеть, за три десятилетия развития в качестве независимого государства Казахстан вошел в систему международных отношений, выработал свою внешнюю политику, сформировал вполне определенные внешнеполитические доктрины и концепции, осознал национальные интересы. За короткий исторический срок, равный по итогам столетиям, страна успешно преодолела экономический кризис, доказала способность к государственному управлению, создала прочные основы демократии.
В настоящее время Казахстан уже завершает выход из транзитной фазы, причем экономические реформы опережают политические. Сталкиваясь со многими проблемами и трудностями, страна и ее политическая элита научились их решать, и это следует признать главным достижением постсоветской эпохи.
О том, с какими вызовами столкнулся Казахстан во время становления государственности и как удавалось их успешно преодолеть, читайте в публикации эксперта ИМЭП Мурата Лаумулина.
#ИМЭП #ИМЭП_История #Независимость
https://iwep.kz/#/posts/60657f235fb3932faa0f55dc/#header
June 1, 2021
1917 жылдың шілдесінде құрылған «Алаш» партиясы мүшелерінің құрамында іс жүзінде бүкіл қазақ ұлттық элитасы болды.
Нұрсұлтан Назарбаев Қоры жанындағы Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Радик Темірғалиев атап өткендей, қазақ халқының 90%-ы оқу және жазу білмеді, білімді (оқыған) адамдардың беделі өте жоғары болды. Басқа шығыс қоғамдарынан айырмашылығы, еуропалық білім жүйесі жиі айыпталатын, ал қазақ ортасында мұғалімдер семинариясын немесе университетті бітірген адамдар, керісінше, рөлдік модель болды.
Оның айтуынша, XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы барлық бақылаушылар қазақ халқының едәуір бөлігі үшін балаларға білім берудің маңыздылығын атап өтті. Сондықтан ұлттық интеллигенттер партиясының қазақ халқы арасында тез арада үлкен танымалдыққа ие болғаны таң қаларлық емес.
1917 жылы қарашада құрылған «Алаш» партиясы Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына сайлауға қатысып, саяси күрестегі алғашқы маңызды тәжірибеге ие болды. Негізінен қазақ халқы бар округтерде партия қарсыластарынан басым болды. Семей уезі бойынша «Алаш» сайлаушылардың 85,6% дауысын, Торғай округінде – 75%, Орал округінде – 75%, Жетісу округінде – 57,5% дауысын алды.
Құрылтай жиналысында барлығы «Алаш» партиясының атынан 43 депутат өкілдік етуге тиіс болған. Әрине, бұл жаңа партияның жеңісі болды.
1917 жылғы 5-13 желтоқсанда Орынборда «Алаш» аумақтық-ұлттық автономиясының құрылуын бірауыздан қолдаған II Жалпықазақ съезі өтті.
«Бастапқыда бұл қадамды құрылтай жиналысынан кейін жүзеге асыру жоспарланған болатын, бірақ большевиктер Петроградта билікті басып алғаннан кейін алаштықтар өз идеяларын жүзеге асыруды шұғыл түрде жеделдетуге мәжбүр болды, – деп түсіндірді Радик Темірғалиев. - Алаш Орда үкіметі құрылып, оның төрағасы Әлихан Бөкейханов болды. Автономияның астанасы Семей болып жарияланды».
Салтанатты шеру
Жаңа большевиктік билікке «Алаш» партиясының басшылығы теріс қарады. 1917 жылы 1 (14 желтоқсанда) Әлихан Бөкейханов тіпті халыққа үндеу жариялап, большевиктерді де, сонымен қатар Ленинді де өте қатал түрде сипаттады. «Алаш» партиясының жетекшісі большевиктердің билікте ұзақ уақыт тұру қабілетіне сенбегені анық. Оның негіздемесінде байыпты саясаткерлердің көпшілігі жағдайды бірдей қате бағалағанын атап өтуге болады.
Күткенге қайшы, қаладан қалаға, уезден уездке тез арада большевиктердің қол астына өтті. Кеңестік тарихнамада бұл процесс кейінірек «Кеңес өкіметінің салтанатты шеруі» деп аталды. 1917 жылдың қарашасынан 1918 жылдың наурызына дейін большевиктер Оралдан басқа қазіргі Қазақстанның барлық қалаларында билікті басып алды.
««Алаш» партиясының мүшелеріне қарсы қуғын-сүргін басталды. 1918 жылы 25 қаңтарда Торғай облысының әскери комиссары Әліби Джангилдин Әлихан Бөкейханов пен Ахмет Байтұрсыновты іздеу тізіміне қосты. Олардың әрқайсысының басына 25 мың рубль сыйақы жарияланды. Ресми түрде оларды антисоветтік бүлік шығарған және большевиктерден жеңілген атаман Дутовпен серіктестік жасады деп айыптады», - дейді Радик Темиргалиев.
Әліби Жангелдин «Қазанға дейінгі тәжирібесі» бар, яғни большевиктер билікке келгенге дейін партияға кірген санаулы қазақ-большевиктердің бірі болды. Осы себепті ол Сталиннің Ұлт істері жөніндегі халық комиссарының ерекше орнын пайдаланды.
Алаштықтардың соңғы үміті құрылтай жиналысымен байланысты болды, дегенмен Әлихан Бөкейханов оның заңсыз таратылуын болжады. Бұл мәселеде ол қателескен жоқ. 1918 жылы 5 қаңтарда Социалистік революционерлерден жеңілген большевиктер жаңа федералды Ресейдің негізін анықтауға жиналған депутаттарды таратып жіберді.
Большевиктер Ресейдегі қазақ автономиясын мойындау туралы келіссөздер жүргізуге тура келетін жалғыз нақты күш екені белгілі болды. Сонымен қатар, билікке келгеннен кейін олар ұлттық өзін-өзі анықтау құқығын мойындады және Ресейді федерация деп жариялады.
Жалғасы 🔽🔽🔽
Нұрсұлтан Назарбаев Қоры жанындағы Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Радик Темірғалиев атап өткендей, қазақ халқының 90%-ы оқу және жазу білмеді, білімді (оқыған) адамдардың беделі өте жоғары болды. Басқа шығыс қоғамдарынан айырмашылығы, еуропалық білім жүйесі жиі айыпталатын, ал қазақ ортасында мұғалімдер семинариясын немесе университетті бітірген адамдар, керісінше, рөлдік модель болды.
Оның айтуынша, XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы барлық бақылаушылар қазақ халқының едәуір бөлігі үшін балаларға білім берудің маңыздылығын атап өтті. Сондықтан ұлттық интеллигенттер партиясының қазақ халқы арасында тез арада үлкен танымалдыққа ие болғаны таң қаларлық емес.
1917 жылы қарашада құрылған «Алаш» партиясы Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына сайлауға қатысып, саяси күрестегі алғашқы маңызды тәжірибеге ие болды. Негізінен қазақ халқы бар округтерде партия қарсыластарынан басым болды. Семей уезі бойынша «Алаш» сайлаушылардың 85,6% дауысын, Торғай округінде – 75%, Орал округінде – 75%, Жетісу округінде – 57,5% дауысын алды.
Құрылтай жиналысында барлығы «Алаш» партиясының атынан 43 депутат өкілдік етуге тиіс болған. Әрине, бұл жаңа партияның жеңісі болды.
1917 жылғы 5-13 желтоқсанда Орынборда «Алаш» аумақтық-ұлттық автономиясының құрылуын бірауыздан қолдаған II Жалпықазақ съезі өтті.
«Бастапқыда бұл қадамды құрылтай жиналысынан кейін жүзеге асыру жоспарланған болатын, бірақ большевиктер Петроградта билікті басып алғаннан кейін алаштықтар өз идеяларын жүзеге асыруды шұғыл түрде жеделдетуге мәжбүр болды, – деп түсіндірді Радик Темірғалиев. - Алаш Орда үкіметі құрылып, оның төрағасы Әлихан Бөкейханов болды. Автономияның астанасы Семей болып жарияланды».
Салтанатты шеру
Жаңа большевиктік билікке «Алаш» партиясының басшылығы теріс қарады. 1917 жылы 1 (14 желтоқсанда) Әлихан Бөкейханов тіпті халыққа үндеу жариялап, большевиктерді де, сонымен қатар Ленинді де өте қатал түрде сипаттады. «Алаш» партиясының жетекшісі большевиктердің билікте ұзақ уақыт тұру қабілетіне сенбегені анық. Оның негіздемесінде байыпты саясаткерлердің көпшілігі жағдайды бірдей қате бағалағанын атап өтуге болады.
Күткенге қайшы, қаладан қалаға, уезден уездке тез арада большевиктердің қол астына өтті. Кеңестік тарихнамада бұл процесс кейінірек «Кеңес өкіметінің салтанатты шеруі» деп аталды. 1917 жылдың қарашасынан 1918 жылдың наурызына дейін большевиктер Оралдан басқа қазіргі Қазақстанның барлық қалаларында билікті басып алды.
