Псалтыры XVI і XVII стст.
Да нашага часу захаваліся два Псалтыры, якія пераклалі на старабеларускую у XVI і XVII стст. У іх суіснуюць тры асноўныя моўныя стыхіі, якімі жывілася тагачасная беларуская пісьмовая мова: уласнабеларуская, польская і царкоўнаславянская. Я. Ф. Карскі, які займаўся вывучэннем мовы гэтых помнікаў, на аснове статыстычнага аналізу лексікі 10 псалмаў з розных частак помнікаў падлічыў колькасныя суадносіны паміж трыма адзначанымі стыхіямі. Усяго ў выбраных псалмах аказалася 1047 слоў (даследчыкам не прымаліся пад увагу прыназоўнікі). З гэтага ліку Я. Ф. Карскі да уласнабеларускіх ("самостоятельные слова", "западнорусские") адносіць 733 словы - 70%, да паланізмаў 117 слоў (11,1%), царкоўнасавянізмаў - 145 (13,6 %) і 52 слоы (4,9 %) няпэўнага паходжання.
Крыніцы:
1) А. І. Жураўскі "Гісторыя беларускай літаратурнай мовы". Т. 1. — Мн., 1967
2) Арыгіналы помнікаў: Дзяржаўная біблітятэка імя У. І, Леніна ў Маскве (№ 335 і № 1017)
3) Е. Ф. Карский. Западнорусские переводы псалтыри в XV - XVII вв. стр. 173
Да нашага часу захаваліся два Псалтыры, якія пераклалі на старабеларускую у XVI і XVII стст. У іх суіснуюць тры асноўныя моўныя стыхіі, якімі жывілася тагачасная беларуская пісьмовая мова: уласнабеларуская, польская і царкоўнаславянская. Я. Ф. Карскі, які займаўся вывучэннем мовы гэтых помнікаў, на аснове статыстычнага аналізу лексікі 10 псалмаў з розных частак помнікаў падлічыў колькасныя суадносіны паміж трыма адзначанымі стыхіямі. Усяго ў выбраных псалмах аказалася 1047 слоў (даследчыкам не прымаліся пад увагу прыназоўнікі). З гэтага ліку Я. Ф. Карскі да уласнабеларускіх ("самостоятельные слова", "западнорусские") адносіць 733 словы - 70%, да паланізмаў 117 слоў (11,1%), царкоўнасавянізмаў - 145 (13,6 %) і 52 слоы (4,9 %) няпэўнага паходжання.
Крыніцы:
1) А. І. Жураўскі "Гісторыя беларускай літаратурнай мовы". Т. 1. — Мн., 1967
2) Арыгіналы помнікаў: Дзяржаўная біблітятэка імя У. І, Леніна ў Маскве (№ 335 і № 1017)
3) Е. Ф. Карский. Западнорусские переводы псалтыри в XV - XVII вв. стр. 173
"Баня" і "лазня" - два словы-сінонімы, якія пашыраны на нашых землях са старажытных часоў
Карта: "Лексічны атлас беларускіх народных гаворак"
Карта: "Лексічны атлас беларускіх народных гаворак"
Польскія паўстанцы у 1863 г. у сваёй інструкцыі называюць мову беларусаў "русінскай". Гэта быў час, калі беларуская нацыянальная ідэя яшчэ не была нават агучана. Да "Гомона" яшчэ 20 гадоў. Просты народ называўся тутэйшымі, рускімі, літвінамі. Мову называлі простай, мужыцкай, русінскай, літвіна-рускай ну і беларускай, но ў асноўным этнографы. Этнічна беларуская інтэлігенцыя станавілась часткай рускай і польскай нацый. Але ўжо быў "краёвы" літвінізм ў польскакультурных людзей і заходнерусізм у рускакультурных людзей.
Крыніца:
"Восстание 1863 г. Материалы и документы." Москва-Вроцлав, 1965.
Крыніца:
"Восстание 1863 г. Материалы и документы." Москва-Вроцлав, 1965.
