У справе за 1597 г. аб продажы земяніным Станіславам Вайкоўскім земяніну Стэфану Шымкевічу ўрочышча ў Вількамірскім павеце занатавана, што яно называецца "по литовску Ожолис, а по руску Дубины".

Опись документов Виленского Центрального Архива древних актовых книг. Акты Россиенского земскаго суда за 1595-1598 годы. - Вильна, 1905. - Вып. IV. - C. 261

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

У казанні на пахаванне Мікалая Глябовіча (1633) падкрэсліваецца, што гэты род літоўскі, паходзіць ад Гедыміна; у вусны памерлага ўкладаецца наступная аргументацыя аб прычынах пераходу князя з кальвінізму ў каталіцызм: "Рэлігія збаровая кальвінская не ёсць даўняй, не была яна in more maiorum: не ўводзіў яе кароль пабожны Ягайла да Вялікага Княства Літоўскага. Не верыў так дзед мой"

РГАДА, БМСТ/ИН №2597

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." с.66

Уяўленне, што "рускі народ" можа быць ці праваслаўным, ці уніяцкім.

Каралеўская грамата Іосіфу Бабрыковічу на Магілеўскую правалсаўную епскапію (1633 г.) "Иж мы затримаючи згоду межи народом руским и забегаючи тому, абы межи тыми которыи суть в унии костела светого римского, теж межи тыми которыи в унии свето не суть, контроверсии успокоены быти могли <...> мает теж мети в послушенстве и под владзою своею весь народ руский, не в унии с костелом святым римским будучий и быти не хотячий, так духовного, яко и светского стану"

АЗР. - СПб., 1853.-Т. V. - С. 9

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." с.86

Палемічны твор Каспара Скупінскага "Rozmowa albo rellatia rozmowy dwoch Rusinow schismatika z unitem" (1634)
Русін тут і праваслаўны і уніят.

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." с.86

Скарга праваслаўнай шляхты Беларусі і Украіны Варшаўскаму сейму 1623 г.

"Рускі народ карыстаецца свабодай дваяка: рускі народ, каторы спавядае рымскую веру заходняга абраду, і рускі народ, які спавядае грэцкую веру ўсходняга абраду"

БЭФ. - Мн., 1959 - Т.1 - С. 398

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." с.84

Як сведчаць матэрыялы Метрыкі першай паловы XVII ст., працэс пераходу да ўжывання польскай мовы пачынаўся ад самой шляхты, бо дакументы , якія сыходзілі ад яе і фіксаваліся у Метрыцы, у масе сваёй з кожным годам усё радзей пісаліся па-старабеларуску. пералом на карысць шырокага выкарыстання польскай мовы ў справаводстве канцылярыі ВКЛ адбыўся ў 20-я гады, а ў 30-40-я гады 17 ст. старабеларуская мова ўжо толькі эпізадычна сустракаецца на старонках кніг запісаў.

Галубовіч В. У. Намінацыйныя прывілеі на павятовыя земскія пасады з кніг запісаў Метрыкі Вялікага княства Літоўскага першай паловы 17 ст. як крыніца па гісторыі Беларусі - С. 138 - 139

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." С. 75

У 1570-х Астафій Валовіч, Рыгор Хадкевіч і Канстанцін Астрожскі пісалі свае прыватныя лісты на рускай мове. Леў Сапега ўжо пісаў на польскай.

АСД. - Вильна, 1867. - Т. IV. - С. 9-10.

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст." С. 75

Паказальнай з'яўляецца і своеасаблівая моўная іерархія намінацыйных прывілеяў, якая адпавядала значнасці пасады ў дзяржаўнай сістэме. На лацінскай мове капіравалі намінацыі на асноўныя цэнтральныя ўрады ў ВКЛ і некаторыя мясцовыя (ваяводства, кашталянія). Прывілеі на пасады павятовым земскім ураднікам пісаліся на старабеларускай мове, а з 20-х гадоў 17 ст. - па польску.

