Грыцкевiч вызначае на падставе перапiсу войска 1528 г. 41 найбольш заможны род ВКЛ, з iх 18 лiчыць лiтоўскiмi па паходжаннi, а 17 — беларускiмi (рэшта — украiнскiя i польскiя). Пры гэтым у лiк украiнскiх родаў трапiлi Гедымiнавiчы Чартарыйскiя, а ў лiк беларускiх — Мiкiцiнiчы (вялiкарускага паходжання), Абрамовiчы (яўрэйскага), Зяноўевiчы (магчыма, сербскага) i два рода яўна лiтоўскага паходжання: Нямiры i Насiлоўскiя (адгалiнаванне Саковiчаў). Паходжанне Глябовiчаў дыскусiйнае, але самi яны лiчылi сябе адгалiнаваннем лiтоўскага рода Манiвiдаў. Нарэшце, можна па-рознаму тлумачыць паходжанне Лукомскiх (выводзiлi сябе ад Гедымiнавiчаў), а таксама Кунцэвiчаў, Косцевiчаў i Пецькавiчаў. У вынiку колькасць лiтоўскiх родаў у спiсе А. Грыцкевiча павялiчваецца, як мiнiмум, да 20—21, а колькасць бясспрэчна беларускiх не перавышае 7 (разам з бясспрэчна ўкраiнскiмi — 10). Пры гэтым беларускiя феадалы былi не самымi заможнымi ў гэтым спiсе (не вышэй другога дзесятка) i тым больш далёка не самымi ўплывовымi палiтычна.
Калi зiрнуць у гiстарычнай перспектыве, то вышэйшую ў свецкай дзяржаўнай ерархii пасаду вiленскага ваяводы з моманту яе ўвядзення ў 1413 г. i на працягу двух наступных стагоддзяў (да 1616 г.) займалi 15 асобаў, якiя належалi да 5 або 6 родаў. З iх толькi этнiчнае паходжанне продкаў Я.Глябовiча, якi быў вiленскiм ваяводам з 1542 па 1549 г., можа выклiкаць сумненнi (гл. вышэй). Усе ж астатнiя (Манiвiды, Даўгiрды, Гаштаўты, Кезгайлы, Радзiвiлы i iх адгалiнаванне Судзiмонты) мелi бясспрэчна лiтоўскае паходжанне. На другой па значэннi пасадзе вiленскага кашталяна з 1413 па 1511 г. пабыло 10 прадстаўнiкоў усё тых жа 5 родаў i яшчэ аднаго таксама лiтоўскага — князёў Гальшанскiх. Толькi потым у элiту прабiўся першы прадстаўнiк славянскага рода — славуты гетман князь К. Астрожскi, прычым у вачах вiленскага ваяводы А. Гаштаўта ён назаўсёды застаўся „чалавекам новым, подлай кандыцыi, русiнам". У далейшым вiленскiмi кашталянамi з 1522 да 1559 г. былi яшчэ 3 прадстаўнiкi таго ж вузкага кола арыстакратаў. Аналагiчная карцiна назiраецца i ў адносiнах да пасадаў троцкага ваяводы i кашталяна (трэцяй i чацвертай у ерархii).
Гэтыя факты тычацца не столькi этнiчнай самасвядомасцi арыстакратаў ХVI ст. (яна магла тады ўжо часткова саступаць агульнадзяржаўнаму патрыятызму), колькi той сiтуацыi на мяжы ХIV-ХV ст., якая дазволiла лiчаным родам выключна лiтоўскага паходжання заняць настолькi дамiнавальнае становiшча ў палiтычнай элiце, што некалькi пакаленняў iх нашчадкаў утрымлiвалi манаполiю на найвышэйшыя пасады, нават калi ўмовы iстотна змянiлiся.