««Алаш» партиясының мүшелеріне қарсы қуғын-сүргін басталды. 1918 жылы 25 қаңтарда Торғай облысының әскери комиссары Әліби Джангилдин Әлихан Бөкейханов пен Ахмет Байтұрсыновты іздеу тізіміне қосты. Олардың әрқайсысының басына 25 мың рубль сыйақы жарияланды. Ресми түрде оларды антисоветтік бүлік шығарған және большевиктерден жеңілген атаман Дутовпен серіктестік жасады деп айыптады», - дейді Радик Темиргалиев.
Әліби Жангелдин «Қазанға дейінгі тәжирібесі» бар, яғни большевиктер билікке келгенге дейін партияға кірген санаулы қазақ-большевиктердің бірі болды. Осы себепті ол Сталиннің Ұлт істері жөніндегі халық комиссарының ерекше орнын пайдаланды.
Алаштықтардың соңғы үміті құрылтай жиналысымен байланысты болды, дегенмен Әлихан Бөкейханов оның заңсыз таратылуын болжады. Бұл мәселеде ол қателескен жоқ. 1918 жылы 5 қаңтарда Социалистік революционерлерден жеңілген большевиктер жаңа федералды Ресейдің негізін анықтауға жиналған депутаттарды таратып жіберді.
Большевиктер Ресейдегі қазақ автономиясын мойындау туралы келіссөздер жүргізуге тура келетін жалғыз нақты күш екені белгілі болды. Сонымен қатар, билікке келгеннен кейін олар ұлттық өзін-өзі анықтау құқығын мойындады және Ресейді федерация деп жариялады.
Жалғасы 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Келіссөздер
Алғашқы болып Оралдағы «Алаш» партиясының көшбасшылары Жаһанша мен Халел Досмұхамедовтар бастама көтерді. 1918 жылдың ақпан айының соңында олар Мәскеуге барып, Сталин мен Ленинмен кездесулер өткізді.
««Алаш» партиясы тарапынан келіссөздер барысы туралы бірқатар куәліктер сақталды, оларға сәйкес тараптар байланыс орнатып, барлық өзекті мәселелер бойынша ымыралы уағдаластықтарға қол жеткізе алды», – дейді Радик Темірғалиев.
Оның мәліметінше, өткен келіссөздерден шабыт алған «Алаш» батыс бөлімінің басшылары Семейге орталық басшылықтың атына салтанатты жеделхат жолдады. Онда Кеңес үкіметі «Алаш» партиясының тұтқындалған барлық мүшелерін босатуды бұйырғаны, автономия құру мәселесін қарастыратыны, Кеңес үкіметі жанынан құрамы алаш басшылығымен анықталатын қазақ комиссариатын ашу туралы шешім қабылданғаны хабарланды.
1918 жылғы 1 сәуірде ұлттар ісі жөніндегі халық комиссары Иосиф Сталин мен Халел Ғаббасов телефон арқылы сөйлесті.
10 жылдан кейін БМСӘ-те жауап алу кезінде Халел Ғаббасов сол келіссөздердің мазмұнын былайша жеткізді: «Мен Кеңес үкіметі жариялаған өзін-өзі анықтау туралы декларацияға сәйкес ұлттың өзін-өзі анықтау идеясын тез арада жүзеге асыру қажеттілігін талап еттім. Нақты есімде жоқ, бірақ мен негізінен жойылған қазақ мекемелерін қалпына келтіру, кеңестер шеңберінде ұлттық автономияны ұйымдастыру, тұтқындалған қазақ халқының қайраткерлерін босату туралы 14 тармақ туралы хабардар еттім. Сталиннің жауабы бізден кеңес өкіметін мойындауды талап етеді. Бұл жағдайда автономия жариялау үшін Құрылтай съезін ұйымдастыруға дереу шаралар қабылданады. Одан әрі ол Орынборлық Бүкілқазақ съезінің қаулысы толығымен Кеңес өкіметінің ұлттық саясаты шеңберіне сәйкес келеді деп қосты».
Нәтижесінде 1918 жылдың 16 сәуірінде Алаш автономиясының телеграф бойынша орталық басшылығы өзінің уездік комитеттеріне: «Автономияға қатысты халық комиссарлар кеңесімен тікелей сым бойынша келіссөздер жүргізіп жатырмыз. Халық комиссарлар кеңесі Кеңес өкіметі мойындалған жағдайда біздің автономиямызды мойындайды».
Жалғасы 🔽🔽🔽
Алғашқы болып Оралдағы «Алаш» партиясының көшбасшылары Жаһанша мен Халел Досмұхамедовтар бастама көтерді. 1918 жылдың ақпан айының соңында олар Мәскеуге барып, Сталин мен Ленинмен кездесулер өткізді.
««Алаш» партиясы тарапынан келіссөздер барысы туралы бірқатар куәліктер сақталды, оларға сәйкес тараптар байланыс орнатып, барлық өзекті мәселелер бойынша ымыралы уағдаластықтарға қол жеткізе алды», – дейді Радик Темірғалиев.
Оның мәліметінше, өткен келіссөздерден шабыт алған «Алаш» батыс бөлімінің басшылары Семейге орталық басшылықтың атына салтанатты жеделхат жолдады. Онда Кеңес үкіметі «Алаш» партиясының тұтқындалған барлық мүшелерін босатуды бұйырғаны, автономия құру мәселесін қарастыратыны, Кеңес үкіметі жанынан құрамы алаш басшылығымен анықталатын қазақ комиссариатын ашу туралы шешім қабылданғаны хабарланды.
1918 жылғы 1 сәуірде ұлттар ісі жөніндегі халық комиссары Иосиф Сталин мен Халел Ғаббасов телефон арқылы сөйлесті.
10 жылдан кейін БМСӘ-те жауап алу кезінде Халел Ғаббасов сол келіссөздердің мазмұнын былайша жеткізді: «Мен Кеңес үкіметі жариялаған өзін-өзі анықтау туралы декларацияға сәйкес ұлттың өзін-өзі анықтау идеясын тез арада жүзеге асыру қажеттілігін талап еттім. Нақты есімде жоқ, бірақ мен негізінен жойылған қазақ мекемелерін қалпына келтіру, кеңестер шеңберінде ұлттық автономияны ұйымдастыру, тұтқындалған қазақ халқының қайраткерлерін босату туралы 14 тармақ туралы хабардар еттім. Сталиннің жауабы бізден кеңес өкіметін мойындауды талап етеді. Бұл жағдайда автономия жариялау үшін Құрылтай съезін ұйымдастыруға дереу шаралар қабылданады. Одан әрі ол Орынборлық Бүкілқазақ съезінің қаулысы толығымен Кеңес өкіметінің ұлттық саясаты шеңберіне сәйкес келеді деп қосты».
Нәтижесінде 1918 жылдың 16 сәуірінде Алаш автономиясының телеграф бойынша орталық басшылығы өзінің уездік комитеттеріне: «Автономияға қатысты халық комиссарлар кеңесімен тікелей сым бойынша келіссөздер жүргізіп жатырмыз. Халық комиссарлар кеңесі Кеңес өкіметі мойындалған жағдайда біздің автономиямызды мойындайды».
Жалғасы 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Көңіл қалу
1918 жылдың сәуір айының басында алаштықтар эйфорияда болғаны анық. Барлық қажетті уағдаластықтарға қол жеткізілді, олар Кеңес билігін ресми және ашық мойындады, енді тек қорытынды қадам – Қазақ Кеңес Республикасының Құрылтай съезін өткізу ғана қалды. Бірақ алаштықтар өз жеңістерін уақыттан бұрын тойлай бастағаны белгілі болды. Большевиктік басшылық кенеттен мәміленің бір бөлігін орындаудан бас тартып алаштықтармен барлық байланысты үзді.
Алаш Орда төрағасының орынбасары Халел Ғаббасов 1918 жылы 21 сәуірде Ленин мен Сталиннің есімдеріне арнайы жеделхат жолдады: «Қырғыз облыстарындағы автономия мәселесі қырғыз халқының өмірі мен өлімі мәселесі болып табылады. 2 сәуірде комиссар Сталин тікелей сым арқылы берген Халық Комиссарлар Кеңесінің көзқарасы қырғыз халқының көңілін жұбатты. Бірақ жергілікті Кеңес депутаттарының халықтың табиғи құқығын елемеу тоқтамайды, қырғыз ұйымын қудалау, олардың мүшелерін тұтқындау қырғыз массасын қалпына келтіреді, ұлттық антагонизмді тереңдетеді... Мұнда қырғыз халқының қатал ерік-жігерін орындай отырып, Қырғыз халық кеңесі автономия идеясын тез арада жүзеге асыру үшін барлық шараларды қабылдау міндеті екенің санайды, осы жылдың 3 сәуірінде тікелей сым арқылы өзінің ресми ұсынысына шұғыл жауап күтеді». Бұл үндеуге ешқандай жауап болған жоқ.
