Ўзбекистон олимлари форумидаги баҳсларда бир масала кўтарилди. Минтақани қандай аташ масаласи.

Ўрта Осиё, Марказий Осиё демай, Турон ёки Туркистон номини ишлатиш таклиф қилинди. Кўпчиликка Турон деган ном маъқул келди. Одатда бу борада битта аргумент ишлатилади — Туркистон десак, фақат туркий халқлар назарда тутилиб, тожиклар четда қолиб кетади, Турон десак, ҳамма киради.

Мен бундай қарашга қаршилигимни доим айтиб келаман. Турон деган ном турк ва форсни бирлаштиради деган қараш ҳукм суришига қарамай, ҳаётда мен тескарисига гувоҳ бўлганман. Гап шундаки, Турон деган ном эроний фольклорга бориб тақалади. Энг қадимда, Авеста замонларида турлар деб орийларнинг афсонавий душманлари номланган. Сосонийлар даврида форсларнинг асосий душмани турклар бўлиб қолгани учун уларни туронликлар билан қиёслаш бошланган. Бу анъана Сосонийлар даври манбаларидан классик форс адабиётига ўтган. Ундан илҳомланган туркларнинг ўзи ҳам шу анъанани қабул қилган ва Турон номини ишлата бошлаган.

Бугунги кунда тожик зиёлилари орасида икки хил қараш бор: бир қисми туронликларни турклар деб тан олади, лекин уларга муносабати салбий. Улар минтақа Турон деб аталганидан хурсанд бўлмайди. Яна бир қисми эса туронликлар аслида қадимги кўчманчи эронийлар деган фикрда. Улар Турон номини турклар билан боғламайди.

Шу боис Турон деган ном минтақани бирлаштиради деган қарашга ишонмайман.

Яна бир нарсани унутмаслик керак. Турон деган ном VI асрдан бошлаб турклар билан ассоциация қилина бошланган, минтақада кенг тарқалиши эса XI асрдан кейинги мусулмон турк сулолалари даври билан боғлиқ.

PS: Баҳсларда эътибор берсам, ўзбек тарихчилари орасида ҳали ҳам совет давридан қолган эски анъанавий қараш ҳукмрон: улар Авеста замонида Эрон деб минтақанинг жанубидаги ўтроқ эронийлар, Турон деб минтақа шимолидаги кўчманчи сак ва массагетлар номланган деб ҳисоблашар экан. Аммо Авестани яхшилаб ўқиб чиққан одам минтақа шимоли Турон деб аталмаганини, умуман Авеста даврида ҳамма орийлар/эронийлар ҳали кўчманчи бўлганини, ўтроқ-кўчманчи бўлиниши йўқлигини пайқайди. Бундай қараш қандай қилиб фанга кириб қолган ва нега ҳалигача ҳукмрон, тушунмайман.

© Eldar Asanov

Telegram | Instagram | Facebook

Қонунчиликка кўра, моддий маданий мерос объектлари жумласига кирадиган ашёлардан иборат хазина топилган тақдирда, улар давлат мулкига топширилиши керак.

Бунда хазина яшириб қўйилган ер участкаси ёки бошқа мол-мулкнинг эгаси ва хазинани топган шахс биргаликда хазина қийматининг 50 фоизи миқдорида мукофот олиш ҳуқуқига эга.

#moddiymadaniymeros

Telegram | Instagram | Facebook

Мирзо Улуғбекнинг ушбу асари «Улуси арбаъи Чингизий» ва «Тарихи арбаъ улус» номлари билан машҳур. Лекин Европа шарқшунослари орасида ушбу асарни биринчилар қатори ўрганган ва қисқа инглизча таржимасини эълон қилган полковник Майлс уни «Шажарат ул-атрок» («Турк ҳоқонларининг шажараси») деб атайди.

Ваҳолонки, асарнинг фақат Ёфас ўғлон ва унинг ўғли Туркхон ҳамда фарзандлари, татар-мўғул билан турк табақалари, шунингдек, уларнинг подшоларигина «Шажарат ул-атрок» асосида ёзилган, холос. Асарнинг Чингизхоннинг улуғ аждоди Бузунжор қоон ва Мовароуннаҳрни XIII — XIV асрнинг биринчи ярмида идора қилган Чиғатойхон авлоди тарихини ўз ичига олган қисми «Улуси арбаъи Чингизий» ёки «Тарихи арбаъ улус» деб аталади.

«Тарих-и арбаъ улус»нинг мазкур ўзбекча нашри асарнинг Британия музейида сақланаётган АДД 26190 рақамли қўлёзма нусхаси асосида амалга оширилган. Форс тилидан Б. Аҳмедов, Н. Норқулов ва М. Ҳасаний таржимаси.

#elektronkutubxona #ilmiyadabiyot #nomoddiymadaniymeros

Telegram | Instagram | Facebook

Мазкур монографик тадқиқот ўзбек шомон маросим фольклорининг ўзига хослиги, мифологик қарашлар ва ўзбек мифологиясида шомонийликнинг тутган ўрни, шомон маросимлари материалларининг ўрганилиши тарихи, ўзбек шомон маросим фольклорининг асосий жанрлар таркиби ва шомон мифологик ҳомийлари, мифологик персонажлар, шомон фольклори айтимларининг бадиияти борасида баҳс юритади.

#elektronkutubxona #ilmiyadabiyot #nomoddiymadaniymeros #shomon

Telegram | Instagram | Facebook

Бург-Вартенштайндаги халқаро конференция натижаларига кўра, иштирокчиларнинг маърузалари Эрнест Геллнер таҳрири остида «Soviet and Western Anthropology» илмий мақолалар тўплами шаклида нашр этилди. 1980 йили Columbia University Press томонидан чоп қилинган ушбу китоб туфайли кўплаб Ғарб олимлари илк бор совет антропологияси билан танишдилар. Улар совет олимлари этнографик ишнинг энг юқори стандартларида, Ғарбда деярли унутилган тарихий ёндашувга содиқ ҳолда тадқиқот юритишларини тан олди.

Ушбу илмий тўпламдан антропология, этнография, диншунослик, психология масалаларига оид қийматли изланишлар жой олган.

Ўқинг, фойдаланинг.

#elektronkutubxona #ilmiyadabiyot #antropologiya #etnografiya

Telegram | Instagram | Facebook