В. Насевіч
Калi зiрнуць у гiстарычнай перспектыве, то вышэйшую ў свецкай дзяржаўнай ерархii пасаду вiленскага ваяводы з моманту яе ўвядзення ў 1413 г. i на працягу двух наступных стагоддзяў (да 1616 г.) займалi 15 асобаў, якiя належалi да 5 або 6 родаў. З iх толькi этнiчнае паходжанне продкаў Я.Глябовiча, якi быў вiленскiм ваяводам з 1542 па 1549 г., можа выклiкаць сумненнi (гл. вышэй). Усе ж астатнiя (Манiвiды, Даўгiрды, Гаштаўты, Кезгайлы, Радзiвiлы i iх адгалiнаванне Судзiмонты) мелi бясспрэчна лiтоўскае паходжанне. На другой па значэннi пасадзе вiленскага кашталяна з 1413 па 1511 г. пабыло 10 прадстаўнiкоў усё тых жа 5 родаў i яшчэ аднаго таксама лiтоўскага — князёў Гальшанскiх. Толькi потым у элiту прабiўся першы прадстаўнiк славянскага рода — славуты гетман князь К. Астрожскi, прычым у вачах вiленскага ваяводы А. Гаштаўта ён назаўсёды застаўся „чалавекам новым, подлай кандыцыi, русiнам". У далейшым вiленскiмi кашталянамi з 1522 да 1559 г. былi яшчэ 3 прадстаўнiкi таго ж вузкага кола арыстакратаў. Аналагiчная карцiна назiраецца i ў адносiнах да пасадаў троцкага ваяводы i кашталяна (трэцяй i чацвертай у ерархii).
Гэтыя факты тычацца не столькi этнiчнай самасвядомасцi арыстакратаў ХVI ст. (яна магла тады ўжо часткова саступаць агульнадзяржаўнаму патрыятызму), колькi той сiтуацыi на мяжы ХIV-ХV ст., якая дазволiла лiчаным родам выключна лiтоўскага паходжання заняць настолькi дамiнавальнае становiшча ў палiтычнай элiце, што некалькi пакаленняў iх нашчадкаў утрымлiвалi манаполiю на найвышэйшыя пасады, нават калi ўмовы iстотна змянiлiся.
В. Насевіч
Forwarded from шушпинчик
Ипатьевская летопись, XV в.
В лето 6755 (1247). Воеваша Литва около Мелнице Лековнии, великъ пленъ прияша. Данило же и Василко гнаста и по нихъ до Пиньска. Во Пиньски бо Михаилъ далъ бе имъ весть. Онем же ставшимъ осекшимся в лесе, далъ бо бе имъ Михаилъ весть, боуда въ Пиньске. Данилъ же и Василко погнаша на не, и дворьскыи Якоиво вое свое. Литве же и не емшемъ веры Михаилови, изиидоша и становъ своихъ. Милостью Божиею побегшимъ Литве, и избити быша, и пленъ все отъяша, а самъ Лонъкогвени боденъ оутече. Иде весть Данилоу и Василкоу, и бысть радость велика во Пиньске граде.
В лето 6755 (1247). Воеваша Литва около Мелнице Лековнии, великъ пленъ прияша. Данило же и Василко гнаста и по нихъ до Пиньска. Во Пиньски бо Михаилъ далъ бе имъ весть. Онем же ставшимъ осекшимся в лесе, далъ бо бе имъ Михаилъ весть, боуда въ Пиньске. Данилъ же и Василко погнаша на не, и дворьскыи Якоиво вое свое. Литве же и не емшемъ веры Михаилови, изиидоша и становъ своихъ. Милостью Божиею побегшимъ Литве, и избити быша, и пленъ все отъяша, а самъ Лонъкогвени боденъ оутече. Иде весть Данилоу и Василкоу, и бысть радость велика во Пиньске граде.
Forwarded from шушпинчик
Ипатьевская летопись, XV в.