«...Алаш Орда мүшелері 1918 ж. наурызда тікелей сым бойынша орталық билікпен келіссөз жүргізді, бірақ бұл келіссөздер Алаш Орда ұсынған келісім шарттарының жобасына жауап ретінде көп ұзамай толық үнсіздікпен үзілді. Келісімнің бұл жобасында Ресей халықтарының құқықтары декларациясында Кеңес өкіметі жариялаған негізгі ережелердің шегінен шығатын ештеңе болмағандықтан, Кеңес өкіметінің толық үнсіздігімен келіссөздердің тоқтатылуы Алаш-Орда үкіметіне түсініксіз болып көрінді және осы бағыттағы кейінгі әрекеттерді үмітсіз етті», – деп кейінірек Ахмет Байтұрсынов еске алды.
«Алаштықтар мүлдем қисынсыз жағдайға тап болды. Оларға, әрине, Сталин Кеңес өкіметін көпшілік алдында мойындап, кез-келген өзара әрекеттесуді тоқтатып, оларды жай саусақтарына орап алғандай көрінді. Нәтижесінде алаштықтар большевиктерге қарсы қозғалысқа қосылуға мәжбүр болды, - дейді Радик Темірғалиев. - большевиктердің алаштықтармен одан әрі ынтымақтастықтан бас тартуына не себеп болды деген мәселе сөзсіз туындайды»
Өкінішке қарай, бұл тақырып отандық тарихшылардың еңбектерінде тиісті деңгейде қамтылмаған. Дәуірдің ең танымал зерттеушілерінің бірі, тарихшы Дина Аманжолова 1918 жылғы сәуірде большевиктік басшылықтың «Алаш»-қа қарым-қатынасының күрт нашарлағанын ескерді: «Мұндай бағалаудың қалыптасуында Кеңес үкіметінің «Алаш» автономиясымен және оның органдарымен Әліби Жангелдин және «үш жүз» партиясының басшысы Көлбай Тоғысов арасындағы кез келген байланыстарға белсенді қарсы тұру белгілі бір рөл атқарғаны мүмкін».
Жалғасы 🔽🔽🔽
1918 жылдың сәуір айының басында алаштықтар эйфорияда болғаны анық. Барлық қажетті уағдаластықтарға қол жеткізілді, олар Кеңес билігін ресми және ашық мойындады, енді тек қорытынды қадам – Қазақ Кеңес Республикасының Құрылтай съезін өткізу ғана қалды. Бірақ алаштықтар өз жеңістерін уақыттан бұрын тойлай бастағаны белгілі болды. Большевиктік басшылық кенеттен мәміленің бір бөлігін орындаудан бас тартып алаштықтармен барлық байланысты үзді.
Алаш Орда төрағасының орынбасары Халел Ғаббасов 1918 жылы 21 сәуірде Ленин мен Сталиннің есімдеріне арнайы жеделхат жолдады: «Қырғыз облыстарындағы автономия мәселесі қырғыз халқының өмірі мен өлімі мәселесі болып табылады. 2 сәуірде комиссар Сталин тікелей сым арқылы берген Халық Комиссарлар Кеңесінің көзқарасы қырғыз халқының көңілін жұбатты. Бірақ жергілікті Кеңес депутаттарының халықтың табиғи құқығын елемеу тоқтамайды, қырғыз ұйымын қудалау, олардың мүшелерін тұтқындау қырғыз массасын қалпына келтіреді, ұлттық антагонизмді тереңдетеді... Мұнда қырғыз халқының қатал ерік-жігерін орындай отырып, Қырғыз халық кеңесі автономия идеясын тез арада жүзеге асыру үшін барлық шараларды қабылдау міндеті екенің санайды, осы жылдың 3 сәуірінде тікелей сым арқылы өзінің ресми ұсынысына шұғыл жауап күтеді». Бұл үндеуге ешқандай жауап болған жоқ.
«...Алаш Орда мүшелері 1918 ж. наурызда тікелей сым бойынша орталық билікпен келіссөз жүргізді, бірақ бұл келіссөздер Алаш Орда ұсынған келісім шарттарының жобасына жауап ретінде көп ұзамай толық үнсіздікпен үзілді. Келісімнің бұл жобасында Ресей халықтарының құқықтары декларациясында Кеңес өкіметі жариялаған негізгі ережелердің шегінен шығатын ештеңе болмағандықтан, Кеңес өкіметінің толық үнсіздігімен келіссөздердің тоқтатылуы Алаш-Орда үкіметіне түсініксіз болып көрінді және осы бағыттағы кейінгі әрекеттерді үмітсіз етті», – деп кейінірек Ахмет Байтұрсынов еске алды.
«Алаштықтар мүлдем қисынсыз жағдайға тап болды. Оларға, әрине, Сталин Кеңес өкіметін көпшілік алдында мойындап, кез-келген өзара әрекеттесуді тоқтатып, оларды жай саусақтарына орап алғандай көрінді. Нәтижесінде алаштықтар большевиктерге қарсы қозғалысқа қосылуға мәжбүр болды, - дейді Радик Темірғалиев. - большевиктердің алаштықтармен одан әрі ынтымақтастықтан бас тартуына не себеп болды деген мәселе сөзсіз туындайды»
Өкінішке қарай, бұл тақырып отандық тарихшылардың еңбектерінде тиісті деңгейде қамтылмаған. Дәуірдің ең танымал зерттеушілерінің бірі, тарихшы Дина Аманжолова 1918 жылғы сәуірде большевиктік басшылықтың «Алаш»-қа қарым-қатынасының күрт нашарлағанын ескерді: «Мұндай бағалаудың қалыптасуында Кеңес үкіметінің «Алаш» автономиясымен және оның органдарымен Әліби Жангелдин және «үш жүз» партиясының басшысы Көлбай Тоғысов арасындағы кез келген байланыстарға белсенді қарсы тұру белгілі бір рөл атқарғаны мүмкін».
Жалғасы 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Жангелдин «Алаш»-қа қарсы
Қазақ кеңес автономиясын құру туралы шешім алғаш рет 1918 жылы 21 наурызда ашылған Торғай облыстық Қеңес съезінде қабылдануы керек еді. Алайда, Алиби Жангелдин басшылықтың нақты нұсқауын елемеді. Бұл фактті, Радика Темірғалиевтың деректері бойынша, ескертулермен кеңес тарихшыларыда мойындауға мәжбүр болды: «Кеңес өкіметінің қас жауы ретінде Алашордалықға қарсы күрес, олар ұсынған буржуазиялық автономияны қабылдамай, кейбір Кеңестер жалпы автономиядан бас тартты. Олар кеңестік және буржуазиялық автономияның түбегейлі айырмашылығын түсінбеді. Атап айтқанда, Қазақстанның кеңестік автономиясы туралы мәселе Торғай кеңестерінің съезінде де көтерілген жоқ».
1918 жылы 21 сәуірде РКФСР Халық комиссарлар Кеңесі жолдаған баяндамасында Әліби Жангелдин ақталды: «Облыс халқы әлі де саяси тұрғыда дамымаған. Шаруа, қырғыз және сауда буржуазиясы мен ұлтшыл топтардың арасындағы контрреволюциялық элементтер әлсіздемеген... Осындай жағдайларға байланысты мен съезде қырғыз облыстарын автономиялау туралы мәселені көтермеуге шешім қабылдадым. Автономия қажет, бірақ оған дейін кеңестердің билігін нығайтып, оны сыртқы және ішкі шабуылдан қорғау керек. Сондықтан, өзін социалистік негізде жергілікті өмірді өзгерте алатын орган ретінде көрсеткен кезде, Халық Комиссарлар Кеңесінен маған және облыстық Кеңеске Облыстың автономиясын жариялау уақыты туралы мәселені шешуді сұраймын».
Алаштықтардың ескі қарсыласы, «Үш жүз» қазақ социалистік партиясының көшбасшысы Көлбай Тоғысов Әліби Жангелдин үшін автономия құруға қарсы күресте сенімді одақтас болды. 1918 жылы сәуірде Жангелдин мен Тоғысов телефон арқылы сөйлескен кезде тез арада ортақ тіл тапты.