1504 г. Устаноўчы ліст караля польскага і вялікага князя літоўскага Аляксандра Ягелончыка на заснаванне кляштара і касцёла ордэна бернардынцаў у г. Полацку. Галоўны архіў старажытных актаў у Варшаве, Каронная метрыка (Libri Inscriptionum), Кніга 20, с. 173-174.
Жыхары Полацку Аляксандрам называюцца "Rutheni" (русіны).
Крыніца
Жыхары Полацку Аляксандрам называюцца "Rutheni" (русіны).
Крыніца
Аказваецца, што вядомы выпадак, пра які пішуць у Вікіпедыі, маўляў, Зізаній называў старабеларускую "літоўскай", адносіцца да выдання ім "Катэхізіса" С. Буднага у Маскве (1627 г.), дзе мову ВКЛ называлі "літоўскай". А ў самім ВКЛ, дзе сваю мову называлі "рускай", у нясвіжскім выданні (1562 г.) таксама "руская". А "оглашеніе" яшчэ не па "літоўску", а па "словенску".
Forwarded from Литовская Русь
Катехизис — труд западнорусского протоиерея Лаврентия Зизания напечатанный в Москве в 1627 году. Изначально писан был на западнорусском языке, затем переведён на церковнославянский.
Примечательна вводная строка: "Книга глаголемая по гречески катихисисъ, по литовски оглашение. Рускимъ же языкомъ нарицаемая беседословие". Примечательно тем, что в катехизисе Симона Будного изданном в Несвиже в 1562 году "оглашение" именуется не от имени литовского языка, а от славянского. В Москве же нередко именовали западнорусский язык литовским, иногда белорусским (например, так же именовал его и Богдан Хмельницкий). В самом же Великом княжестве Литовском он назывался исключительно русским.
Также характерен момент, что Зизаний поместил в катехизис главу о крещении русского народа.
Примечательна вводная строка: "Книга глаголемая по гречески катихисисъ, по литовски оглашение. Рускимъ же языкомъ нарицаемая беседословие". Примечательно тем, что в катехизисе Симона Будного изданном в Несвиже в 1562 году "оглашение" именуется не от имени литовского языка, а от славянского. В Москве же нередко именовали западнорусский язык литовским, иногда белорусским (например, так же именовал его и Богдан Хмельницкий). В самом же Великом княжестве Литовском он назывался исключительно русским.
Также характерен момент, что Зизаний поместил в катехизис главу о крещении русского народа.
Forwarded from Литовская Русь
Катехизис — труд Симона Будного напечатанный в Несвиже в 1562 году на западнорусском языке. К сожаленю, лучшей оцифровки не нашлось.
С самого начала на титульной странице нас встречает пояснение: "Катихисис ... для простых людей языка руского".
В предисловии в заглавии: "Ко всем благоверным христианом языка руского предисловие в Катихисию".
Далее в с самом предисловии пояснение термина: "Катихисис слово есть греческого языка, сказует же ся на словенскую речь оглашение или гласом учение".
Начало катехизиса: "Катихисис для деток христианьских языка Руского, коротко выложена".
Об идолопоклонстве в русских землях и что в обязанности царей и князей и иных в искоренении оного: "Таковых бы теперь по всех Руских землях вельми пильная потреба, где ся идолы и розличных бялванов вже от колькя сот лет так намножило, иже за ними и Бога люд посполитый забыл".
С самого начала на титульной странице нас встречает пояснение: "Катихисис ... для простых людей языка руского".
В предисловии в заглавии: "Ко всем благоверным христианом языка руского предисловие в Катихисию".
Далее в с самом предисловии пояснение термина: "Катихисис слово есть греческого языка, сказует же ся на словенскую речь оглашение или гласом учение".
Начало катехизиса: "Катихисис для деток христианьских языка Руского, коротко выложена".
Об идолопоклонстве в русских землях и что в обязанности царей и князей и иных в искоренении оного: "Таковых бы теперь по всех Руских землях вельми пильная потреба, где ся идолы и розличных бялванов вже от колькя сот лет так намножило, иже за ними и Бога люд посполитый забыл".