Галубовіч В. У. Намінацыйныя прывілеі на павятовыя земскія пасады з кніг запісаў Метрыкі Вялікага княства Літоўскага першай паловы 17 ст. як крыніца па гісторыі Беларусі

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

Ян Геранім Хадкевіч замовіў М. Стрыйкоўскаму радавод з абгрунтаваннем паходжання Хадкевічаў ад жмудскага баярына Барэйкавіча.

Kirikiene G. Korzenie rodu Chodkewiczow. - S. 53

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

Літоўскае самавызначэнне і рымскае паходжанне

Jakubowski J. Studya nad stosunkami narodowosciemi na Litwie pezed Unia Lubeiska - S. 34; Чамярыцкі В. А. Беларускія летапісы як помнікі літаратуры. - Мн., 1969. - С. 151.

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

М. Сматрыцкі называе "рускім Геркулесам і Сцыпіёнам" Рамана Сангушку.

Verificetia niewinnisci. 1621 // РГАДА №2796. Арк. 6

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

"Гедымін, кароль літоўцаў і многіх русінаў" пасланне 1322 г. папе Іаанну XXII

Мірны дагавор Гедэміна 2 каст. 1323 г. з Ордэнам, дацкім намеснікам рэвельскай зямлі, епіскапам і Рыгай. "Вось зямля, на якой мы ўсталявалі мір: з нашага боку зямля Аўкшайтыя і Жэмайтыя, Плессекоў і ўсе [землі] рускіх, якімі мы валодаем"

Послания Гедемина. С. 68-69.

І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

Паходы рыцараў канца 14 - пач. 15 стст. на Горадню, Сураж, Ліду, Наваградак і Драгічын крыжацкі храніст называе экспедыцыямі "на Русь"

1) Сагановіч Г. Сярэдневяковая Беларусь вачыма нямецкіх храністаў (14 - пач. 15 ст.). - С. 44

"Хроніка Лівоніі" Генрыха Латвійскага: пасольства у Полацк - пасольства "у Русію" 1210 г. С. 121-122

У дакуменце "форме сучасных кандыдатаў на епіскапа віцебскага, мсціслаўскага, аршанскага і магілеўскага", датаваным 1653 г., сустракаем вызначэнне рускага народу як цэласнасці, што цалкам знаходзіцца ў межах ВКЛ "Мы духавенства ... і мы Сенатары, дагнітары, ураднікі, земцы, гараднічыя, Рыцарства, абываталі народу Рускага, рэлігіі Грэцкай, у розных ваяводствах у Вялікім княстве Літоўскім знаходзячыся. Таксама і мы паслы з розных гарадоў Беларускіх, і брацтваў ад яго каралеўскай міласці упрывіяляваных, у паслушэнстве Святой Сталіцы апостальскай Усходняй Канстанцінопальскай трываючы"

1) РГАДА. - Ф. 381. - Оп.1 - ед хрю 390ю - Лю 36 Обр.

2) І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."

"... што з намі і з народам нашым рускім па Літве і па ўсёй Белай Русі чынілі" "Elenchusa" М. Сматрыцкі (1622 г.)

Фактам ёсць тое, што Жыгімонт III Ваза праводзіў мэтанакіраваную дыскрымінацыйную палітыку, скіраваную супраць праваслаўных і пратэстантаў. У пачатку яго праўлення пераважная большасць сенатараў з ВКЛ (74 %) спавядалі некаталіцкія рэлігіі. На момант смерці ўсе сенатары ВКЛ былі ўжо католікамі. Палітыка уладзіслава IV (1632-1648 стст.) была больш талерантнаю. На момант яго смерці некатолікі складалі 24 % "літоўскіх" сенатараў.

1)Lulewich H. Sklad wuznaniowy senatorow swieckich Wielkiego Ksiestws Litewskoego za panowania Wazow // Przeglad Historycyny. - 1968. - T. 68 - Z.3. - S. 425 - 445

2) І. А. Марзалюк "Людзі даўняй Беларусі: этнаканфесійныя і сацыякультурныя стэрэатыпы, Х-ХVII стст."