1918 жылғы 21 сәуірде, яғни Жангелдин автономия құрудың мүмкін еместігінің себептерін түсіндіре отырып, өзінің жазбасын басшылыққа жіберген күні Лениннің атына Көлбай Тоғысовтың жеделхаты келіп түсті, онда: «Маған, «Үш жүз» партиясының төрағасыны, Ә.Бөкейхановтың сізбен қазақтардың автономиясы туралы тікелей сым арқылы сөйлескені туралы хабарланды. «Алаш» партиясы таратылып, оның мүшелері қамауға алынғанын хабарлаймын. Дутовтың көрнекті белсенді қатысушыларының бірі А. Бөкейханов іздестірілуде».
Осыдан кейін Көлбай Тоғысов Әлихан Бөкейхановты 10 мың рубльге, Ахмет Байтұрсыновты 3 мың рубльге ұстағаны үшін сыйақы тағайындады.
Жангелдин мен Тоғысовтың мақсатты күш-жігері өз жемісін берді. Сталин жол берді. 1918 жылы 2 мамырда БОАК-тың «Алаш» партиясының мәні туралы сауалына жауап бере отырып, ол бұл буржуазиялық-кадеттік ұйым екенін, ал оның көшбасшысы Әлихан Бөкейхановты Торғай облысының атқару комитеті іздейтінін хабарлады.
1918 жылдың ақпан айында большевиктік басшылық маңызды мәселелерді, соның ішінде автономия құруға байланысты мәселелерді талқылау үшін Мәскеуге қазақ халқының өкілдерін жіберуді ұсынған кезде, Әліби Жангелдин «жұмысшы бұқарасының мүдделеріне адал кандидаттардың» болмауына байланысты мұны қамтамасыз ете алмайтынын айтты.
Шын мәнінде, бұл большевиктік комиссардың қазақтар арасында большевиктік идеологияны ұстанатын екі-үш білімді адамды таба алмайтындығын ашық мойындау болды. Бұл сол кезеңдегі қазақ қоғамын жақсы білген және түсінген тарихи тұлғалардың айғағы.
Құрылтай жиналысына сайлау барысында көрнекі түрде көрсетілген «Алаш» партиясының қазақ халқы арасындағы танымалдығын ескере отырып, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Жаһанша Досмұхамедов, Халел Досмұхамедов және ұлттық қозғалыстың басқа да жарқын тұлғаларының орасан зор беделімен олар шынымен де кеңестік автономиядағы барлық негізгі позицияларды алар еді. Радик Темірғалиевтің пікірінше, оқиғаларды дамытудың мұндай нұсқасынан аулақ болудың жалғыз мүмкіндігі сол кезде ұлттық автономияны қалыптастыру идеясын бұғаттау болған.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Алаш
https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header
Қазақ кеңес автономиясын құру туралы шешім алғаш рет 1918 жылы 21 наурызда ашылған Торғай облыстық Қеңес съезінде қабылдануы керек еді. Алайда, Алиби Жангелдин басшылықтың нақты нұсқауын елемеді. Бұл фактті, Радика Темірғалиевтың деректері бойынша, ескертулермен кеңес тарихшыларыда мойындауға мәжбүр болды: «Кеңес өкіметінің қас жауы ретінде Алашордалықға қарсы күрес, олар ұсынған буржуазиялық автономияны қабылдамай, кейбір Кеңестер жалпы автономиядан бас тартты. Олар кеңестік және буржуазиялық автономияның түбегейлі айырмашылығын түсінбеді. Атап айтқанда, Қазақстанның кеңестік автономиясы туралы мәселе Торғай кеңестерінің съезінде де көтерілген жоқ».
1918 жылы 21 сәуірде РКФСР Халық комиссарлар Кеңесі жолдаған баяндамасында Әліби Жангелдин ақталды: «Облыс халқы әлі де саяси тұрғыда дамымаған. Шаруа, қырғыз және сауда буржуазиясы мен ұлтшыл топтардың арасындағы контрреволюциялық элементтер әлсіздемеген... Осындай жағдайларға байланысты мен съезде қырғыз облыстарын автономиялау туралы мәселені көтермеуге шешім қабылдадым. Автономия қажет, бірақ оған дейін кеңестердің билігін нығайтып, оны сыртқы және ішкі шабуылдан қорғау керек. Сондықтан, өзін социалистік негізде жергілікті өмірді өзгерте алатын орган ретінде көрсеткен кезде, Халық Комиссарлар Кеңесінен маған және облыстық Кеңеске Облыстың автономиясын жариялау уақыты туралы мәселені шешуді сұраймын».
Алаштықтардың ескі қарсыласы, «Үш жүз» қазақ социалистік партиясының көшбасшысы Көлбай Тоғысов Әліби Жангелдин үшін автономия құруға қарсы күресте сенімді одақтас болды. 1918 жылы сәуірде Жангелдин мен Тоғысов телефон арқылы сөйлескен кезде тез арада ортақ тіл тапты.
1918 жылғы 21 сәуірде, яғни Жангелдин автономия құрудың мүмкін еместігінің себептерін түсіндіре отырып, өзінің жазбасын басшылыққа жіберген күні Лениннің атына Көлбай Тоғысовтың жеделхаты келіп түсті, онда: «Маған, «Үш жүз» партиясының төрағасыны, Ә.Бөкейхановтың сізбен қазақтардың автономиясы туралы тікелей сым арқылы сөйлескені туралы хабарланды. «Алаш» партиясы таратылып, оның мүшелері қамауға алынғанын хабарлаймын. Дутовтың көрнекті белсенді қатысушыларының бірі А. Бөкейханов іздестірілуде».
Осыдан кейін Көлбай Тоғысов Әлихан Бөкейхановты 10 мың рубльге, Ахмет Байтұрсыновты 3 мың рубльге ұстағаны үшін сыйақы тағайындады.
Жангелдин мен Тоғысовтың мақсатты күш-жігері өз жемісін берді. Сталин жол берді. 1918 жылы 2 мамырда БОАК-тың «Алаш» партиясының мәні туралы сауалына жауап бере отырып, ол бұл буржуазиялық-кадеттік ұйым екенін, ал оның көшбасшысы Әлихан Бөкейхановты Торғай облысының атқару комитеті іздейтінін хабарлады.
1918 жылдың ақпан айында большевиктік басшылық маңызды мәселелерді, соның ішінде автономия құруға байланысты мәселелерді талқылау үшін Мәскеуге қазақ халқының өкілдерін жіберуді ұсынған кезде, Әліби Жангелдин «жұмысшы бұқарасының мүдделеріне адал кандидаттардың» болмауына байланысты мұны қамтамасыз ете алмайтынын айтты.
Шын мәнінде, бұл большевиктік комиссардың қазақтар арасында большевиктік идеологияны ұстанатын екі-үш білімді адамды таба алмайтындығын ашық мойындау болды. Бұл сол кезеңдегі қазақ қоғамын жақсы білген және түсінген тарихи тұлғалардың айғағы.
Құрылтай жиналысына сайлау барысында көрнекі түрде көрсетілген «Алаш» партиясының қазақ халқы арасындағы танымалдығын ескере отырып, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Жаһанша Досмұхамедов, Халел Досмұхамедов және ұлттық қозғалыстың басқа да жарқын тұлғаларының орасан зор беделімен олар шынымен де кеңестік автономиядағы барлық негізгі позицияларды алар еді. Радик Темірғалиевтің пікірінше, оқиғаларды дамытудың мұндай нұсқасынан аулақ болудың жалғыз мүмкіндігі сол кезде ұлттық автономияны қалыптастыру идеясын бұғаттау болған.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Тарих #Алаш
https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header
June 2, 2021
Когда в июле 1917 года была образована партия «Алаш», в составе ее членов была представлена практически вся казахская национальная элита.
Как отмечает эксперт Института мировой экономики и политики при фонде Нурсултана Назарбаева Радик Темиргалиев, несмотря на то что 90% казахского населения не умело читать и писать, авторитет образованных людей (оқығандар) был крайне высок. В отличие от других восточных обществ, где приобщение к европейскому образованию нередко порицалось, в казахской среде люди, окончившие учительскую семинарию или университет, напротив, становились ролевыми моделями.
По его словам, практически все наблюдатели конца XIX – начала XX вв. отмечали большую важность образования детей для значительной части казахского населения. Поэтому неудивительно, что партия национальных интеллигентов быстро обрела большую популярность среди казахского населения.
В ноябре 1917 года образовавшаяся партия «Алаш» получила первый серьезный опыт политической борьбы, приняв участие в выборах во Всероссийское Учредительное собрание. В округах с преимущественно казахским населением партия взяла верх над своими противниками. По Семипалатинскому уезду «Алаш» получила 85,6% голосов избирателей, в Тургайском округе – 75% голосов, в Уральском округе – 75%, в Семиреченском округе – 57,5%.
Всего партию «Алаш» в Учредительном собрании должны были представлять 43 депутата. Бесспорно, это был триумф новой партии.
5–13 декабря 1917 года в Оренбурге прошел II Всеказахский съезд, единогласно высказавшийся за образование территориально-национальной автономии «Алаш».