Въ лето 6754 (1246). Придоша Литва и воеваша около Пересопнице Аишьвно Роушьковичь. Данило же и Василко ехаша во Пинескъ и предъвариста его, дондеже приходъ его. Онемь же идоущимь по полю Пиньскоумоу, изиидоста на не из града. Поганым же одинако гордъсть имеющимъ во сердци своемь, погнаша е. Онем же не стерпевшимъ побегоша, бежащим же имъ падахоу с конии. Василко же приведе первыи саигатъ ко братоу си. Всии же воии его избьени быша, самомоу же Рюшковичьу оу мале оутекшю. И бысть радость велика во граде Пиньске о победе Данила и Василка, всь бо пленъ отъяста, Богу помогающимъ имъ.
Въ лето 6754 (1246). Придоша Литва и воеваша около Пересопнице Аишьвно Роушьковичь. Данило же и Василко ехаша во Пинескъ и предъвариста его, дондеже приходъ его. Онемь же идоущимь по полю Пиньскоумоу, изиидоста на не из града. Поганым же одинако гордъсть имеющимъ во сердци своемь, погнаша е. Онем же не стерпевшимъ побегоша, бежащим же имъ падахоу с конии. Василко же приведе первыи саигатъ ко братоу си. Всии же воии его избьени быша, самомоу же Рюшковичьу оу мале оутекшю. И бысть радость велика во граде Пиньске о победе Данила и Василка, всь бо пленъ отъяста, Богу помогающимъ имъ.
Склад паноў-рады - дарадчага органа пры вялікім князе літоўскім, куды ўваходзілі самыя уплывовыя людзі дзяржавы:
Першая група: біскуп віленскі, ваявода віленскі, ваявода троцкі, кашталян віленскі, кашталян троцкі, староста жамойцкі.
Другая група: маршалак земскі літоўскі і канцлер.
Гэта асноўная рада. Таксама была пашыраная:
1. Намеснікі вялікіх паветаў віленскага і троцкага ваяводстваў: Навагрдак, Гародня, Менск, Коўна, Слонім, Ваўкавыск, падляшскія староствы.
2. Намеснікі Полаччыны, Віцебшчыны, Смаленшчыны, Валыні і Кіеўшчыны. "Рускія" землі у тагачасных (16 ст.) геаграфічных уяўленнях.
3. Большасць прыдворных ураднікаў, падскарбі, пісары.
На аснове даследванняў М. Любаўскага і І. Маліноўскага.
Першая група: біскуп віленскі, ваявода віленскі, ваявода троцкі, кашталян віленскі, кашталян троцкі, староста жамойцкі.
Другая група: маршалак земскі літоўскі і канцлер.
Гэта асноўная рада. Таксама была пашыраная:
1. Намеснікі вялікіх паветаў віленскага і троцкага ваяводстваў: Навагрдак, Гародня, Менск, Коўна, Слонім, Ваўкавыск, падляшскія староствы.
2. Намеснікі Полаччыны, Віцебшчыны, Смаленшчыны, Валыні і Кіеўшчыны. "Рускія" землі у тагачасных (16 ст.) геаграфічных уяўленнях.
3. Большасць прыдворных ураднікаў, падскарбі, пісары.
На аснове даследванняў М. Любаўскага і І. Маліноўскага.