«Изначально данный шаг планировалось осуществить уже после Учредительного собрания, но алашевцы были вынуждены экстренно форсировать реализацию своей идеи после захвата власти в Петрограде большевиками, – поясняет Радик Темиргалиев. – Было образовано правительство Алаш-Орда, председателем которого стал Алихан Букейханов. Столицей автономии был провозглашен Семипалатинск».
Триумфальное шествие
К новой большевистской власти руководство партии «Алаш» отнеслось крайне негативно. 1 (14 декабря) 1917 года Алихан Букейханов даже опубликовал воззвание к населению, в крайне резкой форме охарактеризовав как большевиков в целом, так и Ленина в частности. Очевидно, лидер партии «Алаш» не верил в способность большевиков удержаться у власти на долгое время. В его оправдание можно отметить, что столь же ошибочно оценивало ситуацию большинство серьезных политиков.
Вопреки ожиданиям, город за городом, уезд за уездом быстро переходили в руки большевиков. В советской историографии этот процесс позже получил название «триумфальное шествие Советской власти». С ноября 1917-го по март 1918 года большевики захватили власть во всех городах на территории современного Казахстана, за исключением Уральска.
«Начались репрессии в отношении членов партии «Алаш». 25 января 1918 года военный комиссар Тургайской области Алиби Джангильдин объявил в розыск Алихана Букейханова и Ахмета Байтурсынова. За голову каждого из них была объявлена награда в 25 тысяч рублей. Формально они были обвинены в пособничестве атаману Дутову, поднявшему антисоветский мятеж и разбитому большевиками», – говорит Радик Темиргалиев.
Алиби Джангильдин являлся одним из немногих казахов-большевиков с «дооктябрьским стажем», то есть вступившим в партию до прихода большевиков к власти. По этой причине он пользовался особым расположением наркома по делам национальностей Сталина.
Последние надежды алашевцев были связаны с Учредительным собранием, хотя Алихан Букейханов и прогнозировал его незаконный роспуск. В этом вопросе он не ошибся. Большевики, проигравшие выборы эсерам, 5 января 1918 года просто разогнали депутатов, собравшихся определить основы новой федеративной России.
Стало ясно, что большевики представляют собой единственную реальную силу в России, с которой придется вести переговоры о признании казахской автономии. Тем более что после прихода к власти они признали право на национальное самоопределение и провозгласили Россию федерацией.
Продолжение 🔽🔽🔽
Как отмечает эксперт Института мировой экономики и политики при фонде Нурсултана Назарбаева Радик Темиргалиев, несмотря на то что 90% казахского населения не умело читать и писать, авторитет образованных людей (оқығандар) был крайне высок. В отличие от других восточных обществ, где приобщение к европейскому образованию нередко порицалось, в казахской среде люди, окончившие учительскую семинарию или университет, напротив, становились ролевыми моделями.
По его словам, практически все наблюдатели конца XIX – начала XX вв. отмечали большую важность образования детей для значительной части казахского населения. Поэтому неудивительно, что партия национальных интеллигентов быстро обрела большую популярность среди казахского населения.
В ноябре 1917 года образовавшаяся партия «Алаш» получила первый серьезный опыт политической борьбы, приняв участие в выборах во Всероссийское Учредительное собрание. В округах с преимущественно казахским населением партия взяла верх над своими противниками. По Семипалатинскому уезду «Алаш» получила 85,6% голосов избирателей, в Тургайском округе – 75% голосов, в Уральском округе – 75%, в Семиреченском округе – 57,5%.
Всего партию «Алаш» в Учредительном собрании должны были представлять 43 депутата. Бесспорно, это был триумф новой партии.
5–13 декабря 1917 года в Оренбурге прошел II Всеказахский съезд, единогласно высказавшийся за образование территориально-национальной автономии «Алаш».
«Изначально данный шаг планировалось осуществить уже после Учредительного собрания, но алашевцы были вынуждены экстренно форсировать реализацию своей идеи после захвата власти в Петрограде большевиками, – поясняет Радик Темиргалиев. – Было образовано правительство Алаш-Орда, председателем которого стал Алихан Букейханов. Столицей автономии был провозглашен Семипалатинск».
Триумфальное шествие
К новой большевистской власти руководство партии «Алаш» отнеслось крайне негативно. 1 (14 декабря) 1917 года Алихан Букейханов даже опубликовал воззвание к населению, в крайне резкой форме охарактеризовав как большевиков в целом, так и Ленина в частности. Очевидно, лидер партии «Алаш» не верил в способность большевиков удержаться у власти на долгое время. В его оправдание можно отметить, что столь же ошибочно оценивало ситуацию большинство серьезных политиков.
Вопреки ожиданиям, город за городом, уезд за уездом быстро переходили в руки большевиков. В советской историографии этот процесс позже получил название «триумфальное шествие Советской власти». С ноября 1917-го по март 1918 года большевики захватили власть во всех городах на территории современного Казахстана, за исключением Уральска.
«Начались репрессии в отношении членов партии «Алаш». 25 января 1918 года военный комиссар Тургайской области Алиби Джангильдин объявил в розыск Алихана Букейханова и Ахмета Байтурсынова. За голову каждого из них была объявлена награда в 25 тысяч рублей. Формально они были обвинены в пособничестве атаману Дутову, поднявшему антисоветский мятеж и разбитому большевиками», – говорит Радик Темиргалиев.
Алиби Джангильдин являлся одним из немногих казахов-большевиков с «дооктябрьским стажем», то есть вступившим в партию до прихода большевиков к власти. По этой причине он пользовался особым расположением наркома по делам национальностей Сталина.
Последние надежды алашевцев были связаны с Учредительным собранием, хотя Алихан Букейханов и прогнозировал его незаконный роспуск. В этом вопросе он не ошибся. Большевики, проигравшие выборы эсерам, 5 января 1918 года просто разогнали депутатов, собравшихся определить основы новой федеративной России.
Стало ясно, что большевики представляют собой единственную реальную силу в России, с которой придется вести переговоры о признании казахской автономии. Тем более что после прихода к власти они признали право на национальное самоопределение и провозгласили Россию федерацией.
Продолжение 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Переговоры
Первыми инициативу проявили лидеры уральской группы партии «Алаш» Жаханша и Халел Досмухамедовы. В конце февраля 1918 года они выехали в Москву, где провели встречи со Сталиным и Лениным.
«Сохранился целый ряд свидетельств о ходе переговоров со стороны партии «Алаш», согласно которым стороны сумели установить контакт и достигнуть компромиссных договоренностей по всем актуальным вопросам», – говорит Радик Темиргалиев.
По его данным, воодушевленные состоявшимися переговорами руководители западного отделения «Алаш» отправили торжествующую телеграмму в Семипалатинск в адрес центрального руководства. В ней сообщалось, что советское правительство распорядилось освободить всех арестованных членов партии «Алаш», собирается рассмотреть вопрос по образованию автономии, что при советском правительстве решено открыть казахский комиссариат, состав которого будет определен алашским руководством.
1 апреля 1918 года состоялся обстоятельный телефонный разговор наркома по делам национальностей Иосифа Сталина и Халела Габбасова.
Спустя 10 лет на допросе в ОГПУ Халел Габбасов передавал содержание тех переговоров следующим образом: «Я настаивал на необходимости скорейшего осуществления идеи самоопределения нации, согласно провозглашенной Советской властью декларации о самоопределении. Точно не помню, но я уведомил о 14 пунктах, в основном заключавших восстановление ликвидированных казахских учреждений, организации национальной автономии в рамках Советов, освобождение арестованных деятелей казахского народа. Ответ Сталина сводился к тому, что от нас для этого требуется признание Советской власти. При этом условии будут приняты немедленные меры к организации Учредительного съезда для объявления автономии. Дальше он добавил, что постановление Всеказахского Оренбургского съезда целиком укладывается в рамки национальной политики Советской власти».
В итоге 16 апреля 1918 года центральное руководство Алашской автономии по телеграфу сообщило своим уездным комитетам: «Ведем по прямому проводу переговоры с Совнаркомом относительно автономии. Совнарком признает нашу автономию при условии признания Советской власти».
Продолжение 🔽🔽🔽
Первыми инициативу проявили лидеры уральской группы партии «Алаш» Жаханша и Халел Досмухамедовы. В конце февраля 1918 года они выехали в Москву, где провели встречи со Сталиным и Лениным.
«Сохранился целый ряд свидетельств о ходе переговоров со стороны партии «Алаш», согласно которым стороны сумели установить контакт и достигнуть компромиссных договоренностей по всем актуальным вопросам», – говорит Радик Темиргалиев.
По его данным, воодушевленные состоявшимися переговорами руководители западного отделения «Алаш» отправили торжествующую телеграмму в Семипалатинск в адрес центрального руководства. В ней сообщалось, что советское правительство распорядилось освободить всех арестованных членов партии «Алаш», собирается рассмотреть вопрос по образованию автономии, что при советском правительстве решено открыть казахский комиссариат, состав которого будет определен алашским руководством.
1 апреля 1918 года состоялся обстоятельный телефонный разговор наркома по делам национальностей Иосифа Сталина и Халела Габбасова.
Спустя 10 лет на допросе в ОГПУ Халел Габбасов передавал содержание тех переговоров следующим образом: «Я настаивал на необходимости скорейшего осуществления идеи самоопределения нации, согласно провозглашенной Советской властью декларации о самоопределении. Точно не помню, но я уведомил о 14 пунктах, в основном заключавших восстановление ликвидированных казахских учреждений, организации национальной автономии в рамках Советов, освобождение арестованных деятелей казахского народа. Ответ Сталина сводился к тому, что от нас для этого требуется признание Советской власти. При этом условии будут приняты немедленные меры к организации Учредительного съезда для объявления автономии. Дальше он добавил, что постановление Всеказахского Оренбургского съезда целиком укладывается в рамки национальной политики Советской власти».
В итоге 16 апреля 1918 года центральное руководство Алашской автономии по телеграфу сообщило своим уездным комитетам: «Ведем по прямому проводу переговоры с Совнаркомом относительно автономии. Совнарком признает нашу автономию при условии признания Советской власти».
Продолжение 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Разочарование
Очевидно, что в начале апреля 1918 года алашевцы пребывали в эйфории. Все необходимые договоренности были достигнуты, они официально и открыто признали советскую власть, теперь осталось сделать лишь заключительный шаг – провести учредительный съезд казахской советской республики. Но оказалось, что алашевцы стали праздновать свою победу раньше времени. Большевистское руководство внезапно отказалось исполнять свою часть сделки и просто оборвало все связи с алашевцами.
Недоумевая по этому поводу, 21 апреля 1918 года заместитель председателя Алаш-Орды Халел Габбасов направил специальную телеграмму на имена Ленина и Сталина: «Вопрос автономии киргизских областей является вопросом жизни и смерти киргизского народа. Точка зрения Совнаркома, переданная комиссаром Сталиным по прямому проводу 2 апреля, внесла было успокоение среди киргизского населения. Но пренебрежение к естественному праву народа со стороны местных Совдепов не прекращаются, гонения киргизской организации, аресты членов их восстанавливают киргизскую массу, углубляют национальный антагонизм… Здесь киргизский народный Совет, выполняя непреклонную волю киргизского народа, считает за долг принять все меры к возможно скорому осуществлению идеи автономии, ждет срочного ответа на официальное свое представление по прямому проводу 3 апреля сего года». Никакого ответа на это обращение не последовало.
«…Члены Алаш-Орды в марте 1918 г. по прямому проводу вступили было в переговоры с центральной властью, но переговоры эти были скоро прерваны полным молчанием в ответ на предложенный Алаш-Ордой проект условий соглашения. Так как в этом проекте соглашения не было ничего выходящего из пределов основных положений, объявленных Советской властью в Декларации прав народов России, то прекращение переговоров полнейшим молчанием Советской власти показалось правительству Алаш-Орда по меньшей мере непонятным и сделало дальнейшие попытки в этом направлении совершенно безнадежными», – вспоминал позднее Ахмет Байтурсынов.
«Алашевцы оказались в совершенно нелепой ситуации. Им наверняка казалось, что Сталин, выманив публичное признание советской власти и, прекратив на этом всякое взаимодействие, просто обвел их вокруг пальца. В результате алашевцы оказались вынуждены примкнуть к антибольшевистскому движению, – говорит Радик Темиргалиев. – Неизбежно возникает вопрос: чем был вызван отказ большевиков от дальнейшего сотрудничества с алашевцами?»
К сожалению, данная тема не получила должного освещения в трудах отечественных историков. Один из самых известных исследователей эпохи, историк Дина Аманжолова, констатируя произошедшее резкое ухудшение отношения большевистского руководства к «Алаш» в апреле 1918 года, отмечает: «Определенную роль в формировании такой оценки сыграло, вероятно, и активное противодействие любым контактам Советским правительством с автономией «Алаш» и ее органами Алиби Джангильдиным и руководителем партии «Уш-жуз» Кольбаем Тогусовым».
Продолжение 🔽🔽🔽
Очевидно, что в начале апреля 1918 года алашевцы пребывали в эйфории. Все необходимые договоренности были достигнуты, они официально и открыто признали советскую власть, теперь осталось сделать лишь заключительный шаг – провести учредительный съезд казахской советской республики. Но оказалось, что алашевцы стали праздновать свою победу раньше времени. Большевистское руководство внезапно отказалось исполнять свою часть сделки и просто оборвало все связи с алашевцами.
Недоумевая по этому поводу, 21 апреля 1918 года заместитель председателя Алаш-Орды Халел Габбасов направил специальную телеграмму на имена Ленина и Сталина: «Вопрос автономии киргизских областей является вопросом жизни и смерти киргизского народа. Точка зрения Совнаркома, переданная комиссаром Сталиным по прямому проводу 2 апреля, внесла было успокоение среди киргизского населения. Но пренебрежение к естественному праву народа со стороны местных Совдепов не прекращаются, гонения киргизской организации, аресты членов их восстанавливают киргизскую массу, углубляют национальный антагонизм… Здесь киргизский народный Совет, выполняя непреклонную волю киргизского народа, считает за долг принять все меры к возможно скорому осуществлению идеи автономии, ждет срочного ответа на официальное свое представление по прямому проводу 3 апреля сего года». Никакого ответа на это обращение не последовало.
«…Члены Алаш-Орды в марте 1918 г. по прямому проводу вступили было в переговоры с центральной властью, но переговоры эти были скоро прерваны полным молчанием в ответ на предложенный Алаш-Ордой проект условий соглашения. Так как в этом проекте соглашения не было ничего выходящего из пределов основных положений, объявленных Советской властью в Декларации прав народов России, то прекращение переговоров полнейшим молчанием Советской власти показалось правительству Алаш-Орда по меньшей мере непонятным и сделало дальнейшие попытки в этом направлении совершенно безнадежными», – вспоминал позднее Ахмет Байтурсынов.
«Алашевцы оказались в совершенно нелепой ситуации. Им наверняка казалось, что Сталин, выманив публичное признание советской власти и, прекратив на этом всякое взаимодействие, просто обвел их вокруг пальца. В результате алашевцы оказались вынуждены примкнуть к антибольшевистскому движению, – говорит Радик Темиргалиев. – Неизбежно возникает вопрос: чем был вызван отказ большевиков от дальнейшего сотрудничества с алашевцами?»
К сожалению, данная тема не получила должного освещения в трудах отечественных историков. Один из самых известных исследователей эпохи, историк Дина Аманжолова, констатируя произошедшее резкое ухудшение отношения большевистского руководства к «Алаш» в апреле 1918 года, отмечает: «Определенную роль в формировании такой оценки сыграло, вероятно, и активное противодействие любым контактам Советским правительством с автономией «Алаш» и ее органами Алиби Джангильдиным и руководителем партии «Уш-жуз» Кольбаем Тогусовым».
Продолжение 🔽🔽🔽
June 2, 2021
Джангильдин против «Алаш»
Решение об образовании казахской советской автономии впервые должно было быть принято на Тургайском областном съезде Советов, открывшемся 21 марта 1918 года. Однако Алиби Джангильдин проигнорировал конкретное указание руководства. Этот факт, по данным Радика Темиргалиева, были вынуждены признавать с оговорками и советские историки: «Борясь против алашордынцев, как злейших врагов Советской власти, отбрасывая предлагаемую ими буржуазную автономию, некоторые Советы отрицали автономию вообще. Они не поняли коренной разницы между советской и буржуазной автономией. В частности, на Тургайском съезде Советов также не был поставлен вопрос о Советской автономии Казахстана».
В своей докладной записке, направленной в Совнарком РСФСР 21 апреля 1918 года, Алиби Джангильдин оправдывался: «Население области еще недостаточно политически развито. Контрреволюционные элементы среди крестьянской, киргизской и торговой буржуазии и националистически настроенных кругов не дремлют… Ввиду таких обстоятельств я решил не поднимать на съезде вопроса об автономизации киргизских областей. Автономия необходима, но до нее надо укрепить власть Советов, обезопасить ее от нападения извне и изнутри. Поэтому прошу Совет Народных Комиссаров предоставить решение вопроса о времени объявления автономии области мне и областному Совету, когда [он] покажет себя на деле органом, способным преобразовать местную жизнь на социалистических началах».