Белпосцінг pinned «Як сведчаць матэрыялы Метрыкі першай паловы XVII ст., працэс пераходу да ўжывання польскай мовы пачынаўся ад самой шляхты, бо дакументы , якія сыходзілі ад яе і фіксаваліся у Метрыцы, у масе сваёй з кожным годам усё радзей пісаліся па-старабеларуску. пералом…»
Начало 17 века – временная граница, когда «руский» (русинский/рутенский) элемент ВКЛ окончательно проиграл борьбу литовско-польскому. Некоторые, когда им говоришь про то, что почти все самые влиятельные урадники и магнаты (паны) ВКЛ происходили из этнически литовских/балтских родов, отвечают тем, что наши предки их культурно ассимилировали, как, к примеру, русские ассимилировали немцев Романовых. Но если смотреть на случай ВКЛ, то из важнейших показателей ассимиляции (смена религии и языка на, в нашем случае, православие и руский) русины ВКЛ смогли навязать балтам только свой язык. Религию балты выбрали католическую. А к началу 17 века окончательно отбросили и руский язык. В итоге те, кто управлял ВКЛ были:
а) из этнически балтских (Радзивилы, Кезгайлы, Монивиды, Гольшанские и т. д.) родов или руских, но которые к 17 веку сменили веру, язык и даже заказывали родословные, которые должны были доказывать их литовское происхождение.
б) использовали в личной и официальной переписке польский и латынь (скорее всего и в разговорной речи также)
в) исповедовали католицизм, а также пролоббировали унию, начав системную дискриминацию давней веры предков белорусов – православия. Правда, многие православные иерархи тоже поддержали унию, чтобы защититься от окатоличивания (обрядность и язык богослужения в униатской церкви оставался прежним).
ВКЛ могло стать руской державой, «другой Русью», но к началу 17 века русины (предки белорусов) окончательно проиграли эту борьбу с литовцами и поляками. Начало 17 века тот водораздел, после которого ВКЛ уже окончательно невозможно считать неким «своим» государством для белорусов.
Создание «другой Руси» на основе традиций руского (русинского, рутенского) ВКЛ начали в 19 веке создатели белорусской идеи, что в итоге привело к созданию государства Беларусь, почти полностью повторяющего границы руской части ВКЛ после 1569 года.
Немного ссылок на фактический материал:
https://yangx.top/histbelrus/219
https://yangx.top/histbelrus/220
https://yangx.top/histbelrus/221
https://yangx.top/histbelrus/222
https://yangx.top/histbelrus/232
https://yangx.top/histbelrus/233
а) из этнически балтских (Радзивилы, Кезгайлы, Монивиды, Гольшанские и т. д.) родов или руских, но которые к 17 веку сменили веру, язык и даже заказывали родословные, которые должны были доказывать их литовское происхождение.
б) использовали в личной и официальной переписке польский и латынь (скорее всего и в разговорной речи также)
в) исповедовали католицизм, а также пролоббировали унию, начав системную дискриминацию давней веры предков белорусов – православия. Правда, многие православные иерархи тоже поддержали унию, чтобы защититься от окатоличивания (обрядность и язык богослужения в униатской церкви оставался прежним).
ВКЛ могло стать руской державой, «другой Русью», но к началу 17 века русины (предки белорусов) окончательно проиграли эту борьбу с литовцами и поляками. Начало 17 века тот водораздел, после которого ВКЛ уже окончательно невозможно считать неким «своим» государством для белорусов.
Создание «другой Руси» на основе традиций руского (русинского, рутенского) ВКЛ начали в 19 веке создатели белорусской идеи, что в итоге привело к созданию государства Беларусь, почти полностью повторяющего границы руской части ВКЛ после 1569 года.