Надежным союзником в борьбе против создания автономии для Алиби Джангильдина стал старый оппонент алашевцев, лидер казахской социалистической партии «Үш жүз» Кольбай Тогусов. В апреле 1918 года Джангильдин и Тогусов в состоявшемся телефонном разговоре быстро нашли общий язык.
21 апреля 1918 года, то есть в тот же день, когда Джангильдин направляет свою записку руководству с объяснением причин невозможности создания автономии, на имя Ленина поступила телеграмма Кольбая Тогусова, в которой сообщалось: «До сведения моего, председателя партии «Уш-жуз», дошло, что А. Букейханов имел с вами разговор по прямому проводу об автономии казахов. Довожу до сведения, что партия «Алаш» разогнана, члены ее арестованы. А. Букейханов, один из видных активных участников выступления Дутова, разыскивается».
Вслед за этим Кольбай Тогусов назначил вознаграждение за поимку Алихана Букейханова в 10 тысяч рублей, Ахмета Байтурсынова – в 3 тысячи рублей.
Целенаправленные усилия Джангильдина, Тогусова принесли свои плоды. Сталин уступил. 2 мая 1918 года, отвечая на запрос ВЦИК о сущности партии «Алаш» он сообщил, что это буржуазно-кадетская организация, а ее лидер Алихан Букейханов разыскивается исполкомом Тургайской области.
В феврале 1918 года, когда большевистское руководство предложило направить в Москву представителей казахского народа для обсуждения важных вопросов, в том числе связанных с созданием автономии, Алиби Джангильдин телеграфировал в ответ, что не может этого обеспечить в связи с отсутствием «преданных интересам трудящихся масс кандидатов».
По сути, это было открытым признанием, что большевистский комиссар не может найти среди казахов двух-трех достаточно образованных людей, придерживающихся большевистской идеологии. Это свидетельства исторических личностей, гораздо лучше знавших и понимавших казахское общество того периода.
Учитывая популярность партии «Алаш» среди казахского населения, наглядно продемонстрированную в ходе выборов в Учредительное собрание, при колоссальном авторитете Алихана Букейханова, Ахмета Байтурсынова, Миржакыпа Дулатова, Жаханши Досмухамедова, Халела Досмухамедова и других ярких личностей национального движения они бы действительно заняли бы все ключевые позиции в советской автономии. Как считает Радик Темиргалиев, единственной возможностью избежать подобного варианта развития событий было в то время блокирование самой идеи образования национальной автономии.
#ИМЭП #ИМЭП_История #Алаш
https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header
Решение об образовании казахской советской автономии впервые должно было быть принято на Тургайском областном съезде Советов, открывшемся 21 марта 1918 года. Однако Алиби Джангильдин проигнорировал конкретное указание руководства. Этот факт, по данным Радика Темиргалиева, были вынуждены признавать с оговорками и советские историки: «Борясь против алашордынцев, как злейших врагов Советской власти, отбрасывая предлагаемую ими буржуазную автономию, некоторые Советы отрицали автономию вообще. Они не поняли коренной разницы между советской и буржуазной автономией. В частности, на Тургайском съезде Советов также не был поставлен вопрос о Советской автономии Казахстана».
В своей докладной записке, направленной в Совнарком РСФСР 21 апреля 1918 года, Алиби Джангильдин оправдывался: «Население области еще недостаточно политически развито. Контрреволюционные элементы среди крестьянской, киргизской и торговой буржуазии и националистически настроенных кругов не дремлют… Ввиду таких обстоятельств я решил не поднимать на съезде вопроса об автономизации киргизских областей. Автономия необходима, но до нее надо укрепить власть Советов, обезопасить ее от нападения извне и изнутри. Поэтому прошу Совет Народных Комиссаров предоставить решение вопроса о времени объявления автономии области мне и областному Совету, когда [он] покажет себя на деле органом, способным преобразовать местную жизнь на социалистических началах».
Надежным союзником в борьбе против создания автономии для Алиби Джангильдина стал старый оппонент алашевцев, лидер казахской социалистической партии «Үш жүз» Кольбай Тогусов. В апреле 1918 года Джангильдин и Тогусов в состоявшемся телефонном разговоре быстро нашли общий язык.
21 апреля 1918 года, то есть в тот же день, когда Джангильдин направляет свою записку руководству с объяснением причин невозможности создания автономии, на имя Ленина поступила телеграмма Кольбая Тогусова, в которой сообщалось: «До сведения моего, председателя партии «Уш-жуз», дошло, что А. Букейханов имел с вами разговор по прямому проводу об автономии казахов. Довожу до сведения, что партия «Алаш» разогнана, члены ее арестованы. А. Букейханов, один из видных активных участников выступления Дутова, разыскивается».
Вслед за этим Кольбай Тогусов назначил вознаграждение за поимку Алихана Букейханова в 10 тысяч рублей, Ахмета Байтурсынова – в 3 тысячи рублей.
Целенаправленные усилия Джангильдина, Тогусова принесли свои плоды. Сталин уступил. 2 мая 1918 года, отвечая на запрос ВЦИК о сущности партии «Алаш» он сообщил, что это буржуазно-кадетская организация, а ее лидер Алихан Букейханов разыскивается исполкомом Тургайской области.
В феврале 1918 года, когда большевистское руководство предложило направить в Москву представителей казахского народа для обсуждения важных вопросов, в том числе связанных с созданием автономии, Алиби Джангильдин телеграфировал в ответ, что не может этого обеспечить в связи с отсутствием «преданных интересам трудящихся масс кандидатов».
По сути, это было открытым признанием, что большевистский комиссар не может найти среди казахов двух-трех достаточно образованных людей, придерживающихся большевистской идеологии. Это свидетельства исторических личностей, гораздо лучше знавших и понимавших казахское общество того периода.
Учитывая популярность партии «Алаш» среди казахского населения, наглядно продемонстрированную в ходе выборов в Учредительное собрание, при колоссальном авторитете Алихана Букейханова, Ахмета Байтурсынова, Миржакыпа Дулатова, Жаханши Досмухамедова, Халела Досмухамедова и других ярких личностей национального движения они бы действительно заняли бы все ключевые позиции в советской автономии. Как считает Радик Темиргалиев, единственной возможностью избежать подобного варианта развития событий было в то время блокирование самой идеи образования национальной автономии.
#ИМЭП #ИМЭП_История #Алаш
https://iwep.kz/#/posts/60b5e1255fb3932faa0f561b/#header
June 2, 2021
Қырғызстанда бұрынғы және қазіргі жоғары лауазымды шенеуніктерді тұтқындау толқыны жалғасуда. Осылайша, ҰҚКҰ қызметкерлері Қырғызстанның экс-премьер-министрі Өмірбек Бабановты, Жогорку Кенештің экс-спикері Асылбек Жээнбековты, экс-премьер-министр Темір Сариевті, сондай-ақ ҚСДП парламенттік фракциясы жетекшісінің орынбасары Торобай Зұлпықаровты ұстады және олардан жауап алды. Олардан басқа Бішкектің экс-әкімі, «Қырғыз темір жолы» мемлекеттік кәсіпорнының бұрынғы басшысы және Бішкек қалалық кенешінің төрағасы ұсталды. ҰҚКҰ басшысы Қамшыбек Тәшиевтің өтініші бойынша аталған тізім толықтырыла береді.
Ресми түрде бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қажеттілігімен түсіндіріледі. Әлемдік экономика және саясат институтының (ӘЭСИ) сарапшысы Лидия Пархомчик тұтқындаудың республика үшін тәуекелдері мен салдарын бағалады.
«Тұтқындаудың осындай ауқымды толқыны, бір жағынан, Қырғыз Республикасының жаңа президенті Садыр Жапаровтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы ымырасыз күресті бастау туралы сайлау алдындағы уәделеріне сәйкес келеді.
Екінші жағынан, елде бар тергеумен ынтымақтастықтың заңдастырылған практикасы кейіннен республикалық бюджетке келтірілген залалды өтей отырып, ұсталғандардың көпшілігіне қылмыстық қудалаудан аулақ болуға мүмкіндік береді.
Мұндай жағдайда Қырғызстан азаматтарының едәуір бөлігі биліктің әрекетін мүлікті қайта бөлудің кезекті кезеңі және олигархтардың есебінен бюджетті толықтыруға тырысу деп бағалайтыны таңқаларлық емес», - дейді Лидия Пархомчик.
Қырғызстанда болып жатқан оқиғалар канадалық Centerra Gold Inc компаниясы игеріп жатқан елдегі ең ірі алтын кен орны - Құмтөр төңірегінде. Кәсіпорын жыл сайын Қырғызстанның ЖІӨ-нің 10 пайызын және бүкіл өнеркәсіптің 20 пайызын қамтамасыз етеді.
Пархомчиктің айтуынша, Қырғызстанның ресми билігі кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру туралы бірнеше рет айтқан. Садыр Жапаровтың жаңа әкімшілігі де осыдан тыс қалмады.
Алайда дәл осы жаңа басшылық кәсіпорында бақылауды қалпына келтіру, сондай-ақ «Құмтөр» жобасын іске асыру кезінде сыбайлас жемқорлық фактілері бойынша тергеу жүргізуді бастау үшін практикалық қадамдар жасады. Дәл осы қылмыстық іс аясында елдің саяси және іскери элита өкілдерінің көпшілігі қамауға алынды.
Бішкектің жоспарларына кен орнын игеріп жатқан канадалық «Кумтор Голд» компаниясын мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ғана емес, сонымен бірге жоба операторына бес миллиард долларға жуық - экологиялық залал үшін үш миллиард және тағы екі миллиардқа жуық салық өндіріп алу туралы шағымдар пакетін қою кіреді.
Жалғасы 🔽🔽🔽
Ресми түрде бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қажеттілігімен түсіндіріледі. Әлемдік экономика және саясат институтының (ӘЭСИ) сарапшысы Лидия Пархомчик тұтқындаудың республика үшін тәуекелдері мен салдарын бағалады.
«Тұтқындаудың осындай ауқымды толқыны, бір жағынан, Қырғыз Республикасының жаңа президенті Садыр Жапаровтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы ымырасыз күресті бастау туралы сайлау алдындағы уәделеріне сәйкес келеді.
Екінші жағынан, елде бар тергеумен ынтымақтастықтың заңдастырылған практикасы кейіннен республикалық бюджетке келтірілген залалды өтей отырып, ұсталғандардың көпшілігіне қылмыстық қудалаудан аулақ болуға мүмкіндік береді.
Мұндай жағдайда Қырғызстан азаматтарының едәуір бөлігі биліктің әрекетін мүлікті қайта бөлудің кезекті кезеңі және олигархтардың есебінен бюджетті толықтыруға тырысу деп бағалайтыны таңқаларлық емес», - дейді Лидия Пархомчик.
Қырғызстанда болып жатқан оқиғалар канадалық Centerra Gold Inc компаниясы игеріп жатқан елдегі ең ірі алтын кен орны - Құмтөр төңірегінде. Кәсіпорын жыл сайын Қырғызстанның ЖІӨ-нің 10 пайызын және бүкіл өнеркәсіптің 20 пайызын қамтамасыз етеді.
Пархомчиктің айтуынша, Қырғызстанның ресми билігі кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру туралы бірнеше рет айтқан. Садыр Жапаровтың жаңа әкімшілігі де осыдан тыс қалмады.
Алайда дәл осы жаңа басшылық кәсіпорында бақылауды қалпына келтіру, сондай-ақ «Құмтөр» жобасын іске асыру кезінде сыбайлас жемқорлық фактілері бойынша тергеу жүргізуді бастау үшін практикалық қадамдар жасады. Дәл осы қылмыстық іс аясында елдің саяси және іскери элита өкілдерінің көпшілігі қамауға алынды.
Бішкектің жоспарларына кен орнын игеріп жатқан канадалық «Кумтор Голд» компаниясын мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ғана емес, сонымен бірге жоба операторына бес миллиард долларға жуық - экологиялық залал үшін үш миллиард және тағы екі миллиардқа жуық салық өндіріп алу туралы шағымдар пакетін қою кіреді.
Жалғасы 🔽🔽🔽
June 3, 2021
«Белгіленген өтемақыны алып, Қырғызстан 2021 жылдың басында шамамен 4,2 миллиард долларды құраған мемлекеттік сыртқы қарыз мәселесін шеше алар еді. Дегенмен, Centerra Gold Inc. ол өз активінен айрылмақшы және осы іс бойынша талқылауды халықаралық төрелік сотқа ауыстырады», - дейді сарапшы.
Қырғыз басшылығының жасап жатқан іс-әрекеттері ел экономикасы үшін айқын тәуекелдерге алып келеді, деп есептейді Пархомчик. Бішкек ұсынған схема бойынша Құмтөрді мемлекет меншігіне алу Қырғызстанның инвестициялық климатына соққы береді.
«Еуропалық қайта құру және даму банкі мұндай шешім Қырғыз Республикасының халықаралық серіктестер мен шетелдік инвесторлар алдындағы міндеттемелерін орындауға күмән келтіретінін мәлімдеді.
Қырғызстанның тау-кен өндіру секторының басқа кен орындарын, әсіресе «Альянс Алтын» қырғыз-ресейлік компаниясы игеріп жатқан Джеруй кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру сценарийінің қайталану мүмкіндігі туралы болжамдарға дәлел жоқ болса да, Бішкектің бизнес-серіктес ретіндегі сенімділігіне деген сенім бұзылды», - деп ескерді.
Сонымен қатар, сарапшының айтуынша, Қырғызстанның саяси мекемесінің бірқатар өкілдеріне қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы ауқымды науқан 2021 жылдың шілдесінде Бішкек, Ош және Токмактағы қалалық және жергілікті кенештердің қайта сайлануына әсер етуі мүмкін.
«Биліктің шоғырлануы тұрғысынан негізгі қалалардағы сайлау нәтижелерінің күшін жою фактісі қазіргі партиялар мен саяси блоктар арасындағы белсенді ішкі саяси күрестің жалғасып жатқандығын көрсетеді. Жағымсыз сценарий бойынша оқиғалар өрбіген жағдайда алдағы 2021 жылдың күзінде кезектен тыс парламенттік сайлау қайтадан саяси шиеленіс жағдайында өтуі мүмкін.
Қырғызстанның ең жақын көршісі және оның дәстүрлі экономикалық серіктесі ретінде Қазақстан Бішкектің саяси тұрақтылығы мен экономикалық қауіпсіздігін нығайтуға мүдделі. Нұр-сұлтан бауырлас қырғыз халқына жан-жақты, соның ішінде одақтастық пен стратегиялық серіктестік қатынастарын дамыту үшін гуманитарлық көмек көрсетуді жалғастырады», - деп қорытындылады Пархомчик.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Саясат #Қырғызстан
https://tengrinews.kz/sng/ocherednoy-etap-peredela-sobstvennosti-ekspert-volne-arestov-439252/
Қырғыз басшылығының жасап жатқан іс-әрекеттері ел экономикасы үшін айқын тәуекелдерге алып келеді, деп есептейді Пархомчик. Бішкек ұсынған схема бойынша Құмтөрді мемлекет меншігіне алу Қырғызстанның инвестициялық климатына соққы береді.
«Еуропалық қайта құру және даму банкі мұндай шешім Қырғыз Республикасының халықаралық серіктестер мен шетелдік инвесторлар алдындағы міндеттемелерін орындауға күмән келтіретінін мәлімдеді.
Қырғызстанның тау-кен өндіру секторының басқа кен орындарын, әсіресе «Альянс Алтын» қырғыз-ресейлік компаниясы игеріп жатқан Джеруй кен орнын мемлекет меншігіне айналдыру сценарийінің қайталану мүмкіндігі туралы болжамдарға дәлел жоқ болса да, Бішкектің бизнес-серіктес ретіндегі сенімділігіне деген сенім бұзылды», - деп ескерді.
Сонымен қатар, сарапшының айтуынша, Қырғызстанның саяси мекемесінің бірқатар өкілдеріне қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы ауқымды науқан 2021 жылдың шілдесінде Бішкек, Ош және Токмактағы қалалық және жергілікті кенештердің қайта сайлануына әсер етуі мүмкін.
«Биліктің шоғырлануы тұрғысынан негізгі қалалардағы сайлау нәтижелерінің күшін жою фактісі қазіргі партиялар мен саяси блоктар арасындағы белсенді ішкі саяси күрестің жалғасып жатқандығын көрсетеді. Жағымсыз сценарий бойынша оқиғалар өрбіген жағдайда алдағы 2021 жылдың күзінде кезектен тыс парламенттік сайлау қайтадан саяси шиеленіс жағдайында өтуі мүмкін.
Қырғызстанның ең жақын көршісі және оның дәстүрлі экономикалық серіктесі ретінде Қазақстан Бішкектің саяси тұрақтылығы мен экономикалық қауіпсіздігін нығайтуға мүдделі. Нұр-сұлтан бауырлас қырғыз халқына жан-жақты, соның ішінде одақтастық пен стратегиялық серіктестік қатынастарын дамыту үшін гуманитарлық көмек көрсетуді жалғастырады», - деп қорытындылады Пархомчик.
#ӘЭСИ #ӘЭСИ_Саясат #Қырғызстан
https://tengrinews.kz/sng/ocherednoy-etap-peredela-sobstvennosti-ekspert-volne-arestov-439252/
June 3, 2021