Немного ссылок на фактический материал:
https://yangx.top/histbelrus/219
https://yangx.top/histbelrus/220
https://yangx.top/histbelrus/221
https://yangx.top/histbelrus/222
https://yangx.top/histbelrus/232
https://yangx.top/histbelrus/233
Telegram
Беларускі архіў
Як сведчаць матэрыялы Метрыкі першай паловы XVII ст., працэс пераходу да ўжывання польскай мовы пачынаўся ад самой шляхты, бо дакументы , якія сыходзілі ад яе і фіксаваліся у Метрыцы, у масе сваёй з кожным годам усё радзей пісаліся па-старабеларуску. пералом…
Белпосцінг pinned «Начало 17 века – временная граница, когда «руский» (русинский/рутенский) элемент ВКЛ окончательно проиграл борьбу литовско-польскому. Некоторые, когда им говоришь про то, что почти все самые влиятельные урадники и магнаты (паны) ВКЛ происходили из этнически…»
Сялянскія і мяшчанскія паўстанні на тэрыторыі Беларусі ў 17-18 стагоддзях, беларускія казачыя атрады, беларусы-гайдамакі - вось на якой ваеннай гісторыі варта завастраць увагу пры разглядзе перыяду Рэчы Паспалітай, а не прымазвацца да польскіх крылатых гусараў. Больш менш шырока вядомыя два паўстанні: Крычаўскае і на Каменшчыне, але іх было значна больш. Раю пачытаць кнігу Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа за воссоединение с Россией : вторая половина XVII—XVIII вв." главы: "Развертывание освободительного движения в Белоруссии в
70—90-х годах XVII в." і далей. Тут вычарпальна і на аснове крыніц выкладзена гісторыя паўстанняў супраць польска-літоўскай шляхты ў часы Рэчы Паспалітай.
70—90-х годах XVII в." і далей. Тут вычарпальна і на аснове крыніц выкладзена гісторыя паўстанняў супраць польска-літоўскай шляхты ў часы Рэчы Паспалітай.
Усе знаюць пра Магілеўскае паўстанне 1661, але не так многа людзей ведаюць, што пасля гэтага ў Магілеве як мінімум 4 (!) паўстання супраць польска-літоўскай шляхты і ўраднікаў. Сёння пра паўстанне 1706 г.
17 ліпеня 1706 г.паўстала гарадское насельніцтва Магілёва. Гэты выступ быў выкліканы цяжкімі паборамі з жаўнераў харугвы літоўскіх татараў, якая ўваходзіла ў склад вайсковага злучэння генерала Сяніцкага. Чашу цярпення гараджан перапоўніла патрабаванне генерала Сініцкага ўнесці для выплаты жалавання татарам 30 тыс. тынфаў. «Мещане ударили в колокола на тревогу. Народ сбежался, дабы непременно татар из города выгнать». Па загадзе татарскага ротмістра салдаты адкрылі агонь па паўстанцам і разагналі іх. Члены Магілёўскага магістрата не толькі не аказалі дапамогі паўсталым, а, наадварот, «прибегши, мятеж успокоили». Татары арыштавалі гарадскога войта і бурмістраў, канфіскавалі з магістрацкай касы 30 тыс. тынфаў і сышлі з горада.
1) Арх. сбр., т. 2, стр. XLIV
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа..."
17 ліпеня 1706 г.паўстала гарадское насельніцтва Магілёва. Гэты выступ быў выкліканы цяжкімі паборамі з жаўнераў харугвы літоўскіх татараў, якая ўваходзіла ў склад вайсковага злучэння генерала Сяніцкага. Чашу цярпення гараджан перапоўніла патрабаванне генерала Сініцкага ўнесці для выплаты жалавання татарам 30 тыс. тынфаў. «Мещане ударили в колокола на тревогу. Народ сбежался, дабы непременно татар из города выгнать». Па загадзе татарскага ротмістра салдаты адкрылі агонь па паўстанцам і разагналі іх. Члены Магілёўскага магістрата не толькі не аказалі дапамогі паўсталым, а, наадварот, «прибегши, мятеж успокоили». Татары арыштавалі гарадскога войта і бурмістраў, канфіскавалі з магістрацкай касы 30 тыс. тынфаў і сышлі з горада.
1) Арх. сбр., т. 2, стр. XLIV
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа..."
Буйное выступленне гарадскога насельніцтва адбылося ў 1671 г.у Магілёве. Хваляванні ў горадзе пачаліся ў адказ на спробы мясцовых уладаў, каталіцкага і ўніяцкага духавенства ператварыць магілёўскія праваслаўныя цэрквы ва ўніяцкія. Украінскі гетман Д. Многагрэшны 1 чэрвеня 1671 г. паведамляў цару Аляксею Міхайлавічу з гэтай нагоды наступнае: «А то вашему царскому пресветлому величеству уже давно есть ведомо, что в Полотцку и в Витебске церкви божия православные на унею от благочестивых отняты, а ныне начали было и в Могилеве отбирати, яко же всенародие, взволновав, того не допустил»
1) Акты ЮЗР, т. 9. СПб., 1878 стр. 404
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа..."
1) Акты ЮЗР, т. 9. СПб., 1878 стр. 404
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа..."
Крупное восстание крестьян началось в Могилевской экономии. Вскоре оно перебросилось на другие районы. «Своевольные купы» повстанцев действовали на всей территории Белой Руси. Летом 1735 г. вспыхнуло восстание и в Могилеве. Мещане, объединившись с городскими «жолнерами» и окрестными крестьянами, захватили замок и укрепились в Немецкой башне.
Для подавления восстания король Речи Посполитой Август III направил в восточную Беларусь «белорусскую» дивизию во главе с новогрудским каштеляном и пропойским старостой, полковником Б. Незабытовским. Кроме того, ему же подчинялись кавалерийская хоругвь полковника Кости, хоругвь Новогрудского воеводы и королевский полк подляшского воеводы. С этими воинскими частями он должен был успокоить «домашние невзгоды» и разгромить «своевольные купы».
Прибыв в Могилев, Незабытовский Попытался овладеть замком. Однако восставшие отбили атаку. Понеся большие потери, Незабытовский вынужден был отступить. 20 августа 1735 г. он обратился к защитникам замка и прежде всего к их руководителям с требованием, чтобы «нарушители общественного спокойствия под охрану мою были выданы». «Большой позор чести польской и всей Речи Посполитой,— говорилось в воззвании,— когда холопы шляхетской кровью руки умывают», а подданные, объединившись с жолнерами, убивают и калечат компутовых (т. е. солдат регулярной армии.— А. И.), терроризируют офицеров. Воззвание заканчивалось угрозой, что если не будут выданы убийцы, то он будет атаковать замок и добивать укрывшихся «как агрессоров и своевольных Речи Посполитой холопов».
1) ЦГИА БССР в Минске (ныне НИАБ), ф. 1817, on. 1, д. 17, л. 199 об.
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа за воссоединение с Россией : вторая половина XVII—XVIII вв."
Для подавления восстания король Речи Посполитой Август III направил в восточную Беларусь «белорусскую» дивизию во главе с новогрудским каштеляном и пропойским старостой, полковником Б. Незабытовским. Кроме того, ему же подчинялись кавалерийская хоругвь полковника Кости, хоругвь Новогрудского воеводы и королевский полк подляшского воеводы. С этими воинскими частями он должен был успокоить «домашние невзгоды» и разгромить «своевольные купы».
Прибыв в Могилев, Незабытовский Попытался овладеть замком. Однако восставшие отбили атаку. Понеся большие потери, Незабытовский вынужден был отступить. 20 августа 1735 г. он обратился к защитникам замка и прежде всего к их руководителям с требованием, чтобы «нарушители общественного спокойствия под охрану мою были выданы». «Большой позор чести польской и всей Речи Посполитой,— говорилось в воззвании,— когда холопы шляхетской кровью руки умывают», а подданные, объединившись с жолнерами, убивают и калечат компутовых (т. е. солдат регулярной армии.— А. И.), терроризируют офицеров. Воззвание заканчивалось угрозой, что если не будут выданы убийцы, то он будет атаковать замок и добивать укрывшихся «как агрессоров и своевольных Речи Посполитой холопов».
1) ЦГИА БССР в Минске (ныне НИАБ), ф. 1817, on. 1, д. 17, л. 199 об.
2) Игнатенко А. П. "Борьба белорусского народа за воссоединение с Россией : вторая половина XVII—XVIII вв."